Dư lượng vắc xin
Mỗi liều (dose) vắc xin covid-19 chỉ là 0.3ml (Pfizer-BioNTech) và 0.5ml (Oxford-Astra Zeneca, Moderna). Khi đóng gói, các hãng dược sẽ đóng vào các lọ (vial) khoảng 5 hoặc 10 liều. Như vậy, mỗi lọ này sẽ chứa 1.5 hoặc 5ml? Không hẳn!
Khi đổ vắc-xin vào lọ, nhà sản xuất thường cho thêm một lượng vắc xin để giúp nhân viên y tế cung cấp số lượng liều chính xác. Ví dụ, vắc xin Astra Zeneca 1 lọ 5ml (10 liều tiêm/0,5ml), nhưng số lượng vắc xin thực đổ vào lo sẽ là 6,2ml. Hiện tượng này là một thực tế phổ biến trong sản xuất vắc xin và được gọi là 'dư lượng' (overfill).
‘Dư lượng’ bao gồm lượng vắc xin sót lại (vắc xin còn trong lọ mà không thể rút ra được), vắc xin bị giữ lại trong không gian chết của ống tiêm và kim tiêm, và lượng vắc xin bị thất thoát trong quá trình điều chỉnh liều nếu bị đẩy ra ngoài không khí.
Việc thể tích vắc xin thực tế trong lọ vượt quá thể tích ghi trên nhãn lọ vắc xin được các cơ quan quản lý biết tới và trên thực tế có hướng dẫn cho các nhà sản xuất.
Bơm kim tiêm tự khoá.
Thông thường, dư lượng cho một lọ 10 liều có thể dao động từ 16% đến 24%, tức là trong mỗi lọ 10 liều 0.5ml (lọ chuẩn của Oxford-AstraZeneca vắc xin) có thể có từ 5,8 đến 6,2ml. Nói cách khác, trong mỗi lọ vắc xin 10 liều thực ra có thêm 2 liều bonus, miễn phí. Làm sao để tận dụng được 2 liều này? Câu trả lời nằm ở cách lựa chọn loại ống tiêm và kim tiêm phù hợp.
Các loại ống tiêm có độ không gian chết (dead space) khác nhau. Ống tiêm ‘không gian chết cao’ và ống tiêm ‘không gian chết thấp’ (Low dead space - LDS). Trong ống tiêm 'không gian chết cao', vắc xin vẫn còn trong kim tiêm và giữa ống tiêm và pít tông còn ống tiêm LDS được thiết kế để không gian giữa ống tiêm và kim tiêm bị hạn chế.
Không có chuẩn mực nào phân định mức bao nhiêu không gian chết được coi là cao hay thấp, nhưng phần lãng phí do dùng ống kim tiêm không gian chết cao có thể bằng hơn 40 lần so với loại không gian chết thấp (80 micro lít so với 2 micro lít). Do vậy, nếu sử dụng ống tiêm không gian chết càng thấp thì tận dụng được phần dư lượng trong mỗi lọ càng nhiều và càng giảm lãng phí vắc xin.
Tận dụng tối đa lượng vắc xin trong lọ bằng cách nào?
Để tiêm vắc xin Covid-19 và tận dụng tối đa lượng vắc xin trong lọ, có ba giải pháp : 1. Dùng ống tiêm 1ml và kim tiêm LDS (G23 hoặc G25); 2. Dùng ống tiêm LDS; và, 3. Dùng ống tiêm chuyên dụng 0.5ml.
Lựa chọn bơm kim tiêm để tiết kiệm vắc xin.
Tuy nhiên, ba cách này có hiệu suất và độ khả thi khác nhau :
Giải pháp 1: Ống tiêm 1ml thông thường kết hợp kim tiêm LDS: Cách này có ưu điểm là ống tiêm rất phổ biến và được bán rộng rãi.
Tuy nhiên, loại ống tiêm này phải dùng với kim tiêm LDS như G23 hoặc G25 mới đạt độ không gian chết thấp để tiết kiệm được vắc xin. Đồng thời, ống tiêm này có thể tích 1ml, to hơn nhiều so với liều vắc xin Covid-19 Oxford-AstraZeneca 0.5ml, Moderna 0.5ml và Pfizer-BioNTech 0.3ml.
Vì thế, việc sử dụng ống tiêm này và rút được đúng lượng vắc xin yêu cầu sự khéo léo và chuyên môn cao của nhân viên y tế. Điều này khó được đảm bảo trong những chiến dịch tiêm chủng đại trà như hiện nay.
Giải pháp 2: Dùng bơm tiêm LDS: loại bơm tiêm này có thêm một thiết kế để đẩy hết vắc xin bám trên kim tiêm. Bơm tiêm LDS cỡ 0.5ml hiện chưa được sản xuất ở Việt Nam và với sự khan hiếm vắc xin và sản phẩm y tế liên quan tới Covid-19 trên toàn thế giới, việc nhập khẩu sản phẩm này là không khả thi.
Giải pháp 3: Dùng bơm tiêm tự khóa cỡ 0.5ml. Loại bơm tiêm này có kim tiêm dính liền và thiết kế ống tiêm nhỏ vừa đủ đựng lượng vắc xin cần dùng, do đó có thể hạn chế sự lãng phí vắc xin.
Ở Việt Nam hiện có nhà máy sản xuất loại ống tiêm cỡ 0.5ml với công nghệ được chuyển giao từ (Anh). Ống tiêm này có ưu điểm là pít-tông sẽ tự động dừng khi hút được đúng liều 0,5ml. và đã được dùng trong các chương trình tiêm chủng quốc gia ở Việt Nam trong nhiều năm qua.
Như vậy, hai trong ba giải pháp trên là khả thi và chúng ta có thể dễ dàng tiết kiệm được tới 20% lượng vắc xin đang có và sắp có, hay tăng thêm 20% số người sẽ được tiêm vắc xin, đạt mức miễn dịch cộng đồng sớm hơn, tăng hiệu quả chống dịch với việc dùng đúng loại ống tiêm và bơm tiêm. Chúng ta có thể :
- Đề xuất và yêu cầu tăng cường tối đa việc sử dụng những lựa chọn tiết kiệm vắc xin; Bơm tiêm vắc xin chuyên dụng 0.5ml; Hoặc ống tiêm 1ml với mũi tiêm LDS G23, G25. Tiết kiệm vắc xin là yêu nước!
- Quyên góp và hỗ trợ một cách thiết thực, trực tiếp bằng việc mua bơm tiêm, kim tiêm cần thiết để tặng các cơ sở tiêm vắc xin. Một ống tiêm tự khóa 0.5ml của Việt Nam sản xuất giá là 1.850 đồng. Chỉ với 5 ống tiêm, tầm chưa đến 10.000 đồng, chúng ta có thêm một liều vắc xin. Nếu trừ đi giá thành ống và kim tiêm thông thường được thay thế bởi ống tiêm vaccine chuyên dụng này, chi phí còn thấp hơn nữa.
Việc tận dụng vắc xin phải luôn đi kèm với việc đảm rằng vắc xin được bảo quản thích hợp trong khi sử dụng. WHO khuyến cáo các nhân viên y tế nếu lượng vắc xin sót lại không đủ liều để rút thì bỏ chứ không kết hợp vắc xin từ nhiều lọ, không nên nạp trước vắc xin.
Việc dùng bơm tiêm phù hợp để tiết kiệm vắc xin không phải chỉ dành cho những nước nghèo. Ngay ở Mỹ, nơi có nguồn vắc xin dồi dào, việc dùng bơm tiêm không gian chết thấp để tiết kiệm vắc xin cũng được coi là ưu tiên của chính quyền từ hồi tháng 2 vì nó ảnh hưởng trực tiếp tới lộ trình đạt miễn dịch cộng đồng của tổng thống Joe Biden.
Gần chúng ta hơn, Hàn Quốc, Malaysia cũng đều nỗ lực tiết kiệm vắc xin thông qua việc dùng bơm tiêm không gian chết thấp.
Bài viết tổng hợp thông tin từ WHO, Science Magazine, Bloomberg, WSJ, wikipedia.
Nguyễn Thanh Hà
Doanh nghiệp và tiếp thị