Chi ngân sách trong đại dịch: Tránh miễn, giảm thuế, phí đại trà

Phan Minh Ngọc

(KTSG) - Bộ Tài chính đang dự thảo nghị quyết về một số giải pháp thu ngân sách nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người dân chịu tác động của dịch Covid-19.

Theo đó, doanh nghiệp sẽ được giảm 30% thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp năm 2021. Hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh sẽ được giảm 50% thuế phải nộp phát sinh từ hoạt động sản xuất kinh doanh trong quí 3 và 4 năm 2021. Doanh nghiệp và tổ chức hoạt động trong một số nhóm lĩnh vực dịch vụ sẽ được giảm 30% thuế giá trị gia tăng.

Ngoài ra, Bộ Tài chính sẽ miễn tiền chậm nộp phát sinh trong năm 2020 và 2021 đối với doanh nghiệp và tổ chức phát sinh lỗ liên tục trong các năm 2018, 2019 và 2020. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng đề xuất giảm tiền thuê đất cho năm 2021.

Tính gộp tất cả giải pháp đã thực hiện từ đầu năm 2021 và các giải pháp đề xuất trên thì số tiền thuế, phí, lệ phí, tiền thuê đất sẽ hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân năm 2021 là khoảng 138.000 tỉ đồng, trong đó gói gia hạn, miễn, giảm thuế, phí, lệ phí, tiền thuê đất đã ban hành khoảng 118.000 tỉ đồng (20.000 tỉ đồng còn lại là từ các giải pháp đang đề xuất)(1).

Số tiền 138.000 tỉ đồng đã và sẽ miễn, giảm này tương đương với 9,3% tổng thu ngân sách năm 2020 (1.481.600 tỉ đồng) nên không thể không thừa nhận rằng đây là một con số lớn, đồng nghĩa với thâm hụt ngân sách sẽ tăng lên mạnh ít nhất trong năm nay.

Tất nhiên, trong bối cảnh đại dịch và nhu cầu chi bức thiết để vừa phòng chống đại dịch, vừa duy trì và phục hồi các hoạt động kinh tế thì sự tăng chi, tăng thâm hụt ngân sách là điều không thể tránh khỏi đối với không chỉ Việt Nam mà còn với hầu hết các nước trên thế giới. Tuy vậy, cách chi thế nào cho hiệu quả và hợp lý là điều cần bàn.

Về nguyên tắc, miễn, giảm thuế là một cách chi trực tiếp cho doanh nghiệp, hộ và cá nhân. Tuy nhiên, cách làm này có nhược điểm lớn là đánh đồng mọi doanh nghiệp, hộ và cá nhân như nhau, bất kể họ có lãi hay không, nhiều hay ít. Điều này tạo ra một sự bất bình đẳng, cũng tương tự như việc đánh thuế thu nhập cá nhân theo một mức duy nhất, bất kể người có thu nhập chỉ 10 triệu đồng và người có thu nhập hàng tỉ đồng, chục tỉ đồng/tháng.

Một phần vì lý do này mà trên thế giới chỉ có một ít nước đã ban hành các giải pháp miễn, giảm thuế, đặc biệt là thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế kinh doanh, và thu nhập cá nhân(2).

Như vậy, nếu muốn hỗ trợ bằng các giải pháp thuế thì Chính phủ chỉ nên dừng lại ở các giải pháp chung được nhiều nước sử dụng như hoãn, kéo dài thời gian nộp thuế và miễn, giảm tiền phạt chậm nộp thuế. Mục đích của việc này chỉ là để tăng thêm thanh khoản cho nền kinh tế; các đối tượng được hưởng có thêm tiền trong tay để giải quyết các vấn đề cấp thiết khác trong sản xuất kinh doanh. 

Riêng giải pháp giảm thuế giá trị gia tăng trong một số lĩnh vực dịch vụ thì đây là điều hợp lý mà một số nước trên thế giới đã thực hiện, và phù hợp với nguyên tắc nêu ở trong bài này là không miễn, giảm thuế một cách đại trà, cho bất cứ đối tượng nào.

Nói như trên không có nghĩa là đề xuất Chính phủ không tăng chi cho phòng chống đại dịch và phục hồi kinh tế. Thay cho việc miễn, giảm thuế đại trà, trên diện rộng, Chính phủ cần tăng chi cho những đối tượng cần hỗ trợ, như các đối tượng dễ bị tổn thương, các doanh nghiệp khó khăn đang phải đối mặt với áp lực sa thải nhân viên, các nhu cầu duy trì và củng cố hạ tầng cơ sở thiết yếu cho kinh tế - xã hội, cũng như nhu cầu cấp vốn lãi suất thấp cho các doanh nghiệp và hộ sản xuất kinh doanh để phục hồi kinh tế, đảm bảo việc làm và thu nhập cho người lao động.

Trên khía cạnh này thì ngoài khoản 118.000 tỉ đồng đã thực hiện, không thể đảo ngược lại được nữa, khoản 20.000 tỉ đồng đề xuất từ miễn, giảm thuế nói trên cần được chuyển hóa thành, hoặc bổ sung thêm vào các gói hỗ trợ như gói 26.000 tỉ đồng cho người khó khăn vì dịch hoặc cho doanh nghiệp vay với lãi suất thấp (0%) để trả lương giữ chân người lao động...

Cũng cần nói thêm một chút về các biện pháp hỗ trợ đại trà như giảm giá điện, nước, cước viễn thông... Những biện pháp này về bản chất là cắt giảm chi phí hoạt động, sinh hoạt cho doanh nghiệp và người dân nhưng chúng lại đang vi phạm nguyên tắc hỗ trợ đúng đối tượng cần hỗ trợ, bởi doanh nghiệp và người dân có điều kiện, có thu nhập tốt cũng được hưởng lợi từ việc giảm giá và phí này.

Vì vậy, như ở nhiều nước khác, việc giảm tiền điện, nước... chỉ được áp dụng cho những hộ, người dân khó khăn, thu nhập thấp (căn cứ vào mức thu nhập khai báo tính thuế của họ). Còn người giàu có hơn thì vẫn phải trả với giá như thường.

Trên hết, để đỡ làm phức tạp hóa vấn đề và dễ thực thi, hãy gộp các biện pháp hỗ trợ lẻ tẻ, dễ gây thất thoát không đúng đối tượng này thành một giải pháp hỗ trợ thống nhất như gói hỗ trợ cho doanh nghiệp/người dân khó khăn, bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, căn cứ vào mức doanh thu, thu nhập của họ trong và sau đại dịch.

(1) https://tuoitre.vn/se-giam-30-thue-thu-nhap-doanh-nghiep-nam-2021-20210802161904938.htm

(2) https://blogs.worldbank.org/developmenttalk/tax-relief-time-crisis-what-countries-are-doing-sustain-business-and-household