Phóng viên: Thưa bộ trưởng, ông vừa chủ trì cuộc họp trực tuyến về tình hình sản xuất, tiêu thụ lúa gạo tại đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) với các bộ, ngành, địa phương. Vì sao lại có cuộc họp này?

- Bộ trưởng LÊ MINH HOAN: Trước tình hình lúa gạo rớt giá thời gian qua, ngày 7-8, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT), Bộ Công Thương, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Hiệp hội Lương thực Việt Nam cùng các doanh nghiệp (DN) trong ngành lúa, gạo và các tỉnh trọng điểm về sản xuất lúa vùng ĐBSCL, đã tổ chức hội nghị trực tuyến tìm nguyên nhân và giải pháp tháo gỡ.

Theo Bộ Công Thương, giá lúa tại ĐBSCL trong tuần từ 2 đến 6-8: đầu tuần ổn định; giữa tuần giá lúa giảm từ 50-300 đồng/kg, sau đó cuối tuần tăng nhẹ. Về tình hình thu mua lúa gạo vụ hè thu 2021, qua báo cáo của Cục Trồng trọt, sản lượng thu mua sụt giảm từ 20%-30%.

Cùng với đó là việc bốc xếp, vận chuyển, lưu thông lúa hàng hóa bị đứt gãy chuỗi cung ứng từ ngoài đồng đến nhà máy, giao ra cảng và lên tàu cho khách hàng. Qua nắm bắt ở các địa phương, việc giá lúa giảm thời gian qua chủ yếu do hoạt động thu mua lúa của các doanh nghiệp, thương lái gặp khó khăn, trở ngại do các địa phương áp dụng việc kiểm soát lưu thông, vận chuyển do dịch Covid-19. Trong khi đó, các DN không đủ khả năng thực hiện "3 tại chỗ" để duy trì lực lượng lao động phục vụ công tác thu mua, chế biến.

Vậy làm thế nào để tháo gỡ những khó khăn trên?

- Chúng ta hay nói về liên kết vùng, vì vậy đây là dịp để liên kết với nhau, bởi chúng ta hiểu rằng không gian kinh tế ngành hàng lúa gạo ở ĐBSCL không phải chỉ phân chia theo địa giới hành chính, ở từng địa phương cụ thể, mà có tính liên quan, liên kết trong toàn vùng, nhất là hệ thống thương lái, vận chuyển từ tỉnh này sang tỉnh khác.

Hiện nay, thương lái, DN đi thu mua lúa gạo đã phải gánh thêm các chi phí do khâu phòng chống dịch Covid-19 như kiểm tra xét nghiệm… Vì thế, việc bảo đảm thông thương cho thu mua, vận chuyển, tiêu thụ, xuất khẩu đòi hỏi các bộ ngành liên quan, địa phương phải cùng vào cuộc để tháo gỡ. Bên cạnh đó, DN cần phối hợp với trung tâm kiểm soát bệnh tật các địa phương để bàn phương án, thống nhất cách làm nhằm bảo đảm "3 tại chỗ", duy trì sản xuất, đáp ứng nhu cầu người lao động…

DN cũng cần phát huy tinh thần hỗ trợ tích cực mua lúa gạo cho nông dân, không chờ lúa hạ giá thêm nữa rồi mới mua. DN có nhu cầu thu mua tạm trữ, có thể đề nghị Ngân hàng Nhà nước để được hỗ trợ kịp thời về nguồn vốn trên cơ chế cho thế chấp tài sản là lúa gạo thu mua.

Thêm một điểm nữa, thương lái - nông dân - doanh nghiệp là một mắt xích quan trọng trong ngành sản xuất lúa, gạo. Nếu không có thương lái, việc thu mua lúa, gạo sẽ gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, đề nghị các địa phương ưu tiên tiêm vắc-xin cho lực lượng lao động trong chuỗi ngành hàng lúa gạo, tạo điều kiện cho thương lái đi thu mua lúa.

Vậy sau cuộc họp, những tín hiệu tích cực nào đã được tháo gỡ?

- Tôi vừa họp xong với Tổ Công tác phía Nam của Bộ NN-PTNT do Thứ trưởng Trần Thanh Nam làm tổ trưởng. Một tin vui tôi nhận được từ Thứ trưởng Nam là giá lúa đã có biểu hiện nhích lên do các DN đã vào cuộc thu mua bởi tác động từ những thông tin chỉ đạo, điều hành từ cuộc họp.

Sau cuộc họp, các địa phương cũng đang từng bước tháo gỡ những nút thắt về nhân công thu hoạch lúa, thương lái vận chuyển… Đây là vấn đề quan trọng bởi chính sự ách tắc lưu thông làm cho giá lúa giảm.

Bên cạnh đó, trong chiều 9-8, Tổng Công ty Lương thực miền Bắc cũng đã họp trực tuyến với các tỉnh trọng điểm lúa gạo ở ĐBSCL để kích thích việc thu mua lúa gạo cho người dân. Đây là tín hiệu đáng mừng.

Tôi cũng đã thống nhất với Bộ trưởng Bộ Công Thương là ngày 11-8, lãnh đạo hai bộ sẽ có cuộc họp trực tuyến với lãnh đạo các DN sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, bởi những mặt hàng này đang lên giá, thêm khó khăn cho người dân khi chi phí đầu vào tăng cao.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam mới đây đã đề xuất bộ trưởng kiến nghị Chính phủ cho triển khai chương trình thu mua dự trữ lúa gạo quốc gia để nông dân yên tâm sản xuất. Bộ trưởng đã đề xuất với Chính phủ chưa?

- Tôi sẽ nghe báo cáo thêm lần nữa, sau đó hội ý với Bộ Công Thương cả hai giải pháp: Vừa tăng tín dụng cho doanh nghiệp thu mua tạm trữ, vừa xem lại vấn đề dự trữ quốc gia.

Thực hiện theo giải pháp này, có thể chúng ta sẽ đảo kho, tức là lấy lúa gạo đang trong dự trữ quốc gia phục vụ công tác an sinh xã hội, sau đó đảo vòng lúa gạo khác vào kho.