Najia đang ở nhà cùng các con - 3 trai, 1 gái - tại một ngôi làng nhỏ phía bắc Afghanistan khi các binh sĩ Taliban gõ cửa nhà cô.

Con gái lớn của Najia - Manizha đã 25 tuổi. Cô biết họ sẽ tới. Mẹ cô kể rằng trước đó 3 ngày, họ đã làm những điều y hệt như vậy, yêu cầu Najia phải nấu nướng cho 15 binh sĩ.

"Mẹ tôi bảo là 'Nhà tôi nghèo lắm, làm sao nấu đủ được?'" - Manizha kể lại. Thế là chúng ra tay. Chúng đánh mẹ cô tàn nhẫn, bằng cả tay chân lẫn báng súng.

Manizha gào khóc mong lũ người đó dừng lại. Chúng dừng thật, nhưng là để ném một quả lựu đạn sang phòng bên cạnh rồi bỏ chạy khi lửa lan ra. Mẹ cô, bà Najia, bị đánh tới chết.

Chuyện xảy ra hôm 12/7 tại nhà của Najia ở tỉnh Faryab, và chỉ là một ví dụ nhỏ để thấy mối đe dọa mà phụ nữ tại Afghanistan phải hứng chịu sau khi Taliban chiếm quyền kiểm soát thủ đô Kabul. Najia và Manizha là 2 cái tên giả, để bảo vệ danh tính và an toàn tính mạng cho nạn nhân còn sống sót.

Trong vòng vỏn vẹn 10 ngày, binh sĩ Taliban đã kiểm soát hàng chục thành phố sau khi quân đội Mỹ và đồng minh rút lui khỏi Afghanistan. Nhiều phụ nữ cho biết họ thậm chí chẳng đủ thời gian để mua một chiếc burqa (loại khăn choàng của người Hồi giáo), vì Taliban yêu cầu họ phải che mặt và được tháp tùng bởi người thân là nam giới mỗi khi muốn rời khỏi nhà.

Tấm khăn ấy, với phụ nữ Afghanistan, là dấu hiệu của một sự mất mát đầy tuyệt vọng về quyền lợi mà họ có được suốt 20 năm qua - quyền được làm việc, học tập, được tự do di chuyển, và được sống trong hòa bình.

Niềm tin đánh mất 

Lần gần nhất Taliban thống trị Afghanistan là giai đoạn 1996 - 2001. Họ đóng cửa trường học cho nữ sinh, và cấm phụ nữ đi làm. Đến khi Mỹ can thiệp vào năm 2001, các hạn chế với phụ nữ dần được cởi bỏ. Ngay cả khi chiến tranh lên cao trào, vẫn có những cam kết cải thiện quyền phụ nữ được hỗ trợ bởi các tổ chức quốc tế, góp phần tạo ra những điều luật mới. Đến năm 2009, những quy định như tội phạm hóa hiếp dâm, bạo lực và cưỡng hôn đều được thông qua, đồng thời cấm tất cả những quy định ngăn cản phụ nữ học tập và làm việc.

Sau khi nắm quyền kiểm soát Kabul vào hôm 15/8, Taliban cam kết sẽ "hình thành một nhà nước Hồi giáo đổi mới". Tuy nhiên, chưa rõ đổi mới là như thế nào, và liệu các nhà lãnh đạo nhà nước có bao gồm cả phụ nữ.

Farzana Kochai - thành viên quốc hội Afghanistan chia sẻ rằng bà không rõ điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. "Không có bất kỳ thông báo rõ ràng nào về cơ cấu chính quyền trong tương lai. Liệu chúng ta có một quốc hội trong chính phủ kế tiếp hay không?"

Kochai cũng lo ngại về sự tự do của phụ nữ trong thời gian tới. "Đây là điều khiến tôi lo sợ nhất. Có lẽ ai là phụ nữ cũng nghĩ về nó. Chúng tôi muốn biết liệu phụ nữ có được làm việc hay không."

Phát ngôn viên của Taliban - Suhail Shaheen hôm 16/8 cho biết trẻ em gái vẫn sẽ được đi học. "Trường học sẽ mở cửa, trẻ em gái và phụ nữ trưởng thành đều được đến trường, dù là với tư cách học sinh hay giáo viên."

Tuy nhiên, những câu chuyện từ dân chúng địa phương do CNN thu thập lại cho thấy một bức tranh khác, về một niềm tin đã đánh mất kể từ lần cai trị cách đây 20 năm.

Hồi tháng 7, Hội đồng Nhân quyền Afghanistan cho biết ở những khu vực dưới quyền kiểm soát của Taliban, phụ nữ được yêu cầu không được đến cơ sở y tế mà không có giám hộ là nam giới. TV bị cấm, giáo viên và học sinh được yêu cầu đội khăn xếp và phải nuôi râu. Và trong lần cai trị cách đây 20 năm, phụ nữ bất tuân đều sẽ bị đánh đập.

Về trường hợp của Najia, Taliban phủ nhận việc gây án. Tuy nhiên, lời nói của họ mâu thuẫn với nhân chứng và quan chức địa phương. Ngôi làng ấy có rất nhiều quả phụ có chồng là tử sĩ Afghanistan. Họ kiếm sống bằng việc nuôi bò, bán sữa tươi, nhưng quân Taliban không cho phép điều đó.

Những chiếc khăn "tự do" đắt đỏ

Các thành phố của Afghanistan đã thất thủ quá nhanh. Nhanh đến mức nhiều phụ nữ không mua kịp những chiếc burqas - khăn che mặt theo quy định của Taliban.

Một người phụ nữ trả lời CNN rằng nhà cô chỉ có khoảng 2 chiếc burqa, và chị em cô cùng mẹ phải dùng chung. "Trường hợp xấu nhất là khi không có burqa, chúng tôi sẽ phải dùng ra trải giường để làm một chiếc khăn lớn hơn."

Ở Kabul, giá một chiếc burqa đã tăng gấp 10 lần khi phụ nữ tại đây cố gắng chạy đua với thời gian trước khi phiến quân tràn đến. Một số chẳng kịp tới nơi bởi chợ đóng cửa từ rất sớm vào ngày 15/8, còn các thương nhân vội vã thu dọn đồ về nhà.

"Thật sự bất ngờ, chẳng ai nghĩ chuyện này đến nhanh đến vậy. Ai cũng nghĩ 'Kabul có thể phản kháng, tự vệ trong vòng 1 năm hoặc hơn', nhưng hy vọng nay đã mất. Quân đội đơn giản là giao thành phố này cho Taliban," - cô nói tiếp.

Cô gái ấy lo sợ cho tính mạng của mình, và cũng lo nghĩ về sự sụp đổ của một sự tự do họ đã cố gắng xây dựng hàng thập kỷ cho phụ nữ Afghanistan.

"Họ cứ nhốt chúng tôi trong nhà. Chúng tôi phải đấu tranh hàng năm trời để thoát ra, và giờ lại phải chiến đấu vì thứ đó một lần nữa? Để được phép đi làm, đi bệnh viện một mình?" - cô nói một cách chua chát.

Phụ nữ trên khắp Afghanistan sống trong lo sợ, về một ngày ngôi nhà sẽ vang lên tiếng gõ cửa giống như Najia gặp phải cách đây 1 tháng. Manizha, con gái cô đến giờ vẫn chưa về lại ngôi nhà ấy. Cô cũng chẳng rời khỏi nơi trú ẩn của mình.

"Taliban sẽ không cho phép phụ nữ ra ngoài mà không có giám sát là nam. Chỉ đàn ông mới được ra ngoài. Họ được đi làm, đi học."

Nguồn: CNN

J.D