Goldman Sachs vừa lần đầu tiên công bố báo cáo riêng về kinh tế vĩ mô Việt Nam, trong đó dự báo tăng trưởng GDP năm nay là 2,7%, thấp hơn con số WB và ADB đưa ra trước đó là 2,8% và 3,1%. Tuy vậy, lạm phát sẽ được kiểm soát dưới 4%, theo mục tiêu trước đó đã được Quốc hội thông qua.

Sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế và lạm phát được kiểm soát, cán cân thanh toán được cải thiện trong năm tới là những chỉ báo cho thấy kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định. Bước sang năm 2021, tổ chức này cho rằng tăng trưởng GDP của Việt Nam sẽ đạt 8,1%, mức tăng trưởng cao nhất kể từ 1997.

Động lực lớn nhất giúp nền kinh tế sớm phục hồi đó là xuất khẩu. Goldman Sachs cho rằng vị trí trong chuỗi cung ứng và địa lý có đường biên giới giáp Trung Quốc, chỉ mất 2-3 giờ lái xe tính từ phía Bắc là lợi thế của Việt Nam trong hoạt động xuất khẩu. Đồng thời, chi phí lao động cạnh tranh hơn, khiến nhà đầu tư nước ngoài đến từ Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc... hoạt động trong những ngành sử dụng nhiều lao động vẫn xem Việt Nam là điểm đến hấp dẫn. Đáng nói, xu hướng này bắt đầu từ 2010, trước thời điểm chiến tranh thương mại Mỹ - Trung xảy ra và tập trung vào những ngành như may mặc, da giày, túi xách...

Đồng thời, các hiệp định thương mại tự do (FTA) với những đối tác lớn còn giúp Việt Nam không bị ảnh hưởng bởi chủ nghĩa bảo hộ thương mại ngày một gia tăng. Minh chứng cho điều này có thể kể đến kim ngạch xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ năm ngoái tăng trưởng gần 30% và đạt kim ngạch hơn 61,3 tỷ USD. Do ảnh hưởng của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, người tiêu dùng Mỹ đã chuyển việc mua hàng, trong đó có thiết bị viễn thông từ Trung Quốc sang Việt Nam và Đài Loan (Trung Quốc). Đồng thời, việc Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) có hiệu lực vào 1/8 vừa qua, một lần nữa bổ sung lợi thế cho hoạt động xuất khẩu của Việt Nam.

Tiếp nữa, việc xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao với sản lượng lớn và giá trị cao tiếp tục được hưởng lợi từ nhu cầu sử dụng thiết bị gia dụng và thiết bị phục vụ làm việc tại nhà có xu hướng gia tăng, do ảnh hưởng của dịch Covid-19. Theo đó, xuất khẩu sản phẩm công nghệ, thông tin và truyền thông từ Việt Nam tăng 6,3% trong 8 tháng, chiếm 70% tổng kim ngạch xuất khẩu. Những mặt hàng như điện thoại thông minh, điện tử gia dụng và máy tính đã soán ngôi những mặt hàng có giá trị và kim ngạch xuất khẩu lớn của dệt may, da giày từ 2015.

Ngoài ra, quan hệ thương mại truyền thống lâu đời với Trung Quốc cũng mang lại lợi ích cho Việt Nam trong thời gian tới. Trường hợp Trung Quốc là một trong số ít những nền kinh tế thế giới có mức tăng trưởng tích cực trong năm nay sẽ kéo theo nhu cầu nhập khẩu từ Việt Nam gia tăng. ASEAN từng là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam nhưng kể từ năm 2009, Trung Quốc đã dần thay thế vị trí này, với cơ cấu tăng từ 40% lên khoảng 50% năm 2020, trong bối cảnh đại dịch toàn cầu.

Goldman Sachs dự báo triển vọng xuất khẩu của Việt Nam sẽ duy trì đà phục hồi tuy nhiên mức độ và xu hướng như thế nào phụ thuộc vào diễn biễn của dịch Covid-19. Trong kịch bản cơ sở, xuất khẩu Việt Nam sẽ đạt hơn 180 tỷ USD vào cuối 2021, với điều kiện vaccine sử dụng rộng rãi ở thời điểm giữa năm tới và những đối tác thương mại lớn của Việt Nam đều mở cửa trở lại. Ngoài ra, ở kịch bản xấu nhất, thế giới vẫn chưa có vaccine và ghi nhận thêm nhiều ca nhiễm Covid-19 mới thì kim ngạch xuất khẩu có thể giảm trong năm nay và chỉ tăng nhẹ trong năm tới dù dịch Covid-19 trong nước đã được kiểm soát.

Báo cáo này còn chỉ ra, dịch Covid-19 mang đến cho Việt Nam cả cơ hội và thách thức. Việt Nam có 1.044 ca nhiễm Covid-19 trên tổng số 96,5 triệu người tính đến 1/9. Như vậy tỷ lệ nhiễm Covid-19 của Việt Nam là 11 người trên 1 triệu dân, thấp hơn rất nhiều so với con số 3.500 người của thế giới. Chính phủ Việt Nam đã áp dụng biện pháp giãn cách xã hội nghiêm ngặt vào cuối tháng 3 và đầu tháng 4, sau đó, duy trì việc nới lỏng giãn cách đến tháng 7.

Việc thực hiện giãn cách đã tiêu tốn những khoản chi phí lớn đối với nền kinh tế và số lượng người lao động mất việc lớn. Ví dụ, doanh số bán lẻ giảm 31% vào tháng 4 và số người mất việc làm là 2,4 triệu vào quý II, lần đầu tiên thị trường lao động ghi nhận số lượng thất nghiệp lớn nhất, kể từ thời điểm giữa năm 2012. Tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị đã tăng lên con số 4,5% vào quý II, mức cao nhất trong một thập kỷ và tập trung chủ yếu ở lĩnh vực dịch vụ. Đồng thời, tăng trưởng GDP quý I giảm mạnh, chỉ đạt 3,8%, sau đó giảm xuống còn 0,4% vào qúy II, mức tăng trưởng thấp kỷ lục từ khi thực hiện thống kê.

Tuy nhiên, Goldman Sachs dự báo tăng trưởng GDP sẽ bước vào đà phục hồi vào quý III khi hoạt động công nghiệp, dịch vụ, bán lẻ, xuất khẩu và đầu tư công.

Triển vọng chính sách tài khóa và tiền tệ

Giải pháp hỗ trợ nền kinh tế ứng phó bởi những khó khăn của dịch Covid-19 bằng chính sách tài khoá hay tiền tệ được Goldman Sachs kỳ vọng sẽ tiếp tục được ban hành trong trường hợp cần thiết. Do phải củng cố tài khóa, kiểm soát nợ công dưới mức 65% GDP nên dư địa có thể không còn nhiều.

Sau hai lần giảm lãi suất cơ bản lên tới 150 điểm phần trăm vào tháng 3 và 5, chính sách tiền tệ được kỳ vọng duy trì việc nới lỏng tiền tệ trong những tháng tới. Đồng thời, cán cân thanh toán dù đã được cải thiện trong những năm gần đây những vẫn còn nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, thị trường tài chính địa phương kém phát triển, khả năng tiếp cận các nguồn vốn như tài trợ từ nước ngoài bị hạn chế. Thêm nữa, dự trữ ngoại hối đến nay còn khiêm tốn, khoảng 85 tỷ USD.

Ngân hàng Nhà nước yêu cầu lạm phát phải được kiểm soát dưới mức 4% như chỉ tiêu Quốc hội đã đề ra. Tuy nhiên, trên thực tế trong những tháng vừa qua, chỉ số nhóm lương thực, thực phẩm đóng góp 31% vào mức tăng chung của chỉ số giá tiêu dùng. Đồng thời, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và sản lượng tăng trưởng âm là những trở ngại trong việc thực hiện chỉ tiêu lạm phát năm nay.

Dựa trên những chỉ báo vừa nêu, Goldman Sachs dự báo mức chênh lệch sản lượng của nền kinh tế năm nay so với năm ngoái vẫn sẽ âm cho đến cuối 2022 theo kịch bản cơ sở. Đồng thời, tỷ lệ thất nghiệp được giảm dần qua các năm, trong đó khu vực sản xuất sẽ phục hồi nhanh hơn so với dịch vụ. Tương tự, tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị sẽ giảm chậm hơn so với khu vực nông thôn, nơi có 67% lực lượng lao động sinh sống vào 2019.

Cán cân thanh toán (BOP) sẽ được cải thiện trong những tháng cuối năm do cán cân thương mại tăng trưởng mạnh và dòng vốn đầu tư nước ngoài phục hồi và Ngân hàng Nhà nước không phải tiến hành các biện pháp thắt chặt tiền tệ để bảo vệ tiền đồng.

Nhìn chung, kinh tế vĩ mô được nhìn nhận sẽ tiếp tục ổn định trong năm tới với chính sách điều hành hiện nay.

Ngọc Hà-Bảo Linh