Bộ Công Thương vừa đưa ra bản dự thảo Quy hoạch Điện VIII cập nhật để lấy ý kiến các đơn vị, bộ, ngành. Theo dự thảo mới này, nguồn điện năng lượng tái tạo sẽ giảm khoảng hơn 8.000 MW và điện than sẽ tăng hơn 3.000 MW. Nhiều chuyên gia cho rằng không nên "thắt chặt" năng lượng tái tạo.
"Ưu ái" điện than - không phù hợp với xu thế
Nêu ý kiến về vấn đề này tại toạ đàm trực tuyến: "Quy hoạch điện VIII: Mở đường hay thắt lại lộ trình chuyển dịch xanh" do Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam tổ chức, bà Nguỵ Thị Khanh - Giám đốc điều hành của Trung tâm Phát triển Sáng tạo xanh cho hay, dự thảo vẫn "đặt cược" vào điện than trong vòng 10 năm chính của quy hoạch (2021-2030). Đây là lựa chọn ẩn chứa nhiều rủi ro và khó khả thi.
Bởi, nhìn từ phân loại 30.000 MW điện than theo hiện trạng tiếp cận vốn, có thể thấy, đến thời điểm hiện tại, chỉ có 10 dự án điện than đã thu xếp được vốn và đang xây dựng với công suất 10.800MW; nhưng có tới 15 dự án đang ở bước đàm phán, chưa huy động được vốn, công suất vào khoảng 16.400 MW.
"Đối với những dự án điện than có tính khả thi thấp, các địa phương không ủng hộ và khó tiếp cận tài chính (tương đương khoảng 16.400 MW) cần được xem xét lại cẩn trọng và tìm các phương án thay thế", bà Khanh nói.
Nêu quan điểm tại toạ đàm, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Halcom Việt Nam cho biết, khi xây dựng dự thảo Quy hoạch Điện VIII cần bám sát vào Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị về chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.
Ông cho rằng, Quy hoạch Điện VIII đã cố gắng sửa chữa những khuyết điểm từ Quy hoạch Điện VII và Quy hoạch Điện VII điều chỉnh, song có điều cần hết sức cân nhắc đó là câu chuyện phát triển điện than.
"Theo dự thảo vừa công bố, thấy rằng điện than được "ưu ái" hơn năng lượng tái tạo, tôi cho rằng không hợp với xu thế. Bởi điện than phụ thuộc vào vấn đề nhập khẩu rất nhiều, khó tiếp cận nguồn tài chính, gây ra những hệ luỵ về ô nhiễm môi trường", ông Huân nói.
Cần sửa đổi Luật Điện lực
PGS.TS Lê Anh Tuấn – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Biển đổi Khí hậu, Đại học Cần Thơ cũng lo ngại dự thảo Quy hoạch Điện VIII sẽ "thắt lại" lộ trình chuyển dịch xanh.
Ông nói, Việt Nam đang nỗ lực để giảm phát thải khí nhà kính. Nhưng dự thảo Quy hoạch Điện VIII lại "vẽ đường" cho "năng lượng không thân thiện với môi trường", "thắt lại" năng lượng xanh.
"Việc phát triển điện than cần nhìn nhận ở khía cạnh rộng; không nên nhìn dưới góc độ kỹ thuật hay kinh tế năng lượng. Bởi, vừa qua, Nghị viện Châu Âu đã biểu quyết, ủng hộ ý tưởng áp thuế phát thải đối với hàng hóa nhập khẩu. Đây là bước đi đầu tiên trong việc tạo lập một tiêu chuẩn kỹ thuật mới mà các nước xuất khẩu hàng hoá vào Châu Âu, trong đó có Việt Nam phải quan tâm.
Nếu hàng hoá của chúng ra bị đối tác định giá lượng khí thải quá cao từ việc sử dụng nguồn năng lượng không thân thiện với môi trường - sẽ bị áp trần nhất định khi đưa hàng hoá đó vào biên giới vào Châu Âu", PGS.TS Lê Anh Tuấn nói.
Đồng quan điểm, ông Mai Văn Trung - Phó Chủ tịch Phát triển dự án Công ty Nami Energy cho biết, hiện nhiều doanh nghiệp xuất khẩu phải đối mặt với thách thức về tỉ trọng sử dụng điện sạch trong tổng công suất sử dụng điện đối với các sản phẩm xuất khẩu.
Năm 2022, các bạn hàng của Việt Nam ở châu Âu, Bắc Mỹ có thể áp đặt tỉ trọng sử dụng năng lượng tái tạo trong sản phẩm, hàng hoá xuất khẩu. Chính vì vậy, trong Quy hoạch Điện VIII cần ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng sạch", ông Trung nói.
Mặc dù nêu quan điểm cần "ưu tiên phát triển năng lượng sạch", song ông Nguyễn Quang Huân cho biết, phải có lộ trình giảm dần điện than trong thời gian tới, không nên có cái nhìn quá hà khắc.
Phải tìm cách tháo gỡ dựa trên sự cân đối về vận hành hệ thống điện, công suất mạng lưới điện. Cần sửa đổi Luật Điện lực, cho phép khối tư nhân tham gia phân phối hệ thống phân phối lưới điện, cởi bỏ những rào cản về chính sách.