TP.HCM và các tỉnh lân cận đang tính toán mở cửa trở lại, chấp nhận sống chung với virus SARS-CoV-2. Điều quan tâm nhất là sự phụ thuộc giữa các tỉnh, thành này về sản xuất, đời sống của người dân, doanh nghiệp (DN).
Theo TS Ngô Minh Hải, Phó Hiệu trưởng ĐH Gia Định, TP và các tỉnh đang đi đúng hướng, đó là từ bỏ “zero COVID” để sống chung an toàn với virus nhưng cũng cần các giải pháp tổng thể dưới sự điều phối của trung ương và linh hoạt của từng địa phương mới có thể thích ứng với sự tồn tại của virus trong cộng đồng.
TS Ngô Minh Hải.
Khung đo lường “sống chung an toàn với COVID-19”
. Phóng viên: TP.HCM và các tỉnh lân cận đang tính toán mở cửa dần trở lại, đặt trong các tiêu chí tương ứng, khi chuyển sang “sống chung an toàn với SARS-CoV-2”. Mức độ hoàn thành mục tiêu này có thể được đánh giá, đo lường bằng những đại lượng nào?
+ TS Ngô Minh Hải: Có thể hiểu rằng “sống chung an toàn với SARS-CoV-2” có nghĩa là TP nhắm tới việc có thể đạt được ba mục tiêu đồng thời, gồm (i) Khống chế dịch bệnh, (ii) hồi phục kinh tế, và (iii) đảm bảo an sinh xã hội. Kinh nghiệm các nước áp dụng chỉ số phục hồi sau dịch (COVID Resilience Ranking của Bloomberg, hoặc COVID-19 Recovery Index của Nikkei Asia) bao gồm ba nhóm chỉ số.
Nhóm 1: Chỉ số về dịch bệnh (số ca nhiễm/100.000 dân trong một tháng; tỉ lệ nguy kịch trên tổng số ca bệnh trong vòng ba tháng gần nhất; tỉ lệ số người chết/1 triệu dân; và tỉ lệ dương tính/tổng mẫu xét nghiệm). Liên quan đến vaccine, các nước đo bằng ba chỉ số (tổng số liều vaccine bình quân đầu người được cung cấp, tổng số liều vaccine được cấp mới, tỉ lệ phần trăm dân số được tiêm ít nhất một mũi vaccine), hay tỉ lệ bao phủ vaccine, tỉ lệ dân số được tiêm ít nhất hai mũi vaccine.
Nhóm 2: Chỉ số về phục hồi kinh tế, bao gồm các chỉ số tỉ lệ bao phủ vaccine như tôi đã nói ở trên; số ngày siết giãn cách xã hội; năng lực vận chuyển hàng không; khả năng phản ứng của Chính phủ, hoặc năng lực di chuyển của cộng đồng. Ngoài ra, các nước còn đo lường số luồng di chuyển mở ra (luồng xanh) cho nhóm đã tiêm vaccine, thể hiện khả năng mở cửa trở lại nhưng vẫn phải đảm bảo an toàn dịch tễ.
Nhóm 3: Để đánh giá an sinh xã hội, Bloomberg đo lường bằng các chỉ số chất lượng cuộc sống, trong đó: Năng lực di chuyển của cộng đồng, năng lực khám chữa bệnh và Chỉ số phát triển con người.
Với TP.HCM và các tỉnh lân cận, dựa trên các chỉ số đo lường chi tiết như đã trình bày ở trên, chúng ta phải có một giải pháp tổng thể và các kịch bản theo diễn tiến của dịch bệnh trong điều kiện nguồn lực có hạn. Điều quan trọng là với các hoạt động, dịch vụ quan trọng thì các tỉnh phải luôn bật luồng xanh để phối hợp cùng nhau.
TP.HCM và các tỉnh xung quanh phải có những kịch bản để đảm bảo các luồng xanh được hoạt động. Trong ảnh: Chốt kiểm soát COVID-19 cửa ngõ tại chân cầu Vĩnh Bình, TP Thủ Đức, giáp ranh tỉnh Bình Dương. Ảnh: HOÀNG GIANG
Luồng xanh vaccine, y tế để khống chế dịch bệnh
. Để có thể đảm bảo mục tiêu khống chế dịch bệnh thì các tỉnh, thành nên có các phương án, luồng xanh như thế nào?
+ Tôi nghĩ TP và các tỉnh cần có các luồng xanh về vaccine và y tế chữa trị. Cụ thể, TP.HCM và các tỉnh đều ưu tiên bao phủ vaccine. Ngoài cơ chế COVAX và phân bổ từ Bộ Y tế, các địa phương cần có cơ chế xã hội hóa, huy động nguồn lực của DN và xã hội. Tôi đánh giá rằng việc TP.HCM đã chia sẻ vaccine (được tặng) với các tỉnh lân cận rất kịp thời. Điều đó tạo ra luồng xanh vaccine giúp giảm thiểu rất lớn gánh nặng lên hệ thống y tế.
TP và các tỉnh hiện cũng cần nâng cao năng lực của “lá chắn y tế”. Thực tế chứng minh rằng trong điều kiện kinh phí và cơ sở vật chất có giới hạn, việc ưu tiên nguồn lực cho năng lực cứu chữa F0 khi nhiễm bệnh và điều trị phục hồi cho bệnh nhân trở nặng hiệu quả hơn so với cách làm cũ. Vậy nên các tỉnh cần đồng bộ sự ưu tiên vaccine và nguồn lực y tế cho các đối tượng có nguy cơ cao; phân cấp tầng điều trị để chăm sóc F0 ngay từ khi phát hiện, không để trở nặng, gây áp lực lên tầng trên; cho phép các cơ sở y tế tư nhân được thu phí điều trị COVID-19 như một loại bệnh thông thường… Các giải pháp này sẽ giảm tải rất nhiều cho hệ thống vốn đã từng quá tải như trước đây.
Ở phạm vi liên tỉnh, tôi nghĩ cần có luồng xanh chữa trị y tế. Trong bất kỳ kịch bản nào về dịch bệnh, TP với kinh nghiệm tổ chức chăm sóc F0 cộng đồng, chữa trị F0 trở nặng… tới đây có thể hỗ trợ các tỉnh xung quanh. Thậm chí, khi mở cửa trở lại và phục hồi, TP hoàn toàn có thể giúp đỡ các tỉnh xung quanh khi họ chưa phủ đầy đủ vaccine, có nhiều bệnh nhân cần điều trị ở tầng trên. Cần nhớ rằng nếu tỉnh nào bùng dịch, quá tải thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến các địa phương xung quanh. Vì vậy, tôi nhấn mạnh “phải cùng nhau chống dịch”.
| Từng bước mở cửa kinh tế là yêu cầu cấp thiết Phát biểu kết luận tại hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Đảng bộ TP.HCM khóa XI, hôm 14-9, Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Văn Nên cho biết khi dịch đã cơ bản được kiểm soát, nguy cơ đã giảm dần thì TP thực hiện kế hoạch, chiến lược phục hồi kinh tế. Trong đó, việc từng bước mở cửa nền kinh tế là yêu cầu cấp thiết. Ông cho rằng đây không chỉ là trách nhiệm của TP đối với khu vực, đối với cả nước, mà còn là trách nhiệm trong quá trình đóng góp vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Bí thư Thành ủy yêu cầu phương châm của TP là không quá chậm so với yêu cầu của thực tiễn đặt ra. Khi có cơ hội thì mở cửa nhưng không được chủ quan, nôn nóng, thực hiện từng bước thận trọng, chắc chắn và nếu chưa an toàn thì không mở cửa. TÁ LÂM |
Luồng xanh đảm bảo kinh tế, an sinh xã hội
. Còn đối với nhóm mục tiêu về phục hồi và tái mở cửa nền kinh tế thì TP và các tỉnh lân cận cần được tiếp cận như thế nào cho hiệu quả, thưa ông?
+ Nhìn vào các chỉ tiêu định lượng, thế giới quan tâm nhiều nhất đến số ngày siết chặt giãn cách xã hội - chỉ tiêu rõ nhất cho thiệt hại về kinh tế. Nhóm tiếp theo là khả năng dịch chuyển của cộng đồng, năng lực logistics (ví dụ vận chuyển hàng không) và luồng xanh cho người đã tiêm vaccine. Như vậy, trong mọi kịch bản về tình hình dịch bệnh, TP và các tỉnh lân cận phải (a) hạn chế tối đa việc siết giãn cách; (b) đảm bảo sự lưu thông của lương thực, thực phẩm, hàng hóa thiết yếu, vận chuyển nguyên vật liệu trong chuỗi cung ứng liên tỉnh.
Tôi xin lấy ví dụ dễ hiểu là bài toán kinh doanh của bà bán bún bò. Nếu bà bán bún bò không kết nối được với bà bán rau, bán thịt, bán gia vị, rồi kết nối các bà này tới chợ đầu mối, rồi từ chợ đầu mối tới nông trại bằng hệ thống shipper hoặc DN vận tải… thì không cách nào bà bán bún bò có thể kinh doanh được.
DN cũng vậy, họ cần kết nối với khách hàng, đơn vị vận tải, thị trường, đồng thời cũng cần kết nối với nguồn hàng, nhà cung cấp, người lao động vận hành nhà máy. Theo toán học đơn giản, muốn nối một nút xanh này với một nút xanh khác thì phải tạo luồng xanh. Vì vậy, TP.HCM và các tỉnh xung quanh cần có cơ chế đảm bảo các luồng xanh đối với các lĩnh vực kinh doanh, sản xuất, dịch vụ quan trọng phải luôn được duy trì thì mới mong đảm bảo được mục tiêu không gây hại quá mức đối với nền kinh tế khi giãn cách xã hội để phòng chống dịch.
. Điều mà người dân cũng rất quan tâm đó chính là an sinh xã hội trong điều kiện tồn tại virus SARS-CoV-2. Liệu TP và các tỉnh xung quanh cần có giải pháp nào?
+ Các chỉ tiêu trong bộ tiêu chí phát triển con người cũng rất rõ. Tuy nhiên, khi quyết định sống chung với virus thì chính quyền phải tính đến việc hỗ trợ người dân khi siết giãn cách. Theo tôi, những vấn đề quan trọng chính là hỗ trợ được người dân và người lao động trong vùng phong tỏa; hỗ trợ được bệnh nhân và người nhà trong điều trị bệnh; hỗ trợ được người trong vùng xanh được tái sản xuất và làm việc. Khi tiếp cận ở phạm vi liên tỉnh thì cần đặc biệt chú ý đến việc tạo điều kiện cho người lao động sống ở tỉnh này mà làm việc ở tỉnh kia; DN ở tỉnh này nhưng bán cho tỉnh lân cận… Các tổ chức xã hội có nhu cầu làm thiện nguyện liên tỉnh để giúp đỡ người yếu thế cũng cần được xem xét để hoạt động hiệu quả.
. Việc ứng dụng công nghệ trong bài toán kết nối dữ liệu liên vùng và toàn quốc gia nên được tính toán thế nào?
+ Về nguyên tắc, dữ liệu thì đa chiều nhưng định danh thì chỉ có một, ví dụ một người sẽ chỉ có một số CMND/CCCD duy nhất, các dữ liệu khác sẽ là phá sinh, ví dụ như mã số BHXH, mã số thuế… Khi thu thập thông tin bằng bất kỳ hình thức nào cũng phải có trường định danh này hoặc phải xử lý tham chiếu thì mới đồng nhất được dữ liệu. Thứ hai, dữ liệu chỉ phát sinh tại các điểm đầu, cuối và phải được cập nhật theo thời gian thực hoặc định kỳ nhất định, ví dụ cuối ngày, khi đó dữ liệu mới có giá trị cho phân tích và quản trị. Ngoài yêu cầu về công nghệ và kỹ thuật, yêu cầu cập nhật và đồng nhất dữ liệu vào cơ sở dữ liệu chính (master data) là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác, cập nhật và hiệu quả cho các quyết định quan trọng.
. Xin cám ơn ông.
| Chính phủ đóng vai trò chủ đạo Khi nhìn việc chống dịch ở phạm vi liên tỉnh thì đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, thống nhất từ trung ương đến địa phương, cũng như bài toán nguồn lực và năng lực thực thi. Xã hội có thể hiểu giống như một DN thu nhỏ, vì vậy cơ quan đầu não (chính phủ) phải đưa ra quyết sách, mục tiêu chiến lược. Còn việc thực thi (chiến thuật) phải có sự linh hoạt nhất định và phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương (các tỉnh, TP). Các cơ quan chủ quản, tham mưu (các bộ) phải có những tư vấn, chỉ đạo nhất quán và điều chỉnh kịp thời theo diễn tiến thực tế của dịch bệnh. Cụ thể, các hướng dẫn của trung ương và tư vấn chính phủ là giải pháp tổng quát, còn áp dụng cụ thể thì lại phải tùy theo tình hình cụ thể tại địa phương và các kịch bản phải dựa theo các “trigger points” - tức là các chỉ số định lượng để ra quyết định cụ thể. Lúc này, các cơ quan chuyên môn và chuyên gia phải cùng nhau tìm ra một bộ giải pháp gồm nhiều kịch bản để các địa phương có thể linh hoạt áp dụng. TS NGÔ MINH HẢI |
Ý KIẾN CHUYÊN GIA
PGS-TS ĐỖ VĂN DŨNG, Trưởng Khoa y tế công cộng, ĐH Y Dược TP.HCM:
TP.HCM có thể chia sẻ nguồn lực y tế với các tỉnh xung quanh
Ở phạm vi rộng, chúng ta có thể thấy Việt Nam phòng chống dịch cũng không thể tách rời với tình hình chống dịch của các nước xung quanh. Đối với TP.HCM và các tỉnh, thành xung quanh, mối quan hệ và phụ thuộc lẫn nhau về nhiều vấn đề là rất rõ ràng và quan trọng. Vì vậy, TP chỉ có thể chống dịch tốt khi các tỉnh, thành xung quanh cũng đạt được các tiêu chuẩn về chống dịch.
Trước hết, TP và các tỉnh cần có mối quan hệ tương hỗ. Khi vaccine còn hiếm, TP có thể hoãn việc tiêm cho trẻ em hoặc tiêm mũi 3 nếu các tỉnh xung quanh đang rất cần tiêm mũi 1, mũi 2. Thậm chí, TP và các tỉnh có thể thống nhất san sẻ vaccine để ưu tiên cho nhóm người cao tuổi, có bệnh lý nền, dễ bị trở nặng và tử vong. Các tỉnh, thành cũng có thể chia sẻ nguồn lực chữa trị. Ví dụ, ở TP có sáu bệnh viện hồi sức COVID-19, hoàn toàn có thể hỗ trợ bệnh nhân các tỉnh xung quanh. Các địa phương cũng có thể làm việc để chia sẻ kinh nghiệm, nguồn lực, kỹ thuật chữa trị…
TP.HCM hiện nay đã tiêm chủng cao, hệ thống y tế đã được củng cố thì TP có thể tự tin hơn để mở cửa, phục hồi kinh tế. Khi TP “khỏe trở lại” rồi thì tôi nghĩ việc hỗ trợ các tỉnh xung quanh là điều rất cần thiết để họ cũng có thể
sớm mở cửa trở lại.
PGS-TS LÊ TRUNG CHƠN, giảng viên ĐH Bách khoa TP.HCM:
Xây dựng bản đồ phòng chống dịch cả vùng TP.HCM
TP.HCM và các tỉnh phụ cận cần xây
dựng hệ thống phân vùng nguy cơ (nguy cơ
từ thấp đến cao) dựa vào hệ thống thông tin địa lý (GIS). Có thể hình dung đây là bản đồ chống dịch cho cả vùng TP.HCM chứ không phải riêng một tỉnh, thành nào.
Bản đồ vùng nguy cơ được xây dựng nhờ vào đặc thù về mức độ tiếp xúc và di chuyển của người dân cả vùng TP.HCM. Các khu chợ, khu thương mại, chung cư, khu nhà trọ tự phát, khu dân cư có mật độ dân số cao, khu công nghiệp - chế xuất, trường học… là các đối tượng nguy cơ. Khi chúng ta có vị trí, sự phân bố, mật độ của các đối tượng này thì có thể định hình các vùng nguy cơ khác nhau. Điều đó giúp các tỉnh, thành thống nhất các chính sách ứng phó đối với từng khu vực cụ thể. Vùng xanh thì áp dụng chính sách khác, còn vùng đỏ chính sách khác. Quan trọng là cả vùng TP.HCM có cùng cách đánh giá, cách hiểu và ứng xử.
Ý KIẾN DOANH NGHIỆP
Ông PHẠM ĐỨC BÌNH, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Thanh Bình (Đồng Nai):
Phải có sự phối hợp để mở cửa được thông suốt, đồng bộ
Nếu TP.HCM mở cửa trở lại, nới lỏng giãn cách thì chắc chắn các tỉnh, thành phía Nam sẽ làm theo nhưng cần có sự phối hợp, liên thông giữa các chính quyền, địa phương để việc mở cửa trở lại nền kinh tế thông suốt, đồng bộ.
Đối với các chợ đầu mối, nhà máy giết mổ, chợ truyền thống tại TP.HCM cần sớm mở cửa lại thì nguồn cung các sản phẩm chăn nuôi, nông sản khác ở các tỉnh, thành mới có đầu ra tiêu thụ cho nông dân. Để đảm bảo an toàn phòng chống dịch bệnh, các chợ, nhà máy phải tự quản lý về xét nghiệm, tiêm vaccine thì mới có thể làm việc. Ví dụ, tiểu thương ở chợ phải tiêm ít nhất một mũi, xét nghiệm COVID-19 âm tính mới được buôn bán. hàng bán sẽ đóng gói thành dạng combo, niêm yết giá luôn. Như combo ghi rõ các loại rau quả, trái cây, giá tiền, người mua chỉ việc trả tiền, lấy hàng, hạn chế tiếp xúc, trả giá, chọn lựa…
Đối với nhà máy giết mổ gia súc, gia cầm cũng vậy, nhân viên phải xét nghiệm, tiêm vaccine mới cho vào làm việc, ai nhiễm thì đưa đi cách ly,
chữa trị.
Đối với hoạt động của doanh nghiệp (DN), theo tôi nên giao quyền cho DN tự quyết định hoạt động của mình. Đơn cử như DN chúng tôi đang thực hiện “ba tại chỗ”, công nhân muốn về nhà nếu địa phương nới lỏng giãn cách, bỏ “ba tại chỗ” thì DN sẽ giải quyết cho các công nhân về nhà hai tuần nghỉ ngơi. Sau hai tuần, công nhân xét nghiệm PCR âm tính thì mới vào làm việc, tiếp tục thực hiện “ba tại chỗ”, khi tình hình dịch bệnh tạm ổn sẽ tính phương án cho công nhân đi về nhà như bình thường.
Trong thời gian còn giãn cách, công nhân mới quay lại làm việc thì có xét nghiệm âm tính mới cho vào làm việc nhưng sẽ bố trí một khu vực làm việc riêng, quy định không tiếp xúc với các công nhân khác.
Trường hợp công nhân nhiễm COVID-19 thì công ty bố trí khu vực cách ly, chăm sóc, điều trị theo hướng dẫn của cơ quan y tế, trường hợp diễn tiến nặng thì chuyển đến bệnh viện. Công nhân F0 khỏi bệnh, tiếp tục quay lại làm việc.
Ông PHẠM XUÂN HỒNG, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần May Sài Gòn 3, kiêm Chủ tịch Hội Dệt may Thêu đan TP.HCM:
Giao cho doanh nghiệp sự chủ động trong xét nghiệm, xử lý
Nếu tiếp tục giãn cách như hiện nay thì DN rất khó phục hồi sản xuất, nhất là ngành dệt may. Vì các đơn hàng nguyên phụ liệu nhập về, nằm ở kho lâu quá thì không thể lấy sản xuất. DN đàm phán với khách hàng giao hàng chậm cũng chỉ một thời gian chứ không thể kéo dài.
TP.HCM mở cửa dần cho sản xuất, kinh doanh thực sự rất tốt nhưng đi kèm theo đó là các điều kiện an toàn dịch bệnh. Quan trọng là các địa phương cũng mở cửa theo thì DN mới có thể trở lại sản xuất hoàn toàn được.
Bởi như lao động của công ty dệt may ở TP.HCM có người ở Đồng Nai, Bình Dương; nguồn cung nguyên phụ liệu như chỉ, vải… cũng ở các địa phương khác. Chưa kể, trụ sở các công ty dệt may ở TP.HCM nhưng các chi nhánh sản xuất lại ở Bình Dương, Long An…
Các địa phương khác cũng phải vào cuộc, phối hợp giữa các chính quyền để đảm bảo không đứt gãy chuỗi cung ứng. Làm sao để công nhân đang ở các địa phương được tiêm hai mũi vaccine có thể quay trở lại công ty làm việc. Bỏ “ba tại chỗ” thì giao trách nhiệm cho từng công ty quản lý phòng chống dịch, công nhân về nhà thì giao cho công ty tự cấp giấy đi đường, tự xét nghiệm. Nếu công nhân đang ở vùng phong tỏa thì để công ty tự tìm thuê khu nhà trọ nằm ở vùng xanh cho công nhân ở.
Ông NGUYỄN ĐỨC THANH, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Chế biến nông sản thực phẩm xuất khẩu Tân An (Long An):
Ưu tiên cấp thẻ xanh COVID cho công nhân
Các ngành hàng xuất khẩu đều có chuỗi cung ứng liên quan đến TP.HCM vì cảng biển, sân bay, dịch vụ logistics, bao bì, kỹ thuật… Mỗi TP.HCM nới lỏng giãn cách thì vật tư, hàng hóa hạn chế lưu thông của các DN ở các tỉnh cũng gặp khó.
Vì vậy, sắp tới các tỉnh, thành lân cận TP.HCM, các tỉnh ĐBSCL đều có kế hoạch mở cửa, nới lỏng giãn cách.
Theo tôi, các địa phương nên thống nhất chung về quy định phòng chống dịch, chứ không mỗi nơi mỗi quy định riêng dẫn đến tình trạng “ngăn sông cấm chợ”.
Công nhân lao động các ngành nghề sản xuất hàng hóa thiết yếu, chế biến xuất khẩu cần được ưu tiên tiêm vaccine đủ hai mũi, các địa phương cấp thẻ xanh COVID cho họ đi làm, đi lại bình thường.
DN tự xét nghiệm, có người nhiễm COVID-19 thì có phòng cách ly, điều trị cho người bệnh. F0 ở công đoạn nào thì cách ly công đoạn đó.
QUANG HUY ghi
