Khi bị phương Tây trừng phạt do xung đột tại Ukraine, tỷ phú người Nga German Khan có hai lựa chọn: ở lại London - nơi ông đã sống gần một thập kỷ qua, hoặc về nước.

Trong vòng vài tháng, cổ đông sáng lập của công ty đầu tư LetterOne quyết định rời Anh để trở về Moskva. Trước đó, ông chuyển cổ phần của mình cho một công ty đầu tư không bị trừng phạt, nhằm đảm bảo 2 tỷ USD tài sản mình nắm giữ ngoài Nga không bị phong tỏa.

Theo Bloomberg, rất khó để biết có bao nhiêu người giàu Nga sống ở nước ngoài đã hồi hương. Tuy nhiên, viễn cảnh sống dưới các lệnh trừng phạt đã khiến việc trở về Nga thành lựa chọn tốt nhất hiện tại.

Đây là một chiến thắng cho Tổng thống Nga Vladimir Putin. Nhiều năm qua, ông đã đã cố gắng thu hút công dân giàu có ở nước ngoài trở về, bằng cách đưa ra các ưu đãi về miễn, giảm thuế.

Giờ đây, việc Anh, Mỹ và Liên minh châu Âu trừng phạt giới tinh hoa Nga đã khiến họ phụ thuộc nhiều hơn vào ông Putin. Chỉ trong thời gian ngắn, quê hương mà họ rời đi để đảm bảo an toàn cho tài sản lại trở thành một trong số ít địa điểm mà tiền của họ không bị đóng băng hoặc lấy đi.

German Khan, 60 tuổi, bắt đầu kinh doanh từ cuối thập niên 80, với việc bán hàng điện tử, thảm và các mặt hàng tiêu dùng khác. Ông đồng sáng lập Alfa Group và có phần lớn tài sản hiện tại nhờ bán cổ phần trong TNK-BP, một liên doanh của BP (Anh) và Rosneft Oil (Nga).

Khan đã dùng số tiền đó để góp vốn thành lập LetterOne năm 2013. Theo Bloomberg Billionaires Index, ông đang có tài sản ước tính khoảng 7,7 tỷ USD. Cả 3 cổ đông sáng lập khác là Mikhail Fridman, Alexey Kuzmichev và Petr Aven đều đã từ chức hội đồng quản trị sau khi bị phương Tây trừng phạt hồi tháng 3.

LetterOne là công ty đầu tư, quản lý gần 27 tỷ USD tài sản cho khách hàng toàn cầu. Họ đã mất hàng tỷ USD kể từ khi khủng hoảng Ukraine nổ ra. Khan hiện sống ở Moskva, điều hành Alfa Group từ văn phòng của ông ở khu tài chính của thành phố. Tập đoàn này có cổ phần tại X5 - chuỗi siêu thị lớn nhất đất nước và công ty điện thoại di động Vimpelcom.

Việc các tỷ phú Nga hồi hương cũng được coi là một chiến thắng đối với phương Tây. Do họ thường lo ngại tài sản và ảnh hưởng của những doanh nhân này đang giúp ích cho Điện Kremlin.

Giới tinh hoa Nga từ lâu đã tìm cách giữ ít nhất một phần tài sản ở nước ngoài để đảm bảo an toàn, đồng thời hưởng lợi từ thuế suất thấp và hệ thống pháp luật hấp dẫn hơn. Ông Putin nỗ lực thu hút khối tài sản này quay về từ năm 2018, bằng cách thành lập các đặc khu hành chính ở Kaliningrad (giữa Ba Lan và Lithuania) và Primorsky (khu vực giáp Triều Tiên và Trung Quốc). Các công ty cổ phần có tài sản quốc tế đăng ký tại đó có thể đủ điều kiện nhận ưu đãi thuế.

Vòng trừng phạt của Mỹ năm 2018 nhắm vào các tỷ phú Oleg Deripaska và Viktor Vekselberg đã giúp khởi động quá trình hồi hương. Và những đòn trừng phạt mới gần đây càng đẩy nhanh xu hướng này. Trong 5 tháng đầu năm, 26 công ty đã chuyển trụ sở chính về Nga, tương đương số lượng cả năm 2021, theo Bộ trưởng Kinh tế Nga Maxim Reshetnikov.

Con trai tỷ phú Suleiman Kerimov, nhà sáng lập PhosAgro Andrey Guryev và ông trùm thép Victor Rashnikov đều đã chuyển tài sản về Nga. Tuy nhiên, thế khó với những người giàu có hồi hương là nền kinh tế trì trệ và ít cơ hội kinh doanh hơn.

Còn đối với những người Nga giàu có vẫn ở nước ngoài, cuộc sống giờ khác xa so với trước đây. Tỷ phú Mikhail Fridman sống tại Anh, đã bị đóng băng thẻ tín dụng và cần phải xin giấy phép mới được tiêu tiền. Tỷ phú Petr Aven, người có nhiều bất động sản tại Anh cùng bộ sưu tập nghệ thuật trị giá 300 triệu bảng, đang vật lộn để trang trải các khoản chi tiêu hàng tháng ước tính khoảng 140.000 bảng.

Trong nước, một số người giàu Nga, dù bị trừng phạt hay không, cũng do dự khi muốn xuất ngoại, dù là đi nghỉ mát. Alexey Mordashov, chủ sở hữu hãng thép Severstal không rời đất nước kể từ khi bị trừng phạt vào tháng 3. Những người khác thì chọn du lịch nội địa như du ngoạn trên sông Volga hoặc đi bộ đường dài ở vùng Altay của miền nam Siberia.

Phiên An (theo Bloomberg)