Làm tại Quảng Trị, nhưng mua đá tận Hà Nam

Thanh tra Chính phủ vừa ban hành Kết luận số 1782/KL-TTCP liên quan đến việc cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường tại các tỉnh Quảng Trị, Thừa Thiên Huế cung cấp cho Dự án thành phần Cam Lộ - La Sơn thuộc Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 (Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn).

Đây là dự án thành phần thứ hai thuộc Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông (Dự án cao tốc Bắc - Nam) giai đoạn 2017 - 2020 có kết quả thanh tra với nội dung liên quan đến việc cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường (trước đó là Dự án thành phần Mai Sơn - Quốc lộ 45).

Do phần lớn nguồn vật liệu đất đắp phục vụ thi công Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn được tận dụng tại chỗ, nên nhu cầu mua từ bên ngoài công trường không nhiều so với Dự án thành phần Mai Sơn - Quốc lộ 45. Vì vậy, các sai sót được phát hiện tại Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn không nhiều.

Dù vậy, việc gặp khó khăn về nguồn cung vật liệu xây dựng thông thường cũng là một trong những nguyên nhân khiến Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn phải nhiều lần điều chỉnh mốc thời gian hoàn thành.

Cụ thể, Thanh tra Chính phủ cho biết, Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn được khởi công vào ngày 16/9/2019. Theo kế hoạch, Dự án hoàn thành gói thầu xây lắp cuối cùng vào ngày 31/12/2021. Trong quá trình thi công, các gói thầu xây lắp bị chậm tiến độ khiến Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) phải 5 lần gia hạn tiến độ.

Đến ngày 31/12/2022, Dự án mới được thông xe, chậm 1 năm so với kế hoạch ban đầu.

Hạn chế đầu tiên liên quan đến việc cung cấp vật liệu xây dựng thông thường cho Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn là công tác điều tra, khảo sát, đánh giá trữ lượng các mỏ khoáng sản có tỷ lệ sai số khá lớn.

Tại Kết luận số 1782, Thanh tra Chính phủ cho biết, ở bước thiết kế kỹ thuật, Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh đã tiến hành tổ chức, chỉ đạo đơn vị tư vấn thiết kế tiến hành khảo sát, điều tra các mỏ vật liệu xây dựng, thỏa thuận với các địa phương lập hồ sơ thiết kế trình Bộ GTVT phê duyệt.

Theo đó, nhu cầu về vật liệu xây dựng thông thường tại Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn khoảng 10,52 triệu m3, gồm: đất đắp nền khoảng 8,5 triệu m3, trong đó khối lượng tận dụng từ nền đường đào khoảng 5,9 triệu m3, khối lượng đất mua tại các mỏ khoảng 2,6 triệu m3 (đoạn qua tỉnh Quảng Trị cần khoảng 0,064 triệu m3, đoạn qua tỉnh Thừa Thiên Huế cần khoảng 2,54 triệu m3); đá các loại khoảng 1,6 triệu m3 (đoạn qua tỉnh Quảng Trị cần khoảng 0,6 triệu m3, đoạn qua tỉnh Thừa Thiên Huế cần khoảng 1 triệu m3); cát các loại khoảng 0,422 triệu m3 (đoạn qua tỉnh Quảng Trị cần khoảng 0,036 triệu m3, đoạn qua tỉnh Thừa Thiên Huế cần khoảng 0,386 triệu m3).

Các mỏ vật liệu cung cấp cho Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn đều đã được tư vấn thiết kế khảo sát, đánh giá về trữ lượng, chất lượng và công suất, thể hiện rõ trong thiết kế kỹ thuật, hồ sơ mời thầu các gói thầu xây lắp.

Tuy nhiên, do chất lượng hồ sơ khảo sát được phê duyệt chưa đáp ứng được nhu cầu, dẫn đến thiết kế kỹ thuật xác định nhu cầu khối lượng đất đắp nền đường phải mua tại các mỏ trong khu vực không chính xác. Trong quá trình thi công nhiều gói thầu, khối lượng đất mua tại mỏ giảm đi, thậm chí không sử dụng đất mua tại mỏ, dẫn đến địa phương thụ động, lúng túng trong việc phối hợp thực hiện thủ tục cấp phép mỏ theo thiết kế kỹ thuật.

Bên cạnh đó, việc xác định nguồn cung cấp vật liệu cho Dự án còn hạn chế, nhiều vị trí mỏ đất đắp có trong thiết kế, nhưng thực tế khi tiến hành thi công không lấy được, nên phải tìm nguồn vật liệu xây dựng từ các mỏ khác hoặc đề nghị cấp mỏ mới để cung cấp cho Dự án. Một số mỏ đá, cát thực tế không cung cấp hoặc cung cấp ít hơn khối lượng thiết kế, khiến các đơn vị thi công mất thời gian tìm kiếm nguồn vật liệu và tăng chi phí vận chuyển do điểm mỏ cung cấp vật liệu xa hơn, ảnh hưởng tới thời gian thi công của một số gói thầu.

Đặc biệt, do “lệch pha” rất lớn giữa số liệu mỏ cát, đá tại khu vực Quảng Trị, Thừa Thiên Huế được tư vấn thiết kế dự trù với điều kiện thực tế, nên một số đơn vị thi công đã phải lấy thêm đá tại Quảng Bình và Hà Nam; cát phải lấy thêm tại tỉnh Quảng Nam.

Để xảy ra sai sót nói trên, Thanh tra Chính phủ khẳng định, trách nhiệm thuộc về các đơn vị tư vấn là Liên danh Tổng công ty Tư vấn thiết kế GTVT, Công ty cổ phần Tư vấn thiết kế GTVT 4 và Công ty cổ phần Tư vấn xây dựng công trình giao thông 5; Liên danh Công ty cổ phần Tấn Phát - Công ty cổ phần xây dựng VNC - Công ty cổ phần Tư vấn Trường Sơn; Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh (đơn vị được Bộ GTVT giao quản lý Dự án).

Vi phạm trong quy hoạch, cấp phép khai thác khoáng sản

Không chỉ “điểm danh” đơn vị tư vấn thiết kế và đơn vị quản lý Dự án, tại Kết luận số 1782, Thanh tra Chính phủ cũng nêu rõ các vi phạm liên quan đến việc cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường tại Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn.

Tại Quảng Trị, Thanh tra Chính phủ cho rằng, các cơ quan chức năng của tỉnh này chưa thực hiện triệt để Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 21/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện công tác giải phóng mặt bằng Dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2017 - 2020; Nghị quyết số 60/NQ-CP ngày 16/6/2021 về việc áp dụng cơ chế đặc thù trong cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường cung cấp cho Dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2017 - 2020 (đã khởi công và sắp khởi công) và Nghị quyết số 133/NQ-CP ngày 19/10/2021 về sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 60/NQ-CP trong ưu tiên cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường phục vụ Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn.

Cụ thể, các cơ quan chức năng tại Quảng Trị đã phê duyệt bổ sung quy hoạch đối với một số mỏ khoáng sản và mỏ đất làm vật liệu san lấp trên địa bàn khi chưa lấy ý kiến của các bộ, ngành theo quy định tại điểm b, khoản 1, khoản 2, Điều 12, Nghị định số 158/2016/NĐ-CP ngày 29/11/2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Khoáng sản.

Thanh tra Chính phủ cho rằng, việc cấp phép khai thác khoáng sản đất làm vật liệu san lấp tại một số mỏ tại Quảng Trị không có trong quy hoạch, không làm các thủ tục cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản, không có báo cáo đánh giá tác động môi trường là không đúng theo quy định tại khoản 2, Điều 53 và khoản 1, Điều 59, Luật Khoáng sản (mỏ đất xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị); khai thác vượt công suất (mỏ đá vôi khối B - Tân Lâm, xã Cam Tuyền của Công ty cổ phần Thiên Tân).

Tỉnh Quảng Trị cũng bị đánh giá là chưa thực hiện triệt để việc ưu tiên cung cấp vật liệu cho Dự án, dẫn đến một số gói thầu của Dự án không mua được đá làm bê tông nhựa và phải mua tại các tỉnh Quảng Bình, Hà Nam, làm tăng chi phí vận chuyển và kéo dài thời gian thi công.

Việc công bố giá vật liệu xây dựng thông thường trên địa bàn từ năm 2019 đến tháng 11/2022 chưa đầy đủ khi không có giá đất vật liệu san lấp.

“Trách nhiệm thuộc Giám đốc các sở: Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng; UBND các huyện, thị xã có liên quan; Chủ tịch, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị phụ trách; các chủ mỏ được cấp phép khai thác khoáng sản”, Thanh tra Chính phủ xác định.

Tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Thanh tra Chính phủ phát hiện, địa phương cho phép Công ty cổ phần Lâm nghiệp 1/5 tiến hành khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường (mỏ đất tại thôn Phường Hóp, xã Phong An, huyện Phong Điền) khi chưa làm thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất, chưa được thuê đất, chiếm đất rừng sản xuất; chưa có hướng xử lý, kiểm soát khối lượng khai thác tồn kho đối với mỏ được phép nâng công suất khai thác theo Nghị quyết số 60/NQ-CP và số 133/NQ-CP của Chính phủ (mỏ đá Khe Phèn của Công ty TNHH Coxano Hương Thọ).

Thanh tra Chính phủ đánh giá, việc kiểm tra, giám sát, bổ sung giá đất đắp nền đường khi có thông tin về giá vật liệu đất đắp được bán với giá cao hơn giá được công bố tại Quảng Trị chưa được thực hiện; chưa chỉ đạo thông báo giá vật liệu đất đắp K95, K98 để quản lý giá vật liệu đất đắp cung cấp cho Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn.

“Trách nhiệm thuộc Giám đốc các sở: Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng; UBND các huyện, thị xã, thành phố có liên quan; Chủ tịch, Phó chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế phụ trách; các chủ mỏ được cấp phép khai thác khoáng sản”, Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Tại Kết luận số 1782, Tổng thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT chỉ đạo kiểm điểm trách nhiệm, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc lập, thẩm định, phê duyệt hồ sơ thiết kế chưa đảm bảo chính xác về nguồn cung cấp vật liệu (khối lượng, chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật) phục vụ Dự án, dẫn đến thiếu vật liệu đất đắp nền đường trong quá trình thi công. Đồng thời, xử lý nghiêm các chủ đầu tư, đơn vị tư vấn đã để xảy ra sai sót trong công tác điều tra, khảo sát nguồn cung vật liệu xây dựng cho các dự án giao thông quan trọng quốc gia.

“Bộ GTVT cần chỉ đạo tiến hành kiểm tra, xác định cụ thể nguyên nhân, trách nhiệm trong việc chậm tiến độ thi công các gói thầu xây lắp của Dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn để xử lý theo quy định, thực hiện đúng các quy định về quản lý đầu tư xây dựng dự án, trong đó tập trung vào các gói thầu xây lắp bị chậm tiến độ không liên quan đến vật liệu đất đắp nền đường; xử lý nghiêm đối với các nhà thầu thi công cầm chừng không đảm bảo tiến độ được phê duyệt”, Kết luận số 1782 nêu rõ.