Đêm 24/3/1990, 93 thanh niên, chủ yếu là người nhập cư Honduras, tổ chức lễ hội hóa trang tại câu lạc bộ Happy Land ở 1959 phố Southern Boulevard, quận Bronx, thành phố New York. Cuộc vui kéo dài đến rạng sáng 25/3 rồi biến thành nỗi kinh hoàng.
Ruben Valladares, DJ chơi nhạc tối đó, kể rằng những tiếng hét hoảng loạn bỗng cắt ngang bản nhạc và đám đông đang nhảy múa. Felipe Figueroa, khách quen của câu lạc bộ, nghe nhiều người la hét: "Cháy! Cháy!". Thấy khói, Felipe chạy xuống cầu thang. Khi chạy ra cửa, anh gọi mọi người: "Ai muốn rời đi, hãy theo tôi". Felipe cố thoát ra trong khi bị lửa lan lên người.
Ruben và Felipe là hai trong số 6 người sống sót sau thảm kịch.
Lính cứu hỏa đến hiện trường sau khoảng ba phút. Họ nhìn thấy Felipe loạng choạng bước ra khỏi tòa nhà đang cháy. Anh bị bỏng toàn bộ cơ thể và không thể nói chuyện. Ruben có nhiều vết bỏng độ hai và ba trên nửa cơ thể.
150 lính cứu hỏa nhanh chóng dập tắt đám cháy. Họ được thông báo có rất nhiều người mắc kẹt bên trong, nhưng không nghe thấy ai la hét. Chỉ trong vòng vài phút, 87 người đã thiệt mạng, chỉ sáu người sống sót. Gần như tất cả nạn nhân, 61 nam và 26 nữ, đều chết do ngạt khói, số ít thiệt mạng do giẫm đạp khi lao tới cánh cửa duy nhất.
Câu lạc bộ hai tầng không có cửa sổ tràn ngập khói độc nhanh đến mức một số nạn nhân được tìm thấy vẫn cầm đồ uống trên tay. Nhiều người cố gắng chạy xuống cầu thang hẹp chỉ đủ một người đi qua. Những nạn nhân tuyệt vọng cố gắng đục một lỗ xuyên qua bức tường dẫn đến hội trường công đoàn liền kề để mong trốn thoát.
Câu lạc bộ Happy Land sau khi đám cháy được dập tắt. Ảnh: Nydailynews
Nhà chức trách xác định ngọn lửa bùng lên từ hai cánh cửa phía trước, cường độ và sự lan rộng nhanh chóng của nó làm dấy lên nghi ngờ về một vụ phóng hỏa. Từ lời kể của những người sống sót, cảnh sát nhanh chóng xác định Julio González, 36 tuổi, là nghi phạm.
Julio González sinh năm 1954, là dân tị nạn gốc Cuba, từng làm giả hồ sơ tội phạm để vượt biển trái phép sang Mỹ năm 1980. Julio lưu lạc qua nhiều bang, cuối cùng định cư ở New York.
Sáu tuần trước vụ cháy, Julio chia tay bạn gái gắn bó bảy năm là Lydia Feliciano, nhân viên soát vé và giữ áo khoác cho khách ở câu lạc bộ Happy Land. Trước đó, anh ta mất việc tại một nhà máy sản xuất đèn ở Queens. Vào thời điểm xảy ra vụ cháy, Julio đã chậm trả tiền thuê phòng hai tuần. Chủ nhà trọ nói: "Theo những gì tôi biết, anh ta đã mất hết hy vọng".
Lydia, sống sót sau hỏa hoạn, kể rằng hôm đó Julio đến tìm cô trong giờ làm để níu kéo mối quan hệ, sau khi đã uống vài cốc bia. Hai người cãi vã khi Julio yêu cầu cô nghỉ việc. Lydia nói không muốn có bất cứ liên quan gì với anh ta nữa. Sau đó, Julio bị nhân viên bảo vệ đuổi ra vào khoảng 3h ngày 25/3.
Nhân chứng kể rằng khoảng 20 phút trước khi ngọn lửa bùng lên, Julio đe dọa "đóng cửa nơi này" và hét lên với bảo vệ rằng: "Tôi sẽ quay lại". Lydia đã cảnh báo những người khác, lo ngại bạn trai cũ sẽ làm gì đó điên rồ.
Cảnh sát bắt kẻ Julio trong nhà trọ vào sáng hôm sau, tìm thấy một số quần áo có mùi xăng. Ban đầu Julio từ chối chịu trách nhiệm về vụ phóng hỏa, nói rằng "Ma quỷ ép tôi làm điều đó". Nhưng sau khi nghe số nạn nhân thiệt mạng, anh ta bắt đầu khóc, cảm thấy phải trả giá cho những gì mình đã làm.
Theo lời khai, sau khi buông lời đe dọa, Julio đến trạm xăng gần đó, mua xăng trị giá một USD đựng trong chai nhựa rồi quay lại câu lạc bộ. Anh ta đổ xăng ở chân cầu thang cửa trước, lối vào duy nhất của câu lạc bộ, quẹt hai que diêm rồi ném chúng từ vỉa hè. Sau khi phóng hỏa, Julio trở về nhà, cởi bỏ bộ quần áo dính xăng và đi ngủ.
Julio không phải là bên có tội duy nhất trong thảm họa tàn khốc ở Happy Land. Sau khi điều tra lý do 87 nạn nhân không thể thoát khỏi tòa nhà khi đám cháy bùng lên, nhà chức trách phát hiện câu lạc bộ không có cửa sau, không có lối thoát hiểm, thiếu đèn chiếu sáng, chỉ tầng trên có hệ thống chữa cháy phun nước tự động nhưng không có chuông báo cháy.
Vì những vi phạm này, chủ câu lạc bộ, Elias Colon, nhận được lệnh đóng cửa của chính quyền thành phố từ tháng 11/1988. Ông Elias đã thiệt mạng trong vụ hỏa hoạn.
Chủ sở hữu tòa nhà và bên cho thuê không phải chịu trách nhiệm hình sự vì đã cố gắng đóng cửa câu lạc bộ và đuổi người thuê nhà là ông Elias. Tuy nhiên, họ vẫn phải chịu trách nhiệm về những hành vi vi phạm quy tắc xây dựng do người thuê gây ra. Cả hai nhận tội vào tháng 5/1992, bị phạt lao động phục vụ cộng đồng và trả 150.000 USD cho một trung tâm cộng đồng ở Bronx.
Một vụ kiện trị giá 5 tỷ USD cũng được các nạn nhân và gia đình đệ trình chống lại chủ sở hữu, bên cho thuê, thành phố và một số nhà sản xuất vật liệu xây dựng. Vụ kiện được dàn xếp vào tháng 7/1995 với số tiền 15,8 triệu USD, tức khoảng 163.000 USD cho mỗi nạn nhân.
Julio González trên tòa năm 1991. Ảnh: Nydailynews
Ngày 19/8/1991, Julio bị tuyên có tội với 87 tội phóng hỏa và 87 tội giết người. Với mỗi tội danh, anh ta nhận mức án tối đa là tù chung thân, không có cơ hội ân xá trong 25 năm. Julio đủ điều kiện để được ân xá vào tháng 3/2015 vì luật New York quy định rằng các bản án cho nhiều tội giết người xảy ra trong một hành vi phải được thi hành đồng thời, thay vì liên tiếp.
Julio bị từ chối ân xá vào tháng 3/2015. Anh ta đủ điều kiện để nộp đơn xin ân xá một lần nữa vào tháng 11/2016, nhưng đã chết trong tù vì một cơn đau tim vào ngày 13/9/2016, ở tuổi 61.
Hỏa hoạn ở Happy Land là vụ cháy nghiêm trọng nhất ở thành phố New York kể từ vụ cháy nhà máy Triangle Shirtwaist xảy ra cùng ngày vào năm 1911, khiến 146 công nhân thiệt mạng. Đây cũng là vụ giết nhiều người nhất trong lịch sử Mỹ tại thời điểm đó.
Vụ cháy Happy Land buộc thành phố phải tăng cường các quy định phòng cháy chữa cháy. Ngay sau thảm kịch, Thị trưởng New York ra lệnh cho một đội đặc nhiệm rà soát 227 câu lạc bộ đang hoạt động trên địa bàn. Sở Xây dựng Thành phố New York cũng tăng cường điều tra các câu lạc bộ bất hợp pháp, kiểm tra 1.250 địa điểm được cho là đã đóng cửa.
Phần còn lại của câu lạc bộ Happy Land bị buộc phá hủy sau trận hỏa hoạn ngày 25/3/1990. Con phố bên ngoài câu lạc bộ được đổi tên thành "Quảng trường 87" để tưởng nhớ các nạn nhân. Một đài tưởng niệm cũng được dựng ở đối diện khắc tên của tất cả 87 nạn nhân.
Tuệ Anh (Theo ATI, Nytimes, Daily News)
Xem thêm: lmth.6273564-hnaht-tab-hnit-uin-ek-auc-gnaoh-hnik-aoh-gnohp-uv/ten.sserpxenv