Trong khi đại dịch Covid-19 đang hoành hành khắp thế giới thì tại Niger, quốc gia nằm ở Tây Phi lại dường như bị virus bỏ quên. Trung tâm điều trị bệnh nhân Covid-19 tại thủ đô của Niger đã bỏ hoang nhiều tháng nay trong khi các khu cách ly lại phủ bụi vì chẳng có ai được đưa vào đây. Khẩu trang vốn trở thành trào lưu mới kể từ năm 2020 thì lại chẳng thấy ai đeo trên đường và đã rất lâu kể từ khi có ca mới dương tính tại Niger.

Thậm chí, nhu cầu tiêm vaccine tại đây ít đến nỗi chính phủ phải gửi hàng nghìn liều ra nước ngoài viện trợ do lo sợ hết hạn sử dụng. Xin được nhắc Niger là một trong những nước có tỷ lệ đói nghèo nhất thế giới và cũng là nước có tỷ lệ sinh thuộc hàng top toàn cầu.

Sự thờ ơ của dịch Covid-19 với quốc gia nghèo đói này đã khiến Tổ chức y tế thế giới (WHO) phải bất ngờ bởi hơn 1 năm trước, chính WHO đã dự báo Niger cùng nhiều nước Châu Phi sẽ chịu khủng hoảng nặng với hàng triệu người chết vì đại dịch.

Trong khi các quốc gia Châu Phi khác đang phải gồng mình chống lại làn sóng lây lan thứ 3 với biến thể mới thì Niger nằm ờ rìa sa mạc Sahara lại chỉ tập trung nuôi sống 24 triệu người dân và cố gắng phát triển lại kinh tế sau quãng thời gian đóng cửa biên giới.

Bác sĩ "thất nghiệp"

Dù chưa có một nghiên cứu rõ ràng nhưng nhiều chuyên gia nhận định khí hậu khô nóng, phân bổ dân số thưa thớt, ít các hoạt động tụ tập kinh doanh đông đúc và dân số thuộc hàng trẻ nhất thế giới đã giúp Niger trở thành trường hợp cá biệt trong mùa dịch.

Mặc dù các bác sĩ tại Niger khá lo lắng khi quốc gia cho mở cửa lại biên giới để giao thương nhưng người dân tại các thành phố như thủ đô Niamey lại chẳng mấy bận tâm. Nhà hàng Le Pilier dành cho giới nhà giàu tại Niamey vẫn đông khách như thường. Dù việc kinh doanh có bị ảnh hưởng khi Niger đóng cửa biên giới vào năm 2020 nhưng mọi thứ nhanh chóng lại phục hồi như cũ khi dịch Covid-19 lãng quên nơi đây.

"Ở đây, chúng tôi sống cứ như chưa bao giờ có đại dịch vậy", chủ nhà hàng Le Pilier, ông Vittorio Gioni cười nói.

Tính đến giữa tháng 6/2021, quốc gia Niger (1.267.000 km2, 24 triệu người) có diện tích gấp gần 4 lần so với Việt Nam nhưng dân số lại chỉ bằng khoảng ¼ này ghi nhận 194 ca tử vong và 5.500 trường hợp nhiễm bệnh. Một con số vô cùng ấn tượng.

"Chúng tôi cứ nghĩ hệ thống y tế sẽ quá tải với số lượng lớn người nhiễm bệnh nhưng điều đó lại chẳng bao giờ diễn ra. Thời gian dịch Covid-19 diễn ra khá ngắn tại đây", bác sĩ Foumakoye Gado, người đứng đầu đơn vị chăm sóc đặc biệt cho dự án chống đại dịch tại Niger nhận xét.

Do quá ít bệnh nhân phải dùng đến máy thở và phòng chăm sóc đặc biệt, hiện bác sĩ Gado đã được điều chuyển để chăm sóc cho các bệnh nhân sốt rét.

"Giờ thì tôi mới là người bị thất nghiệp đây", bác sĩ Gado cười nói.

Vào cuối tháng 5/2021, Niger có động thái bất ngờ khi cho Ivory Coast (Bờ Biển Ngà) vay 100.000 liều vaccine Astra Zeneca. Hiện Bờ biển Ngà có dân số tương đương Niger nhưng diện tích nhỏ hơn gấp 4 lần và số ca nhiễm cao hơn 10 lần đang phải gồng mình chống chọi lại các đợt lây nhiễm.

Thừa vaccine để cho vay là vậy nhưng người dân Niger lại chưa được tiêm chủng đầy đủ, chỉ một bộ phận nhỏ công dân nước này đã được tiêm vaccine chống dịch Covid-19.

Trong khi đó, trung tâm xét nghiệm chính của thủ đô Niamey đã qua nhiều ngày chẳng có ai dương tính. Cả 4 lều lớn dùng để cách ly bệnh nhân được xây dựng từ đầu mùa dịch đều trở thành nơi chưa đồ đạc như xô nhựa hay những đôi ủng dính bùn.

Quá nóng, quá trẻ

Tình hình tại Niger trái ngược hẳn với những quốc gia khác trong khu vực. Tại Uganda, hệ thống bệnh viện đã quá tải với hàng loạt ca nhiễm mới còn người bệnh thì nằm chờ chết ngoài hành lang do không đủ giường.

Số liệu thống kê cho thấy khi đại dịch Covid-19 tấn công Châu Phi đầu năm 2020, tỷ lệ lây nhiễm tại các quốc gia cận Nam sa mạc Sahara khá thấp, bao gồm những nước như Niger, Burkina Faso, Mali và Chad.

Trong suốt thời kỳ bùng phát đại dịch, tỷ lệ lây nhiễm tại Niger chỉ vào khoảng 4,5% cho 125.000 mẫu xét nghiệm. Con số này là 16% ở Afghanistan và 30% ở Madagascar cho cùng số mẫu xét nghiệm.

Sự thờ ơ của Covid-19 với quốc gia Châu Phi này đã thu hút sự chú ý của các chuyên gia dịch tễ học từ WHO. Họ đã phải kết luận rằng Niger là một trong những nơi có môi trường hạn chế lây lan virus Sars nCov-2 nhất thế giới. Tất nhiên, khí hậu cực kỳ nóng và khô của quốc gia cận sa mạc Sahara này cũng chẳng phải nơi thân thiện cho con người sinh sống.

"Kiểu khí hậu ở đây rất khó cho virus tồn tại trong cơ thể", bác sĩ Gado nhận định.

Các nghiên cứu khoa học cho thấy nhiều khả năng ánh nắng mặt trời gay gắt và mức nhiệt quá cao đã làm giảm tốc độ lây lan của virus trong không khí lẫn trên bề mặt vật chất. Một thí nghiệm được đăng trên website của Bộ y tế Mỹ cho thấy môi trường nhiệt độ, tia cực tím và độ ẩm giả lập như của Niger khiến tốc độ lây lan virus chậm gấp 2 lần so với thông thường.

Bên cạnh khí hậu khô nóng, Niger cũng là nước có dân số thuộc hàng trẻ nhất thế giới với 50% công dân chưa đến 15 tuổi. Ngoài ra phần lớn người dân tại đây sống tại những vùng nông thôn hẻo lánh, hạn chế được sự lây lan của dịch bệnh.

Một yếu tố nữa giúp Niger chống dịch tốt là hành động nhanh chóng của các nhà lãnh đạo. Quốc gia này đã đóng cửa biên giới, ban hành lệnh cách ly cấm tụ tập từ tháng 3/2020, tức là trước 5 tháng khi những quốc gia Phương Tây như Anh ra lệnh hạn chế đi lại qua cửa khẩu quốc tế.

"Chúng tôi dùng đao mổ trâu để giết gà. Dịch Covid-19 bùng phát nhưng không hề lây lan mạnh", Tổng thống Mohamed Bazoum của Niger tự hào nói.

Sợ đói hơn sợ dịch

Trên thực tế, người dân Niger quan tâm đến an ninh lương thực, biến đổi khí hậu và chiến tranh hơn là đại dịch. Một cuộc nổi dậy của phiến quân Hồi giáo tại đây đã giết hơn 8.000 người dân và 1 triệu người mất nhà cửa. Việc khí hậu ấm lên đã khiến năng suất nông nghiệp ảnh hưởng và đẩy hàng triệu người dân vào nguy cơ đói ăn.

Ngay cả khi không có dịch Covid-19, người dân Niger cũng phải đối mặt với thảm cảnh suy dinh dưỡng cùng hàng loạt bệnh tật khác như sốt rét mà không có thuốc chữa.

Rõ ràng, số người chết vì đại dịch Covid-19 còn chẳng bằng một trận bạo loạn tại quốc gia Châu Phi này.

Tồi tệ hơn, trong khi Niger tránh được sự lây lan của đại dịch thì nền kinh tế nước này lại tổn thương vì giãn cách. Khoảng 50% người dân tại Niger sống trong cảnh nghèo đói theo chuẩn của Ngân hàng thế giới (World Bank) và đại dịch lại khiến thêm 400.000 người nữa lâm vào đói ăn.

Theo tờ Wall Street Journal, các quan chức Niger cũng thừa nhận số người ăn xin trên đường phố thủ đô đã tăng mạnh kể từ năm ngoái sau khi nước này đóng cửa biên giới và hạn chế tụ tập.

"Đại dịch Covid-19 chưa hề lây lan mạnh tại Niger nhưng người dân chúng tôi vẫn sống rất khổ", ca sĩ Omara Bombino Moctar sống tại Niger thừa nhận.

Huyền Băng