Từ nhà buôn gỗ đến làm chủ bầu trời…

William Edward Boeing (1881-1956) được biết như là cha đẻ của Boeing. Trước đó, nhà tư bản này đã giàu có nhờ kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp khai thác gỗ. Thời của ông Boeing tới là nhờ quân đội Hoa Kỳ bắt đầu nghiên cứu chế tạo một loại thủy phi cơ thân ốp gỗ.

Bằng kiến thức về gỗ, Boeing kết hợp với kỹ sư Hải quân George Conrad Westervelt chế tạo thành công mẫu phi cơ vào năm 1916. Cũng trong năm đó, Boeing và Westervelt thành lập công ty có tên "B&W". Về sau, công ty đổi tên thành Boeing Airplane Company. Tuy nhiên, Westervelt phải giã từ công việc vì nhiệm vụ quân nhân, chỉ còn Boeing tiếp tục công việc.

Năm 1919, Boeing cùng một phi công mang 60 bức thư từ Vancouver đến Seatle bằng máy bay B&W, đây được xem là chuyến chuyển thư bằng đường hàng không đầu tiên tại Mỹ. Những năm sau đó, quân đội liên tiếp mang đến các bản hợp đồng béo bở, đặc biệt là đơn hàng máy bay chiến đấu hai tầng cánh.

Để mở rộng quy mô, ông mua lại công ty máy bay Stearman ở Kansas và mở chi nhánh ở Canada, mở Trường hàng không Boeing tại Califonia.

Vào năm 1927, Boeing thiết lập một hãng hàng không, đặt tên là Boeing Air Transport (BAT). Một năm sau đó, BAT cùng với Pacific Air Transport và Boeing Airplane Company sáp nhập lại thành một công ty lớn.

Tiếp theo, Boeing ký hợp đồng với Bộ Bưu Chính Hoa Kỳ để đảm nhận các chuyến bay đưa thư từ Chicago (Đông Bắc) đến San Fancisco (Tây Nam). Sự kiện này đã hiện thực hóa ước mơ nối liền hai bờ Đông và Tây của nước Mỹ rộng lớn bằng đường hàng không, với hành trình bay 22,5 giờ.

Để khai thác hiệu quả hơn nữa các máy bay chuyên chở hành khách và thư tín, ông đã thành lập Bộ phận vận chuyển đường không Boeing mà sau này là United Airlines. Kết quả là trong năm tiếp theo, gần nửa tấn thư, bưu phẩm cùng 1.900 hành khách được vận chuyển.

Thế chiến 2 bùng nổ, chắp thêm đôi cánh để Boeing vươn lên dẫn đầu ngành hàng không thế giới…

Trở thành nhà thầu vũ khí hàng đầu thế giới

Boeing đóng góp quan trọng vào chiến thuật oanh tạc của không lực Hoa Kỳ trong Đệ nhị thế chiến thông qua các pháo đài bay B-17 và B29. Hai quả bom hạt nhân phát nổ trên nền trời Hirosima và Nagasaki, giúp kết thúc chiến tranh, cũng từ B-29 ném xuống.

Thời hậu chiến, Boeing tiếp tục phát triển các máy bay ném bom phản lực B-47 Stratojet (1947) sáu động cơ và tám động cơ B-52 Stratofortress (1952), hệ thống không vận chiến thuật gồm các dòng C15, C17.

Đáng nói, Boeing còn dự thầu dòng máy bay tiêm kích F18 sau giai đoạn chiến tranh Lạnh. Loại máy bay vẫn còn được nâng cấp, sử dụng trên các hàng không mẫu hạm và thương mại hóa cho các nước.

Để giữ vững vị trí nhà cung cấp vũ khí hàng đầu cho quân đội, sau chiến tranh, Boeing mạnh tay đầu tư sang các dòng máy bay trực thăng và tên lửa. Năm 1960, Boeing mua lại Vertol Corporation - nhà sản xuất máy bay trực thăng độc lập lớn nhất thế giới thời điểm đó, rồi đổi tên thành Boeing Helicopters. Đơn vị này phát triển các máy bay trực thăng vận tải trứ danh là CH-47 Chinook và CH-46 Sea Knight (bay lần đầu vào năm 1961 và 1962).

Công việc nghiên cứu tên lửa của Boeing, bắt đầu vào năm 1945, đã tạo ra những vũ khí như tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman phóng từ silo (được triển khai vào năm 1962) và tên lửa hành trình phóng từ trên không AGM-86B/C (được triển khai vào năm 1982).

Đến năm 2007, Boeing trở thành tập đoàn sản xuất vũ khí lớn nhất thế giới. Hãng này là nhà thầu quân sự lớn thứ nhì của Chính phủ Mỹ năm 2010, với tổng giá trị hợp đồng khoảng 19,5 tỷ USD. Năm 2019, hãng này dành vị trí thứ 2 trong top 10 công ty sản xuất vũ khí dẫn đầu thế giới với doanh thu 33,15 tỷ USD.

Loại bỏ các đối thủ và dẫn đầu cuộc chiến song mã

Boeing có nhiều đối thủ, điển hình như McDonnell Douglas và Lockheed Martin. Họ từng thống trị sự bùng nổ vận tải hàng không thời hậu chiến, trong khi gã khổng lồ Boeing có biểu hiện xuống dốc.

Thế là Boeing bắt đầu quay lại mảng dân sự, quyết định phát triển một máy bay vận tải có tầm bay vượt qua Bắc Đại Tây Dương. Chiếc máy bay bốn động cơ B707 được phát triển và đi vào hoạt động thương mại vào năm 1958.

B707 cũng đảm nhiệm việc chuyên chở các chính khách hàng đầu nước Mỹ công du khắp thế giới. Năm 1962, hai chiếc B707 được chọn làm Chuyên cơ Không lực Một (Air Force One) -biểu tượng nổi bật tượng trưng cho sức mạnh và quyền lực của các Tổng thống Mỹ. Hiện tại, máy bay Boeing 747-8i đang được làm chuyên cơ Air Force One chính thức phục vụ nhiệm kỳ đầu tiên của đương kim tổng thống Joe Biden.

Họ lần lượt khuất phục các đối thủ cạnh tranh hàng đầu là Rockwell International và Mc Donnell Douglas, mua lại và sáp nhập vào Boeing lần lượt trong hai năm 1996, 1997.

Hai thương vụ M&A này đã giúp Boeing như hổ thêm cánh trong lĩnh vực quân sự để tập trung cạnh tranh thị phần thế giới với Airbus – đối thủ đến từ châu Âu trong ngành máy bay dân dụng. Các đối thủ khác như Lockheed Martin, Convair của Mỹ; British Aerospace và Fokker của Châu Âu đều không đủ sức cạnh tranh trong ngành sản xuất máy bay dân dụng nữa và buộc phải thoái lui.

Airbus luôn muốn sử dụng công nghệ, nhắm vào yếu tố kỹ thuật, trải nghiệm cao. Vào thập niên 70, hãng Airbus cho ra mắt dòng máy bay A300 có sử dụng vật liệu tổng hợp, loại vật liệu chưa từng được dùng trong ngành sản xuất máy bay dân dụng. Đến thập niên 80, Airbus lại giới thiệu hệ thống điều hành không dây (FBW) lần đầu tiên xuất hiện trong ngành máy bay dân dụng.

Chiến lược của Boeing thì nhắm đến khả năng tiết kiệm nhiên liệu, giảm thiểu giá thành bảo dưỡng và gia tăng tối đa lợi ích cho các hãng hàng không sau mỗi chuyến bay.

Trong giai đoạn 2007-2016, hãng Airbus đã nhận được khoảng 9.985 đơn đặt hàng, bàn giao được 5.644 chiếc máy bay. Hãng Boeing nhận được 8.978 đơn hàng nhưng bàn giao đạt 5.718 chiếc. Xét theo doanh thu toàn cầu năm 2014, Boeing chiếm 47%, chính thức vượt qua Airbus 44% để trở thành hãng sản xuất máy bay dân dụng đứng đầu thế giới . Năm 2017, số liệu cũng cho thấy Boeing nhỉnh hơn Airbus về doanh thu. Hãng sản xuất máy bay từ Mỹ thu về 92,2 tỷ USD, trong khi Airbus chỉ thu về 79,5 tỷ USD.

Hiện cả Boeing và Airbus đang cạnh tranh nhau về thị phần tại Trung Quốc và đều đang có những cải tiến về trọng lượng máy bay và hiệu quả sử dụng nhiên liệu.

Ngọc Đức