Tuyến Metro số 2 Bến Thành - Tham Lương vừa khởi công hạ tầng kỹ thuật tháng 6/2023.

Chiều 31/7, Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh (Maur), Công ty Đầu tư Tài chính nhà nước Thành phố (HFIC) và Viện Nghiên cứu phát triển (HIDS) tổ chức buổi Tọa đàm "Kết luận 49 và Nghị quyết số 98 - Cơ hội và thách thức cho đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh". Đây là nhiệm vụ để khẩn trương triển khai thực hiện mục tiêu tại Kết luận 49–KL/TW của Bộ Chính trị về hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hồ Chí Minh vào năm 2035.

Theo Kết luận số 49-KL/TW về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, TP Hồ Chí Minh có nhiệm vụ "Hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hồ Chí Minh vào năm 2035". 

Theo đó, trong 12 năm tiếp theo, TP Hồ Chí Minh phải hoàn thành các tuyến đường sắt còn lại với chiều dài khoảng 200km, chưa kể các tuyến sẽ được bổ sung vào Đồ án quy hoạch chung sắp tới để phù hợp với yêu cầu thực tiễn phát triển của Thành phố trong giai đoạn hiện nay và trong tương lai tới.

Đoàn tàu metro tại nhà ga Suối Tiên.

Theo Ban Quản lý dự án Đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh (Maur), trong 20 năm qua, TP mới làm được 20 km đường sắt đô thị. Để hoàn thành 200 km còn lại trong 12 năm tớI yêu cầu phải có cách tiếp cận đột phá, hoàn toàn mới, khác biệt.

Đại diện Maur đã trình bày những đề xuất liên quan đến các lĩnh vực: Quy hoạch, thu hồi đất, giải phóng mặt bằng; Nguồn lực tài chính (từ khai thác quỹ đất theo TOD - Transit Oriented Development; từ nguồn vay thương mại, trái phiếu); Thủ tục đầu tư, phê duyệt và triển khai dự án; Tiêu chuẩn, giải pháp công nghệ, tổ chức thi công, cung cấp vật tư thiết bị và Mô hình tổ chức, quản lý, nguồn nhân lực.

Ông Hoàng Ngọc Tuân, Quyền Giám đốc Ban Chuẩn bị Đầu tư (Ban Quản lý Đường sắt đô thị) nhận định: "Hầu hết các đề xuất của chúng tôi hiện nay hoàn toàn mới, chưa có trong các quy định của pháp luật cho nên đây cũng là một số khó khăn vướng mắc mà chúng tôi gặp phải khi lập đề án".

Chia sẻ giải pháp cho việc quy hoạch phát triển hệ thống đường sắt đô thị tại TP Hồ Chí Minh trong vài thập niên tới, hầu hết các chuyên gia nhận định bên cạnh chính sách pháp luật đất đai, bài toán tài chính huy động vốn rất quan trọng, quyết định sự thành công về mặt hiệu quả kinh tế của việc triển khai dự án. Trong đó, mô hình TOD và Nghị quyết 98 về cơ chế đặc thù cho TP Hồ Chí Minh vừa được thông qua sẽ là động lực, là chìa khóa để giải bài toán vốn gắn với kinh tế giao thông cho Thành phố.

Bà Lê Ngọc Thùy Trang, Tổng giám đốc Công ty đầu tư Tài chính nhà nước TP Hồ Chí Minh (HFIC) gợi ý 3 đề xuất huy động vốn trong triển khai mạng lưới đường sắt đô thị, trong đó có hướng đến việc phát hành trái phiếu công trình. Theo bà, TP Hồ Chí Minh đã từng phát hành trái phiếu đô thị, trên cơ sở đó, có thể nghiên cứu phát hành trái phiếu công trình. "Dựa trên cơ sở quy hoạch mạng lưới dân cư, các tuyến đường sắt đô thị, dự đoán quy hoạch các tuyến đường sắt có lưu lượng hành khách đông nhất để phát hành trái phiếu công trình", bà Trang đề xuất.

Tiến sĩ Phạm Trần Hải thuộc Viện Nghiên cứu phát triển (HIDS) cũng nhận định, phát triển mạng lưới đường sắt đô thị hiện nay trong bối cảnh có nhiều Nghị quyết, cơ chế đặc thù tạo điều kiện cho TP Hồ Chí Minh phát triển. Mô hình TOD là mô hình phù hợp với chiến lược phát triển đường sắt đô thị tại TP Hồ Chí Minh hiện tại và trong tương lai. Ông đề xuất huy động nguồn lực để phát triển đường sắt theo mô hình TOD có thể huy động từ điều tiết giá trị gia tăng đất, bất động sản và khai thác quỹ đất công trong khu vực TOD.

TOD - Sử dụng quỹ đất quanh các nhà ga để phát triển kinh tế. Trong ảnh: Giếng trời lấy sáng tại nhà ga trung tâm Bến Thành.

Việc triển khai xây dựng các tuyến đường sắt đô thị theo mô hình TOD là giải pháp căn cơ để tạo ra nguồn lực tài chính vô vững mạnh thông qua việc khai thác quỹ đất để đầu tư xây dựng các tuyến đường sắt đô thị, đồng thời chỉnh trang toàn bộ cấu trúc đô thị theo hướng hiện đại. Bên cạnh nguồn vốn, các chuyên gia cũng góp ý trong việc phân tích hiệu quả giải pháp TPP trong huy động vốn, bài học kinh nghiệm TPP từ các nước trong khu vực và chiến lược xây dựng đào tạo nhân lực vận hành hệ thống trong tương lai. 

Theo kế hoạch, việc thu xếp nguồn lực tài chính khoảng 25 tỷ USD phải được hoàn thành trong vòng 4-5 năm (chậm nhất vào năm 2028), thu hồi đất dự án đồng thời với đất quy hoạch TOD, thực hiện bồi thường, thu hồi đất ngay khi dự án được phê duyệt quy hoạch. Việc xây dựng Tiêu chuẩn, giải pháp công nghệ, tổ chức thi công, cung cấp vật tư thiết bị phải được hoàn thành trong vòng 7-8 năm, phương án tổ chức thi công, phương án cung cấp vật tư thiết bị hoàn toàn mới, khác biệt với cách làm tương tự như hiện nay, xây dựng mô hình tổ chức, quản lý, nguồn nhân lực phải được hoàn thành trong vòng 2 năm (chậm nhất vào năm 2025).

Để tập hợp những giải pháp chiến lược tốt nhất cho xây dựng, triển khai mạng lưới đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh trong 1 thập niên tới, Maur cho biết tiếp theo sẽ xin thành lập Tổ chuyên gia xây dựng đề án và tổ giúp việc để từng bước triển khai thực hiện chiến lược đường sắt đô thị theo Kết luận 49.

Sau nhiều năm triển khai, TP Hồ Chí Minh mới chỉ có 2 tuyến Metro,  trong đó, tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) sẽ đưa vào khai thác thương mại từ đầu năm 2024 sau 17 năm thực hiện. Tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) vừa di dời hạ tầng kỹ thuật trong tháng 6/2023. Các tuyến còn lại đang trong giai đoạn xin chủ trương và kêu gọi đối tác thực hiện.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!