Trung Quốc tuần này đã gây náo loạn thị trường tài chính khi thông báo cấm tất cả giao dịch liên quan đến tiền mã hoá (crypto), một động thái dứt khoát hơn nhấn mạnh quan điểm họ đã nêu năm 2013. Tuyên bố đưa ra trong bối cảnh nước này đã trở thành thị trường giao dịch và khai thác tiền mã hoá hàng đầu thế giới.

Với động thái mới nhất của mình, Trung Quốc gia nhập nhóm nhỏ các quốc gia cấm tiền số. Quan điểm này ngược lại của El Salvador, nơi đã công nhận tính hợp pháp của Bitcoin và được những người theo chủ nghĩa tự do cũng như những người tin tưởng loại tiền số này ca ngợi.

Theo Bloomberg nhận định, không phải các chính phủ như Trung Quốc đang cấm tiền kỹ thuật số vì họ nhất thiết muốn đánh bại công nghệ này. Mà đó là vì họ muốn nắm trong tay việc quản lý lĩnh vực mới, có khả năng trị giá hàng nghìn tỷ USD này.

Trung Quốc hiện đặt mục tiêu ứng dụng đồng nhân dân tệ điện tử của riêng mình. Họ là một trong 81 quốc gia đang phát triển các loại tiền kỹ thuật số của riêng mình, với những nhà tiên phong nhỏ khác như Venezuela và Estonia, và nay có cả các nước lớn như Mỹ.

Với dân số 1,4 tỷ người, Trung Quốc có lợi thế khi bắt đầu triển khai diện rộng đồng nhân dân tệ điện tử, tiến tới đưa nó quốc tế hóa. Tại Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh 2022, một số chính trị gia Mỹ thậm chí còn muốn cấm các vận động viên nước nhà sử dụng đồng tiền nhân dân tệ điện tử khi ở Trung Quốc.

"Đối với Trung Quốc, tôi nghĩ rõ ràng là họ muốn quảng bá đồng nhân dân tệ điện tử và họ chỉ đơn giản là quan tâm đến sự cạnh tranh", Nicolas Christin, Phó giáo sư tại Đại học Carnegie Mellon, bình luận.

Trung Quốc cho biết 10 cơ quan quản lý, bao gồm cả ngân hàng trung ương, sẽ phối hợp cùng nhau để theo dõi hoạt động liên quan đến tiền số. Lệnh cấm thậm chí còn nói rằng các sàn giao dịch ở nước ngoài bị cấm cung cấp dịch vụ cho các nhà đầu tư đại lục.

Randall Kroszner, Phó hiệu trưởng Trường Kinh doanh Booth thuộc Đại học Chicago, cho biết các động thái của Trung Quốc trong vài năm qua đã siết chặt được các giao dịch. "Ngay cả với VPN, nhà đầu tư có thể rất khó kết nối và có thể bị chậm lại", ông nói.

Theo ông Matt Hougan, các chính phủ đàn áp tiền số vì hai lý do. Họ muốn hạn chế khai thác số vì quá trình đào và xác minh các giao dịch tốn nhiều năng lượng. Thứ hai, có lẽ quan trọng hơn, họ muốn giám sát các giao dịch tiền tệ. Các chính phủ không chấp nhận bất kỳ thách thức nào đối với các loại tiền kỹ thuật số mà họ đang và sẽ tạo ra.

Ở Mỹ, chiến lược điều tiết thị trường tiền số diễn ra theo cách khác. Theo Phó giáo sư Nicolas Christin, hướng tiếp cận của nhà quản lý là nhằm tránh các sự cố. Thị trường tài chính từ trước đến nay luôn giữ các rào cản gia nhập cao với một số loại giao dịch nhất định. Nhưng với các giao dịch tiền số, không có biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt nào như vậy. Điều đó tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm dùng các đòn bẩy tài chính cao để đầu tư, dẫn đến nguy cơ tổn thất tài chính nghiêm trọng.

"Tất nhiên, hiện có một luồng suy nghĩ rằng mọi người có thể làm bất cứ điều gì họ muốn - suy cho cùng, đó là tiền của họ", Christin nói. "Nhưng câu hỏi đặt ra là liệu nhiều người nhỏ lẻ tham gia vào thị trường này có thực sự được trang bị cách đánh giá rủi ro hợp lý, hay họ tham gia kiểu cờ bạc", vị này nói thêm.

Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) Gary Gensler, người đã gọi tiền số là "Miền Tây hoang dã", đã phát tín hiệu sẽ giám sát mạnh hơn với thị trường này. Chương trình cho vay của Coinbase Global sẽ cho phép người dùng kiếm được 4% thông qua việc cho vay token của họ, càng tạo thêm điểm căng thẳng giữa cơ quan quản lý và thị trường. Giám đốc điều hành BlockFi Zac Prince, gần đây cho biết SEC và các cơ quan quản lý khác cần phải nêu rõ những gì thị trường tiền số được phép làm.

Ông Gensler trên thực tế đã quan tâm đến tiền số trong nhiều năm và đã từng giảng dạy một nội dung có tên "Blockchain và Tiền" tại Trường Quản lý Sloan thuộc Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Ông thậm chí còn báo hiệu lộ trình để SEC chấp thuận một ETF theo dõi hợp đồng tương lai Bitcoin.

Sự thận trọng từ các cơ quan quản lý là điều dễ hiểu. Những kẻ trục lợi đã lấy sạch hàng tỷ USD trong những lần lái giá và sử dụng vô số chiến thuật để thu hút các nhà đầu tư nhẹ dạ.

James Seyffart, Nhà phân tích của Bloomberg Intelligence, nói rằng cơ quản quản lý chỉ đang lo lắng cho người tham gia thị trường. "Chính phủ Mỹ thường không cấm công nghệ mới, họ thường đón nhận sự đổi mới. Sắp có quy định mới nhưng họ chỉ cần hướng dẫn cho người dân là được ", vị chuyên gia đánh giá.

Cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ Lawrence Summers nói rằng thay vì chống lại quy định, ngành công nghiệp tiền số nên chấp nhận quản lý vì lợi ích của chính nó. Ông nói rằng, với quy mô thị trường to lớn hiện nay, ngành này muốn hoạt động trong bí mật mà không có sự giám sát của chính phủ là không thực tế. Theo ông, thị trường tiền số nên loại bỏ ý tưởng rằng nó sẽ hoạt động như một "thiên đường của chủ nghĩa tự do", nơi không thể áp đặt các quy tắc của chính phủ.

Bloomberg cho rằng, hiểu được nỗ lực kiểm soát thị trường của các chính phủ sẽ là chìa khóa cho hàng triệu nhà đầu tư, những người nuôi hy vọng kiếm tiền từ cơn sốt tiền số. Cuộc chiến của giới chức sẽ tạo nên những phản ứng trên thị trường tài chính toàn cầu, nơi mỗi ngày đều có tin tức về các quỹ hoán đổi danh mục Bitcoin, các token được đặt tên kỳ lạ và tài sản NFT. Giới siêu giàu đã nhảy vào, và các tổ chức tài chính chính thống cũng đang áp dụng các loại tiền số.

Nói rộng hơn, cuộc chiến kiểm soát thị trường tiền số sẽ ảnh hưởng đến các cuộc thảo luận xã hội về mọi thứ, từ biến đổi khí hậu đến bất bình đẳng, thương mại và tiền định danh. Trong đó, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới - Mỹ và Trung Quốc - nỗ lực giám sát thị trường này thế nào sẽ có thể có tác động sâu rộng nhất.

Matt Hougan, Giám đốc đầu tư tại Bitwise Asset Management, cho biết thị trường tiền số đã trở nên quá lớn để có thể phớt lờ. Năm năm trước, ít nhất là trong suy nghĩ của các nhà quản lý, đó là những gì những người trẻ tuổi giao dịch với nhau. "Ngày nay, đó là một ngành công nghiệp trị giá 2.000 tỷ USD. Mọi ngân hàng lớn ở Phố Wall giúp các nhà đầu tư tiếp cận với nó, và bây giờ họ phải đối phó với nó", ông nói.

Phiên An (theo Bloomberg)

• Chủ sở hữu tiền số ở Trung Quốc tìm cách bảo vệ tài sản
• Trung Quốc cấm giao dịch tiền số