18 tháng sau khi chính quyền ông Donald Trump ký kết thỏa thuận ngừng bắn, thâm hụt thương mại của Mỹ vẫn chưa giảm bớt, hầu hết các khoản thuế quan vẫn được áp dụng và những cuộc đàm phán về vấn đề kinh tế khác vẫn chưa tiếp tục. Tuy nhiên, thương mại hàng hóa song phương là một lĩnh vực ổn định trong mối quan hệ 2 nước vốn đang tiếp tục xấu đi do nhiều vấn đề từ nhân quyền, nguồn gốc đại dịch cho đến cáo buộc ăn cắp thông tin.

Theo dữ liệu chính thức của Trung Quốc, hoạt động thương mai song phương hàng tháng – vốn giảm xuống 19 tỷ USD hồi tháng 2 năm ngoái, đã hồi phục và tăng lên mức cao kỷ lục. Sự bùng nổ này được dự kiến sẽ tiếp tục diễn ra, khi Trung Quốc mua hàng triệu tấn nông sản của Mỹ trong năm nay và năm sau. Hơn nữa, người tiêu dùng Mỹ "mắc kẹt" trong nhà vẫn tiếp tục mua sắm và nhập khẩu hàng hóa với số lượng kỷ lục.

Dù các con số của chính phủ Mỹ trước đó cho thấy Mỹ thiệt hại hàng tỷ USD do thuế quan của chính quyền cựu Tổng thống Trump, nhưng hoạt động thương mại đã sôi nổi trở lại bất chấp những dự đoán cho rằng những khoản thuế trừng phạt lẫn nhau khiến chuỗi cung ứng bị chia tách.

Thay vào đó, cả 2 bên đã học cách "sống chung" với các loại thuế. Các công ty Trung Quốc đã mua nhiều hàng hóa hơn để đáp ứng các điều khoản trong thỏa thuận thương mại năm 2020. Doanh nghiệp Mỹ cũng mua những loại hàng hóa không có ở nơi khác để đáp ứng nhu cầu gia tăng, được thúc đẩy một phần nhờ gói kích thích hàng nghìn tỷ USD của chính phủ.

Jonathan Gold – phó chủ tịch bộ phận chuỗi cung ứng và chính sách hải quan tại National Retail Federation, nhận định: "Chúng tôi nhận thấy nhu cầu tiêu dùng tăng mạnh trong suốt thời gian đại dịch diễn ra và hoạt động nhập khẩu cũng như vậy. Đó là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy nền kinh tế tiếp tục hồi phục."

Ngoài ra, xuất khẩu từ Hàn Quốc và Đài Loan sang Mỹ cũng tăng trong cùng kỳ. Điều này càng cho thấy nhu cầu của Mỹ vẫn rất mạnh mẽ, bất chấp quốc gia này chứng kiến một trong những đợt bùng phát Covid-19 tồi tệ nhất thế giới.

Gần một nửa trong số 259 tỷ USD hàng hóa vận chuyển đến và đi từ cảng Los Angeles – cảng lớn nhất của Mỹ, đều có liên quan đến Trung Quốc đại lục và Hồng Kông. Nhu cầu hàng hóa của Mỹ tiếp tục mạnh mẽ, khi các lượng hàng hóa kỷ lục đã cập bến cảng này vào tháng 5, ở thời điểm các công bắt đầu tăng lượng hàng tồn kho trước mùa mua sắm Giáng sinh.

Giám đốc cảng LA - Gene Seroka, cho biết: "Các dấu hiệu đều cho thấy rằng xu hướng nhập khẩu, vận chuyển hàng hóa sẽ tăng vọt vào nửa cuối năm nay. Các mặt hàng thời trang mùa thu, tựu trường, Halloween và hàng hóa cho dịp lễ đều đã cập cảng."

Gold nhận định, với việc áp thuế đối với hơn 300 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, gồm giày dép, quần áo cho đến đồ điện tử, thức ăn cho vật nuôi, nhiều nhà bán lẻ Mỹ đang chọn cách tiết kiệm chi phí và giảm biên lợi nhuận. Một số đã chuyển gánh nặng chi phí cho người tiêu dùng.

Các doanh nghiệp cũng đang phải giải quyết những vấn đề do tình trạng "nút thắt cổ chai" tại các cảng ở Mỹ và chi phí vận chuyển tăng. Gold cho hay: "Chi phí thuế quan và chi phí vận chuyển tăng lên đều ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp. Họ đã phải hứng chịu ảnh hưởng từ chiến tranh thương mại và cuộc khủng hoảng giao thương mà chúng ta đang chứng kiến."

Hiện tại, chính quyền ông Biden chưa cho biết liệu có kế hoạch tiếp tục thực hiện thỏa thuận hay không và đang cân nhắc về chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc. Tuy nhiên, Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai đã gọi mối quan hệ thương mại này là "không cân bằng" và Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen cũng nhận định thỏa thuận này không giải quyết vấn đề cơ bản với Trung Quốc và triển vọng là không khả quan.

Ngoài những căng thẳng đó, mục tiêu mua hàng hóa của Trung Quốc sẽ hết hạn vào cuối năm nay và quốc gia này vẫn chưa đáp ứng được những điều kiện của thỏa thuận. Những mục tiêu đó ban đầu được coi là khá… phi thực tế và những vấn đề như đại dịch và việc máy bay Boeing 737 Max bị cấm bay đã khiến việc đáp ứng càng khó khăn.

Ngay cả khi thỏa thuận thất bại, bài học từ 4 năm qua cho thấy, dù có yếu tố chính trị định hướng, nhưng việc chuyển hướng thương mại quốc tế là một điều khó khăn hơn nhiều so với dự đoán.

Khi Bắc Kinh không đáp ứng các yêu cầu mua hàng hóa, hạn chế mua máy bay và các công ty chuyển dây chuyền sản xuất ra khỏi Mỹ để né thuế quan, thì thỏa thuận thương mại giữa 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới "khá mâu thuẫn ở thời điểm này", theo Chad Brown – thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson.

Ông nói: "Trung Quốc mua những gì họ cần. Nếu họ mua nhiều hàng hóa của Mỹ, thì có lẽ họ đang làm như vậy vì lợi ích của chính họ."

Tham khảo Bloomberg