Mặc dù nhiều nỗ lực, nhưng mốc thời hạn đến hết năm 2021 phải gỡ được "thẻ vàng" khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) là rất thách thức.

Gian nan hành trình gỡ “thẻ vàng”

“4 năm nay cả hệ thống cùng vào cuộc để thực hiện các khuyến nghị về khai thác thủy sản IUU, nhưng nghề cá của Việt Nam có xuất phát điểm thấp, quản lý và sự hiểu biết của bà con cũng hạn chế nên so với yêu cầu của Ủy ban Châu Âu (EC) thì khó khăn lắm mới đạt được. Chúng tôi vừa tuyên truyền, động viên, vừa kiểm tra, xử phạt mà kết quả vẫn chưa đạt yêu cầu” – trao đổi với PV Lao Động trưa 22.9, ông Lê Ngọc Linh - Chi cục trưởng Chi cục thủy sản - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT) tỉnh Quảng Bình), cho biết.

Từ năm 2020 đến nay, Quảng Bình có 677 lượt tàu cá vượt ranh giới qua vùng biển, đã xác minh được 63 tàu cá, kết quả chủ tàu thừa nhận do đang trên đường di chuyển ngư trường, hoặc trôi dạt vượt qua ranh giới, không có hoạt động khai thác thủy sản, còn 13 tàu cá chưa xác minh. Địa phương đã tuyên truyền, vận động ngư dân ký cam kết không vi phạm.

Việc thực hiện đối chiếu thông tin VMS (thiết bị giám sát hành trình) khi tàu cá cập cảng để bốc dỡ thủy sản, khi tàu cá ra, vào cảng còn hạn chế, chủ yếu thực hiện đối chiếu với nội dung ghi trong nhật ký khai thác, hồ sơ tàu cá do ngư dân cung cấp và số liệu cung cấp từ chủ thu mua, vựa. Vì vậy, chưa đảm bảo độ tin cậy trong kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng và giám sát sản lượng thủy sản bốc dỡ qua cảng.

Mặc dù được Bộ NNPTNT đánh giá cao trong triển khai công tác IUU, nhưng ông Trần Văn Phúc - Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Bình Định cũng chưa hài lòng về kết quả bởi trong 8 tháng năm 2021, Bình Định vẫn có 16 tàu với 97 thuyền viên bị các nước trong khu vực bắt giữ.

Điều khó khăn cho công tác quản lý là toàn bộ các tàu cá vi phạm đều xuất bến ngoài tỉnh (tại Vũng Tàu: 15 tàu, Bình Thuận:1 tàu). UBND tỉnh Bình Định đã giao Bộ Chỉ huy Biên phòng tỉnh phối hợp với các sở ngành liên quan, UBND các huyện, thị xã, thành phố ven biển tiến hành xác minh, củng cố hồ sơ xử lý nghiêm các trường hợp tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ.

“Hiện nay, Bình Định có 100% tàu trên 15m đi khai thác đã lắp đặt xong thiết bị VMS. Sở NNPTNT tỉnh đã tiến hành thu hồi giấy phép khai thác thủy sản của tất cả các tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt” – ông Trần Văn Phúc cho biết.

Ông Lư Tấn Hòa - Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản - Sở NNPTNT tỉnh Sóc Trăng cũng thừa nhận: Bên cạnh những mặt làm được trong kiểm tra, giám sát, việc khắc phục "thẻ vàng" IUU tại Sóc Trăng vẫn còn một số tồn tại như: Việc ghi chép nhật ký khai thác hải sản trên biển còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế; vẫn còn tình trạng các chủ tàu cá chưa nộp hoặc nộp trễ nhật ký khai thác thủy sản...

Hết năm 2021 phải gỡ được "thẻ vàng":  Mốc thời gian thách thức

Ông Trần Đình Luân - Tổng Cục trưởng Tổng cục Thủy sản (Bộ NNPTNT) cảnh báo: Khi bị “thẻ vàng”, 100% lô hàng thủy sản có nguồn gốc từ khai thác của Việt Nam bị kiểm tra khi xuất khẩu sang thị trường EU. Nếu không giải quyết được các vấn đề IUU, Việt Nam sẽ bị xác định là quốc gia không hợp tác và có thể sẽ bị áp dụng biện pháp “thẻ đỏ”, tất cả sản phẩm thủy sản từ khai thác của Việt Nam sẽ bị cấm xuất khẩu vào EU. Do EU là thị trường tín chỉ nên các thị trường khác có thể sẽ áp dụng biện pháp tương tự với hàng thủy sản xuất khẩu của Việt Nam” -  nhấn mạnh.

Theo Thứ trưởng Bộ NNPTNT Phùng Đức Tiến, từ năm 2020 đến nay, do dịch bệnh COVID-19, EC không thể sang Việt Nam kiểm tra thực tế, tuy nhiên kết quả thực hiện 4 nhóm khuyến nghị của EC thường xuyên được Bộ NNPTNT cập nhật, báo cáo EC. Hằng năm, Bộ NNPTNT tổ chức trên 10 đoàn công tác đi kiểm tra tại 28 tỉnh, thành phố ven biển.

Sau 2 lần sang Việt Nam kiểm tra, EC đã đánh giá cao và ghi nhận sự cam kết và nỗ lực của Việt Nam trong triển khai các giải pháp chống khai thác IUU. Tuy nhiên, vẫn chưa ngăn chặn, chấm dứt được tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài, tập trung tại các tỉnh Cà Mau, Bình Định, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bến Tre, Kiên Giang... 

Bộ NNPTNT đề nghị các bộ, ngành và địa phương cùng phối hợp hỗ trợ để việc tháo gỡ "thẻ vàng" IUU được nhanh chóng thực hiện, đảm bảo đúng yêu cầu mà Thủ tướng Chính phủ đã giao, dù mốc thời gian đến hết năm 2021 là thách thức rất lớn.