Mới chỉ hai năm trước, tương lai của đầu tư dường như ngày càng ít người tham gia. Các nhà đầu tư bán lẻ đổ xô vào các quỹ chỉ số thụ động, loại hình quỹ theo dõi các rổ cổ phiếu với chi phí thấp.

Các nhà quản lý quỹ chủ động, cho dù là bậc thầy quỹ phòng hộ phóng khoáng hay những ông chủ quỹ tương hỗ điềm đạm, đều "thất sủng" khi các quỹ chỉ số và quỹ định lượng tăng vọt. Tự động hóa dường như là điều không thể tránh khỏi. Một tương lai đang đến rất gần, nơi mà các nhà đầu tư gần như không còn, thay vào đó là là những cỗ máy mạnh mẽ, trao đổi cổ phiếu nhanh như tốc độ ánh sáng.

Nhưng không hẳn mọi thứ đã diễn ra như vậy. Rất nhiều nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ đã tham gia vào thị trường chứng khoán Mỹ và trở thảnh 1 lực lượng "hung hãn" trong hơn một năm qua. Họ đổ xô vào đánh cược chứng khoán phái sinh ngắn hạn của Tesla, một nhà sản xuất xe điện và đẩy tăng giá cổ phiếu của Hertz, công ty cho thuê ô tô, sau khi công ty này phá sản.

Đầu năm 2021, họ cật lực hồi sinh cổ phiếu của GameStop, nhà bán lẻ trò chơi điện tử, khiến cổ phiếu này tăng 2.000% trong chưa đến hai tuần. Giá cổ phiếu biến động quá lớn và dòng chảy lớn đến mức hệ thống thanh toán cổ phiếu gần như bị phá vỡ.

Khó có thể lý giải những nguyên nhân xác đáng nhất đằng sau sự phục hưng của nhà đầu tư nhỏ lẻ. Sự tẻ nhạt của việc bị phong tỏa và các séc kích thích thường được cho là động lực cho các nhà bán lẻ chủ động. Nhưng đại dịch đã nhanh chóng kéo theo một cuộc chiến về giá vào tháng 10/2019. Các công ty môi giới lớn nhất của Mỹ đều bắt chước Robinhood, một công ty kỹ thuật số mới nổi, thực hiện giao dịch không có hoa hồng.

Ngoài ra, khả năng tiếp cận của nhà đầu tư cá nhân với các công cụ giao dịch tinh vi, như đòn bẩy và các công cụ phái sinh, từ lâu đã tăng lên. Từ tháng 10/2019 đến 2/2020, khối lượng giao dịch tại các công ty môi giới bán lẻ từ mức thấp gần như tăng gấp đôi, trước khi tăng gấp đôi thêm lần nữa trước phong tỏa.

Gần hai năm sau cuộc chiến giá cả, sẽ hợp thời hơn nếu quan sát thị trường chứng khoán và dành thời gian cho những mánh lới trao đổi trên Reddit hơn là đầu tư thụ động. Nhưng thực sự thì sự thay đổi này lớn đến đâu? Thụ động bây giờ phải chăng đã lỗi thời?

Câu hỏi này có thể được trả lời theo ba cách.

Cách thứ nhất là khảo sát số lượng nhà đầu tư nhỏ lẻ. Vào năm 2019, khoảng 59 triệu người Mỹ có tài khoản ở một trong 7 nhà môi giới lớn nhất. Con số này đã tăng lên 95 triệu kể từ khi 17 triệu tài khoản mới được mở vào năm 2020 và 20 triệu tài khoản mới được thiết lập trong năm 2021.

Tiếp theo cần xem xét các luồng giao dịch để thấy được một sự tăng trưởng đột biến. Từ quan sát đã cho thấy một sự gia tăng đột biến. Tỷ trọng khối lượng giao dịch của các nhà đầu tư nhỏ lẻ đã tăng từ khoảng 1/4 lên 1/3 vào đầu năm 2020 và đạt đỉnh hơn 40% trong quý đầu tiên của năm 2021. Phần lớn giao dịch hiện nay đến từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ, không phải các tổ chức hay ngân hàng.

Cách thứ ba là nhìn vào việc nắm giữ tài sản. Theo ngân hàng Goldman Sachs, tỷ lệ cổ phiếu Mỹ do các hộ gia đình nắm giữ trực tiếp đã giảm trong nhiều thập kỷ do việc đầu tư thống trị bởi các chuyên gia.

Trong những thập niên 70 – 80, quỹ hưu trí đã tăng nổi bật, trước khi các quỹ tương hỗ chủ động giành được thị phần trong những năm 1990 – 2000. Nhưng trong thập kỷ qua, các quỹ thụ động đã ngốn hết tài sản. Lượng cổ phiếu do các hộ gia đình nắm giữ trực tiếp bắt đầu ổn định vào khoảng năm 2015 và đang tăng mạnh trở lại. Từ cuối năm 2019 đến tháng 3/2021, tỷ trọng cổ phiếu do các hộ gia đình nắm giữ đã tăng từ 36% lên 38%.

Tất cả những điều này làm cho thị trường bán lẻ chủ động gia tăng. Nhưng có hai điều cần cân nhắc. Thứ nhất, sự trỗi dậy của các nhà đầu tư nhỏ lẻ chủ động không làm lệch tốc độ tăng trưởng của các nhà đầu tư thụ động.

Tỷ trọng các cổ phiếu trong chỉ số S&P 500 được nắm giữ trong các quỹ ETF và quỹ tương hỗ đã tăng khoảng 0,5 điểm phần trăm kể từ năm 2019, lên 18,3%. Đó là chậm hơn so với những năm trước, nhưng vẫn đang không ngừng đi lên.

Hơn nữa, không phải ai đã mở tài khoản môi giới kể từ năm 2019 đều là người giao dịch trong ngày. Trung bình, 32 triệu chủ tài khoản tại Charles Schwab (gần đây đã hợp nhất với TD Ameritrade) giao dịch khoảng bốn lần một tháng. Các khách hàng của Vanguard có vẻ nhàn rỗi (3/4 trong số họ không có giao dịch gì trong một năm), nhưng 1,5 triệu khách hàng của Interactive Brokers thưc hiện 34 giao dịch mỗi tháng.

Các nhà đầu tư nhỏ lẻ rõ ràng là một lực lượng cần được tính đến. Và nếu sự đi lên của họ được thúc đẩy bởi những thay đổi căn bản về khả năng tiếp cận giao dịch thay vì chỉ là một xu hướng nhất thời sau đại dịch, thì đó là điều rất đáng lưu tâm.

Tham khảo The Economist