Mới đây, một nhà máy ở tỉnh Hồ Nam (Trung Quốc) đã trở thành tâm điểm tranh cãi, bởi trình độ chuyên môn ấn tượng của đội ngũ công nhân sản xuất theo dây chuyền mới được tuyển dụng.

Trong số 135 công nhân mới này, có tới 1/3 có bằng thạc sĩ, còn lại đều là cử nhân đại học. Thậm chí, một số người còn tốt nghiệp từ những trường đại học top đầu của Trung Quốc.

Chỉ cách đó vài tháng, một trường tiểu học tư thục cũng gây chú ý vì những lý do tương tự. Tất cả giáo viên mới tuyển đều tốt nghiệp thạc sĩ từ các cơ sở giáo dục danh giá trong và ngoài Trung Quốc. Một số cái tên có thể kể đến là ĐH Columbia (Mỹ), ĐH Thanh Hoa, ĐH Bắc Kinh,...

Những câu chuyện này đã tạo ra cuộc tranh luận sôi nổi trên mạng, trong bối cảnh thị trường việc làm Trung Quốc trở nên cạnh tranh gay gắt khi càng nhiều người có bằng cấp cao hơn được đào tạo ra mỗi năm. 

Người dân Trung Quốc ngày càng nhận ra rằng bằng cấp không tạo ra sự khác biệt lớn khi đi xin việc.

Theo Bộ Giáo dục Trung Quốc, số lượng cử nhân tốt nghiệp tham gia vào thị trường việc làm đã đạt mức cao kỷ lục vào mùa hè năm nay, với 9,09 triệu người. Năm 2020, con số này mới chỉ là 8,74 triệu người.

Hơn 54% dân số Trung Quốc đang ở độ tuổi từ 18 đến 22 đang học đại học. Cách đây khoảng 10 năm, tỷ lệ này chỉ là 15%. 

“Điều này có nghĩa là chúng ta đã bước vào kỷ nguyên phổ cập giáo dục đại học. Hơn một nửa số thanh niên mà bạn gặp trên phố có bằng cử nhân trở lên”, Jennifer Feng - chuyên gia nhân sự của một công ty tuyển dụng hàng đầu Trung Quốc - cho biết.  

Do đó, giá trị của tấm bằng cũng trở bão hòa hơn. “Việc có bằng đại học bây giờ giống như một yêu cầu tối thiểu đối với các ứng viên”, bà nhận xét.

“Rất nhiều nhà tuyển dụng từng chia sẻ với tôi rằng, ban đầu họ muốn thuê một số sinh viên đến làm thêm, nhưng cuối cùng lại toàn cử nhân và thạc sĩ ứng tuyển”.

Liu Haotian là một cử nhân ngành tài chính, tốt nghiệp từ ĐH Tài chính Thượng Hải vào năm 2019. Anh thừa nhận rằng mình đã phải hạ kỳ vọng xuống sau 1 năm tìm việc không thành công.

“Ban đầu, tôi nhắm tới các viện tài chính, nhưng rồi dần nhận ra mình không đủ khả năng cạnh tranh cho những vị trí như vậy. Đối thủ của tôi toàn đến từ những trường đại học nổi tiếng hoặc có bằng thạc sĩ, tiến sĩ”, anh tâm sự.

Đầu năm, Liu cuối cùng cũng được nhận vào làm nhân viên cho một công ty môi giới bất động sản hàng đầu. 

“Tôi chưa bao giờ nghĩ tới chuyện này trong quá khứ. Làm sao tôi có thể làm một công việc chỉ liên quan tới mua và bán nhà?”, anh nói.

Dù vậy, Liu vẫn chấp nhận công việc này, bởi mức lương ở đây khá cao so với những lời mời khác. Mỗi tháng, anh sẽ nhận khoảng 8.000 NDT (28,4 triệu VNĐ) kèm hoa hồng. Tuy nhiên, anh vẫn chưa bán được căn nhà nào cả.

Hàng triệu sinh viên Trung Quốc không thể tìm công việc đúng chuyên môn sau khi ra trường (Ảnh: SCMP)

Liu không phải là cử nhân đại học duy nhất dấn thân vào lĩnh vực môi giới bất động sản gần đây. Trước đây, ngành này vốn có tiếng xấu là hay giả mạo thông minh và bắt khách hàng trả các khoản phí tùy tiện, nên không thu hút được nhiều ứng viên.

Theo một báo cáo mới đây của Viện Nghiên cứu Baike, hơn 60% nhân viên môi giới bất động sản ở Bắc Kinh và Thượng Hải có bằng cử nhân. 

Xiong Bingqi - giám đốc Viện Nghiên cứu Giáo dục Thế kỷ 21 - cho biết, vấn đề không nằm ở số lượng cử nhân tốt nghiệp, mà là tình trạng thiếu việc làm trong khu vực dịch vụ. Thông thường, đây là khu vực thu hút nhiều cử nhân mới ra trường nhất.

Các ngành dịch vụ chỉ chiếm khoảng 54% GDP của Trung Quốc trong năm ngoái. Theo Xiong, con số này là quá thấp để tạo ra đủ công việc cho số lượng cử nhân mới tốt nghiệp.

“Việc để cử nhân đại học làm các công việc mà trước đây chỉ cần đến người học hết cấp 3 có phải là lãng phí hay không, còn phụ thuộc nhiều vào chuyện người đó đóng góp thêm giá trị gì cho vị trí đó”, ông nói.

“Nếu người đó cải thiện chất lượng dịch vụ và tạo thêm nhiều cải tiến, đó không phải là sự lãng phí. Trái lại, điều đó giúp nâng cấp ngành nghề, từ đó tạo thêm nhiều việc làm phù hợp cho các cử nhân tương lai”.

Tuy nhiên, Liu không biết liệu bằng cấp của mình có thể tạo được sự khác biệt gì cho công việc. 

“Theo tôi, một người học hết cấp 3 cũng có thể làm tốt công việc này như cử nhân đại học. Nó liên quan đến tính cách và khả năng nhiều hơn là bằng cấp”, anh chia sẻ.

Khi được hỏi bao nhiêu kiến thức ở trường đại học giúp ích cho công việc, người đàn ông này chỉ cười và đáp: “Chẳng có gì cả”. 

(Theo SCMP)

Linh Hân