Muốn sống lâu, hãy để điện thoại xuống

Nguyễn Vũ

(KTSG) - Sống trong giai đoạn giãn cách xã hội để phòng chống Covid-19, nhiều người hầu như không rời mắt chiếc điện thoại di động. Họ dùng nó để đọc tin tức, bám theo dòng thời sự, giữ liên lạc với bạn bè người thân... và tiêu phí nhiều thời gian nhất tham gia vào các luồng bàn thảo sôi nổi trên các mạng xã hội.

Thế nhưng, theo một bài báo trên tờ New York Times, sử dụng điện thoại càng nhiều, cơ thể càng sản sinh ra một loại hormone gây stress, ảnh hưởng lớn lên sức khỏe trong dài hạn.

Từ lâu người ta đã biết thời gian sử dụng điện thoại tỷ lệ thuận với tình trạng mất ngủ, mất tự tin, khó duy trì các mối quan hệ ngoài đời thật. Điện thoại di động làm giảm trí nhớ, khả năng tập trung, tính sáng tạo, năng suất làm việc cũng như ảnh hưởng xấu lên kỹ năng giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định kịp thời. Nay có thêm bằng chứng cho thấy chiếc điện thoại còn làm tăng cortisol - loại hormone gây stress trong cơ thể; góp phần làm ngắn lại tuổi thọ của con người khi gây ra tác động xấu lên sức khỏe.

Trước đây các nghiên cứu về điện thoại di động thường tập trung vào hiệu ứng kích thích cơ thể sản sinh dopamine, một chất do não bộ sản sinh nhằm giúp hình thành thói quen, hay nói trắng ra là gây nghiện. Người ta nhận thấy chiếc điện thoại di động cũng giống như máy đánh bạc hay trò chơi điện tử; điện thoại di động và các ứng dụng trên điện thoại được thiết kế sao cho kích thích nhiều nhất chất dopamine, làm người dùng khó lòng bỏ chiếc điện thoại xuống.

Từ đó mới có chuyện sáng dậy mới mở mắt nhiều người đã phải cầm chiếc điện thoại lên để kiểm tra tin nhắn, tin mới, diễn tiến một câu chuyện đang theo dõi... trước khi làm bất kỳ điều gì khác. Nhiều người sử dụng điện thoại trong nhiều giờ liên tục, vừa bỏ xuống để cho cặp mắt nghỉ ngơi một chút thì thấy bồn chồn như thể bỏ qua một điều gì quan trọng, đành phải cầm chiếc điện thoại lên lướt qua các ứng dụng quen thuộc để tìm cảm giác yên tâm.

Kích thích dopamine đã là ghê gớm, nâng mức sản sinh cortisol là chuyện còn trọng đại hơn nhiều. Mức cortisol cao hay thấp sẽ dẫn đến các thay đổi sinh lý trong cơ thể con người như tăng hay giảm huyết áp, đường huyết, nhịp tim... để gián tiếp bảo cơ thể phản ứng phòng vệ tránh các mối đe dọa từ bên ngoài.

Hiệu ứng sản sinh cortisol có thể rất hữu ích, chẳng hạn như khi bạn bị một con bò tót đuổi chạy, nỗi sợ sẽ ra lệnh cho cơ thể chạy nhanh hơn để trốn thoát mối nguy. Thế nhưng, khi cơ thể sản sinh cortisol để ứng phó các kích thích tâm lý, kích thích xúc cảm thì nó không những không giúp ích gì mà còn gây hại; chẳng hạn, tim bạn đập nhanh khi điện thoại kêu tít, báo có e-mail và bạn biết đó là e-mail của sếp đang giận dữ bạn.

Hiệu ứng sản sinh cortisol nếu chỉ thỉnh thoảng mới xuất hiện ắt cũng chưa đến nỗi báo động nhưng khi người ta dùng bình quân bốn giờ mỗi ngày hay nhiều hơn nữa để bấm điện thoại di động thì, như một báo cáo của Google kết luận, “các thiết bị di động cài nhiều ứng dụng mạng xã hội, e-mail, ứng dụng tin tức đã tạo ra một cảm giác ràng buộc liên tục, gây stress cho cá nhân người dùng”. Điều đáng nói là mức cortisol tăng cao ngay khi điện thoại di động nằm gần hay trong tầm mắt chứ chưa cần sử dụng.

Theo ông David Greenfield, một giáo sư ở Đại học Y khoa Connecticut, người sáng lập Trung tâm Nghiện Internet và Công nghệ, điều này xảy ra khi bạn nghe tiếng điện thoại di động hay nghĩ là bạn có nghe thấy nó. “Đó là một phản ứng stress, gây khó chịu và phản ứng tự nhiên của cơ thể là mong muốn kiểm tra điện thoại để xua cảm giác căng thẳng này đi” - ông nói trên New York Times.

Làm thế có thể giúp bạn yên tâm được một lát nhưng về lâu về dài nó sẽ làm mọi thứ tồi tệ hơn. Bởi mỗi lần kiểm tra điện thoại, bạn có thể thấy một điều gây stress khác đang chờ đợi bạn, dẫn tới một đợt tăng cortisol khác, một nỗi mong muốn kiểm tra điện thoại để trấn an tiếp theo.

Chu kỳ này nếu cứ tiếp diễn sẽ dẫn tới một mức tăng cortisol mãn tính. Tăng cortisol mãn tính được cho là liên quan đến nhiều rủi ro gia tăng các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như trầm cảm, béo phì, hội chứng chuyển hóa, đái tháo đường loại 2, tăng huyết áp, lú lẫn, đột quỵ. Bác sĩ Robert Lustig, một giáo sư tại Đại học California cho rằng mọi căn bệnh mãn tính mà chúng ta biết đều chịu tác động xấu bởi stress và chiếc điện thoại di động rõ ràng có phần đóng góp vào mức độ stress của con người. Buông bỏ bớt điện thoại là bước đầu giảm stress có hiệu quả nhất.