Xuất khẩu gạo đang ách tắc do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, cần linh hoạt áp dụng các giải pháp thông thoáng nhưng an toàn để ổn định thương mại.

Doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang "khó trăm bề"

"Do gặp nhiều khó khăn do đứt gãy lưu thông nên nhìn chung các doanh nghiệp hiện nay cả bên mua và bên bán đều rất cầm chừng, không có chủ trương giao dịch nhiều" - trao đổi với PV Lao Động, ông Nguyễn Chánh Trung - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Tân Long - một trong những doanh nghiệp (DN) hàng đầu về xuất khẩu gạo, cho biết.

Theo các doanh nhân xuất khẩu gạo, lương thực, thực phẩm là vấn đề cốt yếu luôn cần đảm bảo cho con người, nên dù dịch bệnh căng thẳng, xuất khẩu gạo vẫn tiếp tục có đơn hàng. Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu gạo của các DN hiện nay rất khó khăn.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), hiện nay tình trạng tồn kho thóc gạo của các thương nhân thuộc vẫn còn nhiều dù đã đến thời điểm bổ sung tồn kho thường kỳ. Do quá trình lưu thông, phân phối hàng hóa bị gián đoạn nên tồn kho chưa được giải phóng, dòng vốn cũng bị ách tắc theo khiến các thương nhân không thể tiếp tục thu mua thóc gạo cho nông dân.

Còn theo Bộ Công Thương, về thị trường xuất khẩu, hiện nay, hầu như các thương nhân e ngại việc ký kết hợp đồng mới do tình trạng ách tắc trong lưu thông và giao nhận tại các cảng biển. Bên cạnh đó, biên độ chênh lệch giá thời điểm chào bán và giá cước thực tế lúc giao hàng quá lớn khiến các thương nhân và cả khách hàng đều gặp rủi ro lớn.

“Tình trạng này nếu tiếp diễn chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến kim ngạch ngành và nguy cơ mất thị trường xuất khẩu, nhất là các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc, Malaysia vào các đối thủ cạnh tranh khác trong khu vực như Thái Lan, Ấn Độ” – tại văn bản trình Thủ tướng Chính phủ ngày 14.8.2021, Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Những khó khăn nêu trên đã làm cho tình hình tiêu thụ lúa hè thu 2021 ở các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL gặp rất nhiều khó khăn và bị đình trệ. Nguy cơ chất lượng gạo sụt giảm mạnh là hoàn toàn thực tế và việc không thể tiêu thụ lúa tươi tại ruộng dẫn đến giá lúa gạo nội địa khu vực ĐBSCL giảm liên tục trong nhiều tuần qua: Giá bình quân lúa tươi loại thường tại ruộng ngày 1.5.2021 là 6.200 đồng/kg, ngày 1.6 là 5.800 đồng/kg, ngày 1.7 là 5.200 đồng/kg và đến ngày 5.8 giảm xuống chỉ còn 4.700 đồng/kg .

Bên cạnh đó, mặc dù từ 16.8.2021, dịch vụ đóng rút gạo tại Bến 125-Cảng Cát Lái tiếp tục trở lại với quy mô 2 băng chuyền kép (năng suất 70 container/ngày) và phụ thu thêm 450.000 đồng/container đã hỗ trợ cho thương nhân xuất khẩu gạo, nhưng việc tiếp nhận chỉ với quy mô 2 băng chuyền và phụ thu vẫn tạo thêm chi phí tài chính, thời gian đối với gạo xuất khẩu.

Linh hoạt 2 phương án để thông hàng nhanh

Theo đề nghị của Bộ Công Thương, UBND các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL khẩn trương chỉ đạo các cấp tạo điều kiện thuận lợi nhất có thể cho các thương nhân hoạt động trong lĩnh vực thóc, gạo nói chung và thương lái nói riêng được đi lại thu mua trực tiếp tại đồng; trao đổi và thống nhất với Bộ Y tế, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) xem xét, áp dụng linh hoạt 2 phương án.

Cụ thể, phương án 1: Chấp nhận các xét nghiệm nhanh tại ấp, xã, đăng ký thông tin, lịch trình di chuyển với cơ quan quản lý nhà nước tại ấp, xã… và áp dụng tương tự đối với lực lượng bốc xếp thóc xuống, lên ghe. Đặc biệt xem xét ưu tiên phân "luồng xanh" (xét nghiệm nhanh tại chốt kiểm dịch trên sông) cho các phương tiện vận chuyển lúa tươi từ đồng ruộng về hệ thống nhà máy sấy vệ tinh trong khu vực gần nhất (cùng xã,huyện) để đảm bảo chất lượng thóc tồn trữ đạt yêu cầu.

Riêng khâu vận chuyển thóc, gạo giữa các nhà máy không đặt trong cùng một tỉnh hay từ nhà máy ra các cảng xuất khẩu, khu vực tiêu thụ nội địa đang có nhu cầu nhiều: Chốt kiểm dịch trên các sông lớn tại các nơi giáp ranh cần bố trí cơ sở xét nghiệm đi kèm trong phạm vi gần nhất để đáp ứng nhu cầu xét nghiệm cho tài công trong vận chuyển liên tỉnh thời gian dài.

Phương án 2, trường hợp thương nhân đồng ý hỗ trợ cung cấp các bộ kit xét nghiệm nhanh cho các chốt trên sông, khi ghe, sà lan của các thương nhân di chuyển qua, đề nghị nhân viên chịu trách nhiệm trực chốt tiến hành xét nghiệm nhanh và đóng dấu thông hành cho các phương tiện tranh thủ di chuyển tiếp.

Đối với phương án này, đề nghị các cấp lãnh đạo địa phương chỉ đạo linh hoạt, chỉ yêu cầu giấy xác nhận âm tính với COVID-19 (PCR) khi phương tiện rời bến, bờ (điểm đầu) và suốt qua trình di chuyển trên sông được phép sử dụng giấy xác nhận xét nghiệm nhanh tại các chốt để qua chốt kế tiếp cũng như cập bến, bờ (điểm cuối) của lộ trình; gửi nhân sự trực chốt đến tập huấn nhanh tại các cơ quan y tế có chức năng gần nhất để đáp ứng nhu cầu công tác.