Sau khi Taliban giành quyền kiểm soát sân bay dã chiến của Afghanistan ở Kandahar vào hôm thứ Sáu tuần trước, không mất quá nhiều thời gian để các bức ảnh xuất hiện trên phương tiện truyền thông xã hội cho thấy chiến binh Taliban tạo dáng với các máy bay trực thăng quân sự như Black Hawk của Mỹ hay Mi-17 do Liên Xô sản xuất.

Tương tự, ngay khi nhóm phiến quân tiếp quản sân bay Mazar-i-Sharif vào cuối tuần này, nhiều bức ảnh cũng đã được đăng tải ghi lại cảnh các thành viên Taliban đứng cạnh máy bay tấn công A-29 và trực thăng đa dụng MD-530.

Theo một báo cáo từ Tổng Thanh tra Đặc biệt về Tái thiết Afghanistan của Mỹ, tính đến ngày 30/6, Không quân Afghanistan vẫn vận hành tổng cộng 211 máy bay quân sự, trong đó có khoảng 167 phi cơ và trực thăng luôn trong tình trạng sẵn sàng cất cánh.

Không quân Afghanistan hiện đang vận hành 23 máy bay cường kích A-29, 4 máy bay vận tải C-130 và tổng cộng 33 phiên bản quân sự hóa của Cessna Caravan, một số được cải tiến cho nhiệm vụ tấn công hạng nhẹ.

Lực lượng này cũng có trong biên chế khoảng 150 máy bay trực thăng, gồm cả trực thăng đa dụng UH-60 Black Hawk và MD-530 vũ trang do Mỹ sản xuất cũng như Mi-17 của Liên Xô.

Máy bay tấn công hạng nhẹ A-29 Super Tucano bị Taliban chiếm giữ. Ảnh: Twitter

Trong số hàng tồn kho của lực lượng không quân Afghanistan, loại tiên tiến nhất là A-29 Super Tucano, dòng máy bay tấn công động cơ phản lực cánh quạt do nhà sản xuất hàng không vũ trụ Brazil Embraer chế tạo và được Sierra Nevada, một công ty quốc phòng Mỹ cải tiến để tích hợp các cảm biến và vũ khí do Mỹ cung cấp.

Không giống như máy bay chiến đấu được chế tạo với tốc độ cao và khả năng cơ động cho sứ mệnh không chiến, A-29 được tối ưu hóa cho các nhiệm vụ chống nổi dậy, trong đó máy bay cần bay chậm và thấp để tấn công các mục tiêu trên mặt đất.

Máy bay có thể được điều khiển bởi các phi công tương đối thiếu kinh nghiệm và hoạt động trong môi trường khắc nghiệt.

Máy bay A-29 tại Sân bay Kandahar, Afghanistan. Ảnh: KQ Mỹ

Cho đến nay, Bộ Quốc phòng Mỹ vẫn chưa thể xác nhận có bao nhiêu chiếc trong số đó đã bị Taliban chiếm giữ, bao nhiêu chiếc còn hoạt động được và bao nhiêu chiếc đã được các phi công của lực lượng không quân Afghanistan đưa đến các nước láng giềng an toàn.

Trong cuộc họp giao ban tại Lầu Năm Góc hôm thứ Hai, Thiếu tướng Hank Taylor, Phó Giám đốc phụ trách các chiến dịch khu vực của Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ cho biết, ông không có thông tin về việc liệu Quân đội Mỹ có thực hiện các bước để ngăn chặn máy bay hoặc các thiết bị quân sự khác bị Taliban thu giữ hoặc sử dụng hay không.

Bradley Bowman, một cựu phi công Black Hawk từng tham chiến ở Afghanistan và đã chỉ trích gay gắt quyết định rút quân của Mỹ chia sẻ trên Defense News: “Rõ ràng, họ đã chiếm giữ được hàng trăm chiếc Humvee, pháo, máy bay cùng nhiều thiết bị khác”.

“Điều này chắc chắn gây quan ngại sâu sắc cho Mỹ, không chỉ vì chúng ta đã tài trợ và cung cấp những thứ đó mà còn bởi vì Taliban có thể sẽ lợi dụng chúng như thế nào”.

Theo phi công Bowman, đáng nhẽ ra khi Chính quyền Tổng thống Joe Biden quyết định rút quân, ưu tiên lớn nhất của họ phải là sơ tán an toàn người Mỹ khỏi Afghanistan, tiếp đó là phá hủy các thiết bị, cũng như tất cả số máy bay và trực thăng mà không quân Afghanistan bỏ lại.

Taliban chiếm dinh Tổng thống Afghanistan

Anh Tú