Ngay sau cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 ở Mỹ, Joanne Li nhận ra rằng ứng dụng kết nối cô với những người nhập cư Trung Quốc đã khiến cô bị tách rời khỏi thực tế. Tất cả những gì cô ấy thấy trên ứng dụng WeChat của Trung Quốc đều cho thấy Donald J. Trump là một nhà lãnh đạo được ngưỡng mộ và một doanh nhân đầy ấn tượng. Cô tin rằng đó là sự đồng thuận không thể nghi ngờ đối với vị tổng thống Mỹ mới đắc cử. "Nhưng sau khi tôi bắt đầu nói chuyện với một số người nước ngoài về ông ấy, thì thực tế khiến tôi không khỏi bối rối."

Cô bắt đầu đọc nhiều hơn, và cô Li, vào thời điểm đó đang sống tại Toronto, ngày càng nhận ra WeChat chứa đầy những lời đồn thổi, thuyết âm mưu và những lời nói dối trắng trợn. Một bài báo tuyên bố Thủ tướng Justin Trudeau của Canada đã lên kế hoạch hợp pháp hóa ma túy đá. Một tin đồn khác cho rằng Canada đã bắt đầu bán cần sa trong các cửa hàng tạp hóa. Bài đăng từ một tài khoản tin tức ở Thượng Hải cảnh báo người Trung Quốc nên cẩn thận kẻo lỡ mang ma túy từ Canada về và bị bắt.

Cô cũng đặt câu hỏi về những thông tin xoay quanh Trung Quốc. Khi một giám đốc điều hành hàng đầu của Huawei bị bắt ở Canada vào năm 2018, các bài báo từ các phương tiện truyền thông nước ngoài đã nhanh chóng bị kiểm duyệt trên WeChat. Những người bạn Trung Quốc của cô ở cả trong và ngoài Trung Quốc bắt đầu nói rằng Canada hành xử không theo công lý, và điều này mâu thuẫn với kinh nghiệm của chính cô. "Đột nhiên, tôi phát hiện ra rằng việc nói chuyện với những người khác về vấn đề này là vô nghĩa. Có cảm giác như nếu tôi chỉ xem truyền thông Trung Quốc, mọi suy nghĩ của tôi sẽ khác".

Cô Li không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận cả những tin tức đúng và sai. Được xây dựng để trở thành một thế giới chung cho mọi người, WeChat đóng vai trò không thể thay thế trong cuộc sống của họ.

Đối với hầu hết người Trung Quốc ở Trung Quốc, WeChat là một loại ứng dụng "tất cả trong một": một phương tiện để trao đổi câu chuyện, nói chuyện với bạn học cũ, thanh toán hóa đơn, làm việc với đồng nghiệp, đăng ảnh một kỳ nghỉ đáng ghen tị, mua đồ trên mạng và xem tin tức. Đối với hàng triệu thành viên của cộng đồng người Hoa ở Trung Quốc, đó là cầu nối liên kết họ với gia đình, từ những cuộc trò chuyện cho đến những bức hình chia sẻ đồ ăn.

Ứng dụng này thậm chí đã mở rộng phạm vi tiếp cận của Bắc Kinh vượt khỏi biên giới của quốc gia này. Khi cảnh sát mật đưa ra các mối đe dọa ở nước ngoài, họ cũng làm tương tự trên WeChat. Theo tài liệu của tòa án, khi các nhà điều tra quân sự làm việc bí mật ở Mỹ cần nói chuyện với các đại sứ quán của Trung Quốc, họ đã sử dụng WeChat.

Là một nền tảng nằm dưới sự giám sát của Trung Quốc, WeChat hiện bị coi là một mối đe dọa an ninh quốc gia ở Mỹ. Chính quyền Trump đã đề xuất cấm hoàn toàn WeChat, cùng với ứng dụng video ngắn TikTok của Trung Quốc. Chỉ qua một đêm, hai trong số những ứng dụng lớn nhất của Trung Quốc đã trở thành mặt trận mới trong cuộc tranh chấp công nghệ dai dẳng giữa Trung Quốc và Mỹ.

Mặc dù cả hai ứng dụng được chính quyền Trump gộp chung vào cùng một danh mục, nhưng chúng đại diện cho hai cách tiếp cận riêng biệt của "Vạn lý Tường lửa" (cách gọi cho công cụ của Chính phủ Trung Quốc nhằm kiểm soát và ngăn chặn kết nối tới nhiều trang web đặt ở nước ngoài) trong việc chặn truy cập của người dân Trung Quốc vào các trang web nước ngoài.

TikTok được thiết kế cho phần còn lại của thế giới không nằm dưới sự kiểm soát của Trung Quốc. Bằng cách tạo ra một ứng dụng độc lập để thu hút người dùng toàn cầu, công ty mẹ của TikTok - ByteDance, đã khiến các gã khổng lồ công nghệ phương tây đối mặt với sự cạnh tranh chưa từng có từ trước đến nay. Việc tách TikTok khỏi các ứng dụng anh em của nó ở Trung Quốc, cùng với sự phổ biến sâu rộng của bản thân ứng dụng này, đã thúc đẩy các chiến dịch của công ty ở Mỹ cứu lấy TikTok, ngay cả khi Bắc Kinh có khả năng hủy bỏ bất kỳ giao dịch nào bằng cách dán nhãn công nghệ cốt lõi của nó là ưu tiên an ninh quốc gia.

Mặc dù có các quy tắc khác nhau đối với người dùng trong và ngoài Trung Quốc, WeChat vẫn là một mạng xã hội thống nhất. Theo nghĩa đó, nó đã giúp đưa quyền kiểm duyệt của Trung Quốc ra thế giới. Một lệnh cấm sẽ cắt đứt hàng triệu cuộc trò chuyện giữa gia đình và bạn bè - một lý do khiến một nhóm đã đệ đơn kiện nhằm ngăn chặn nỗ lực của chính quyền Trump.

Sự kiểm soát ngày càng gắt gao hơn

WeChat bắt đầu như một bản sao chép đơn giản. Công ty mẹ, gã khổng lồ internet Trung Quốc Tencent, đã xây dựng một cơ sở người dùng khổng lồ trên một ứng dụng trò chuyện được thiết kế cho máy tính cá nhân. Tuy nhiên, một thế hệ ứng dụng trò chuyện di động mới đã đe dọa sẽ làm đảo lộn cách mà giới trẻ Trung Quốc trò chuyện với nhau.

Kỹ sư có tầm nhìn xa của Tencent, Allen Zhang, đã gửi một tin nhắn cho người sáng lập công ty, Pony Ma, với lo ngại rằng họ không bắt kịp xu hướng. Điều này đã dẫn dắt ông Zhang tới nhiệm vụ chế tạo một ứng dụng công nghệ đóng vai trò không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày ở Trung Quốc. WeChat được hỗ trợ dựa trên sự phổ biến của các nền tảng trực tuyến khác do Tencent điều hành, kết hợp với thanh toán, thương mại điện tử và mạng xã hội để trở thành một dịch vụ duy nhất.

WeChat là một thành công lớn, và cuối cùng đã làm lu mờ các ứng dụng đã từng truyền cảm hứng cho WeChat. Và Tencent, công ty đã kiếm được hàng tỷ USD từ các trò chơi trực tuyến được đưa vào các nền tảng khác nhau của mình, giờ đây đã có cách kiếm tiền từ hầu hết mọi khía cạnh của danh tính trên ứng dụng của một người - bằng cách quảng cáo, bán đồ, xử lý thanh toán và hỗ trợ các dịch vụ như giao đồ ăn .

Thế giới công nghệ trong và ngoài Trung Quốc không khỏi giật mình. Đối thủ của Tencent, Alibaba, hối hả tìm ra sản phẩm của riêng mình để cạnh tranh với WeChat. Thung lũng Silicon đã nghiên cứu cách WeChat kết hợp các dịch vụ và làm theo chúng.

Được xây dựng cho thế giới khép kín của các dịch vụ internet tại Trung Quốc, thất bại duy nhất của WeChat nằm ngoài Vạn lý Tường lửa. Tencent đã đẩy mạnh hoạt động tiếp thị ra nước ngoài, thậm chí thuê cầu thủ bóng đá Lionel Messi làm phát ngôn viên ở một số thị trường. Đối với người dùng không phải Trung Quốc, nó đã tạo ra một bộ quy tắc riêng. Các tài khoản quốc tế sẽ không bị kiểm duyệt trực tiếp và dữ liệu sẽ được lưu trữ trên các máy chủ ở nước ngoài.

Nhưng WeChat không có sức hấp dẫn tương tự nếu như không được đính kèm với các dịch vụ chỉ có ở Trung Quốc. Ứng dụng này dường như trông tầm thường hơn ở nước ngoài, giống như bất kỳ ứng dụng trò chuyện nào khác. Cuối cùng, người dùng chính ở nước ngoài sẽ là cộng đồng người Trung Quốc.

Theo thời gian, sự khác biệt giữa ứng dụng Trung Quốc và ứng dụng quốc tế đã ít đi. Những người Trung Quốc tạo tài khoản ở Trung Quốc, nhưng sau đó rời đi, mang theo tài khoản được kiểm duyệt và giám sát. Nếu người dùng quốc tế trò chuyện với người dùng bên trong Trung Quốc, bài đăng của họ có thể bị kiểm duyệt.

"Các bong bóng lọc trên WeChat không liên quan gì đến thuật toán - chúng đến từ hệ sinh thái internet khép kín và hệ thống kiểm duyệt của Trung Quốc. Điều đó khiến chúng trở nên tồi tệ hơn các phương tiện truyền thông xã hội khác", Fang Kecheng, một giáo sư tại Trường Báo chí và Truyền thông thuộc Đại học Hồng Kông, Trung Quốc, cho biết.

Theo The New York Times