. Phóng viên: Trong gần 4 năm qua, ngành nông nghiệp đã, đang và sẽ có các biện pháp gì để khắc phục cảnh báo "thẻ vàng" của EC về khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), thưa Thứ trưởng?

- Thứ trưởng PHÙNG ĐỨC TIẾN: Trong 4 khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC) về khắc phục "thẻ vàng", có đề nghị hoàn thiện quy phạm pháp luật. Chúng ta đã hoàn thiện hệ thống pháp luật về thủy sản, cơ bản đáp ứng được yêu cầu hội nhập quốc tế, bảo đảm quản lý, phát triển nghề cá bền vững, có trách nhiệm. Luật Thủy sản năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành luật gồm 2 nghị định, 8 thông tư đã quy định đầy đủ các nội dung về chống khai thác IUU. Các văn bản này khi xây dựng đều tham khảo ý kiến của EC.

Tuy nhiên, khi Luật Thủy sản và các văn bản có hiệu lực, quá trình tổ chức thực hiện bộc lộ những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn, do đó cần sửa đổi, bổ sung. Hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) đang tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định hướng dẫn thi hành luật phù hợp tình hình thực tế và theo khuyến nghị của EC.

Trong quá trình thực thi, Thủ tướng Chính phủ cũng đã kết luận trách nhiệm quản lý nhà nước từ tỉnh, huyện, xã cần rõ ràng hơn, đặc biệt là người đứng đầu. Bên cạnh đó, không thể không nói đến trách nhiệm của người dân khi chuyển từ nghề thủy sản nhân dân sang ngành thủy sản có trách nhiệm với quốc tế. Ngư dân cũng phải nâng cao ý thức; thông tin tuyên truyền, giáo dục pháp luật được tăng cường thì chúng ta mới bảo đảm các các yếu tố trong 4 khuyến nghị của EC.

Còn 3 khuyến nghị về quản lý đội tàu, truy xuất nguồn gốc và thực thi pháp luật thì các quy định xử phạt ở Nghị định 42/2019/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản đã rất rõ ràng. Vấn đề là các tỉnh, thành tổ chức đồng loạt để bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả của pháp luật.

Riêng về truy xuất nguồn gốc, hạ tầng là yếu tố quyết định. Thời gian tới, ngân sách nhà nước sẽ có phân bổ đầu tư công trung hạn để bảo đảm hạ tầng thủy sản, đặc biệt là hạ tầng khai thác, có bước chuyển biến tích cực, tạo điều kiện thuận lợi cho truy xuất nguồn gốc từ đánh bắt, nhập hàng đến cảng, đến nhà máy và xuất khẩu sang các thị trường.

. Theo quy định, lẽ ra từ năm 2019, Việt Nam phải hoàn thành việc lắp thiết bị giám sát hành trình cho tàu cá. Tuy nhiên, đến nay vẫn còn gần 10% tàu cá chưa lắp đặt. Việc này cần có sự triển khai thế nào để sớm hoàn thành?

- Việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên có tiến bộ. Tính đến ngày 31-8-2021, số lượng tàu cá lắp đặt thiết bị VMS có tín hiệu trên hệ thống giám sát hành trình tàu cá là 27.628/30.609 tàu cá (đạt 90,26%). Còn lại gần 10% tàu chưa lắp định vị, một phần do ngư dân chưa chi tiền để làm, một phần do nhiều tàu nằm bờ.

Sắp tới, trong đề án Phòng chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, gỡ "thẻ vàng" mà Bộ NN-PTNT đang xây dựng dự thảo, sẽ có quy định việc lắp và kết nối thiết bị giám sát hành trình từ địa phương tới trung ương phải hoàn thành trong năm 2021, từ đó, phấn đấu gỡ "thẻ vàng" sớm nhất, không để ảnh hưởng việc xuất khẩu thủy sản sang thị trường châu Âu và các thị trường khác cũng đã quan tâm đến chống khai thác IUU, như Mỹ.

. Bộ NN-PTNT đánh giá thế nào về vai trò của địa phương trong quản lý tàu cá để tránh vi phạm khai thác IUU và có yêu cầu gì để khắc phục những hạn chế hiện nay?

- Trách nhiệm quản lý tàu cá trước hết thuộc địa phương. Các địa phương có vai trò quan trọng trong vận động, quán triệt nhận thức cho ngư dân để họ hiểu rõ nếu khai thác vi phạm sẽ ảnh hưởng cả ngành thủy sản, thậm chí đến hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế, từ đó ngư dân ý thức được và sẽ chấp hành.

Tôi đã trực tiếp đi kiểm tra cơ bản tất cả cảng cá; trực tiếp kiểm tra cách ghi chép nhật ký khai thác, việc bố trí nhân lực tại cảng, bố trí thiết bị và sự quan tâm của chính quyền địa phương. Đến nay phải khẳng định sự quan tâm của chính quyền địa phương đối với chống khai thác IUU chưa bảo đảm tinh thần của Văn bản số 81-CV/TW ngày 20-3-2020 của Thường trực Ban Bí thư về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hiệu quả công tác phòng chống khai thác IUU và các chỉ thị, công điện, quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Đây là vấn đề cần rút kinh nghiệm sâu sắc.

Sau các đợt kiểm tra của lãnh đạo bộ, tôi thấy nhiều địa phương có chuyển biến mạnh. Các địa phương đã nhanh chóng lắp thiết bị giám sát, đầu tư nhà phân loại sản phẩm..., việc tuyên truyền tại cảng cũng tích cực hơn. Bên cạnh đó, đội ngũ nhân lực ở cảng được bổ sung và số tàu vi phạm giảm. Với sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ, tin tưởng trong thời gian tới, việc chống khai thác IUU của Việt Nam sẽ có kết quả tích cực.