"Chúc mừng VPS là công ty chứng khoán thứ ba sau MBS năm 2009 và HCM năm 2012 có thị phần môi giới một quý trên HSX vượt SSI".
Đó là dòng trạng thái ông Nguyễn Duy Hưng – Chủ tịch Công ty cổ phần Chứng khoán SSI, đăng trên trang cá nhân vào đầu tháng 4, không lâu sau khi bảng xếp hạng thị phần môi giới định kỳ hàng quý được công bố. Trước thời điểm này, SSI là đơn vị nhiều năm liền luôn đứng đầu thị phần môi giới. Việc dành lời chúc mừng cho đối thủ trực tiếp cho thấy sự quan tâm không nhỏ của ông Hưng về thị phần môi giới, thậm chí giống như một lời ngầm khẳng định SSI sẽ chiếm lại ngôi đầu một cách chóng vánh như từng xảy ra.
Tuy nhiên, kịch bản không lặp lại. Công ty cổ phần Chứng khoán VPS đã ba quý liên tiếp dẫn đầu thị phần môi giới trên sàn chứng khoán TP HCM với khoảng cách ngày càng được nới rộng so với đối thủ xếp sau. VPS nâng thị phần từ 13,24% trong quý đầu năm lên 16,5% trong quý III. Sự áp đảo còn thể hiện qua bảng thống kê của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội khi công ty này dẫn đầu thị phần môi giới HNX và UPCoM với tỷ lệ lần lượt 17,02% và 23,95%. Riêng chứng khoán phái sinh, công ty chiếm 56,68% và lớn hơn tổng thị phần của các đối thủ khác trong top 10 cộng lại.
Trong khi đó, thị phần của SSI giảm từ 11,89% trong quý đầu năm xuống 11,58% trong quý III. Công ty cổ phần Chứng khoán TP HCM (HSC) còn ghi nhận mức giảm mạnh hơn khi từ 8,23% xuống 6,79%, qua đó mất vị trí thứ ba vào tay Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect (VNDS). Công ty cổ phần Chứng khoán Bản Việt (VCSC) tiếp tục đứng thứ năm nhưng thị phần chỉ còn 4,9% - mức thấp nhất tính theo từng quý trong gần 5 năm trở lại đây, đồng thời bắt đầu chịu hơi nóng phả ra từ đối thủ phía sau là Công ty Chứng khoán MB (MBS).
"Chỗ đứng của VPS bây giờ rất vững nên phía sau muốn chiếm lại không hề dễ", lãnh đạo một công ty chứng khoán quy mô trung bình nhận định.
Đánh giá về thành công của VPS, ông cho rằng công ty này đã chuẩn bị trong một thời gian dài bởi lần đầu tiên họ xuất hiện trong top 10 là quý I/2018 – tức 3 năm trước – với 2,86% thị phần. Họ thuộc hệ sinh thái VPBank nên có lợi thế nguồn vốn lớn để cho vay ký quỹ cao, đánh trúng thứ nhà đầu tư cá nhân rất cần. Việc áp dụng chính sách miễn phí giao dịch phái sinh trong thời gian dài cũng giúp họ được lòng những nhà đầu tư có tần suất mua bán liên tục. Bên cạnh đó, họ cũng đầu tư rất nhiều cho đội ngũ môi giới, trả hoa hồng cao để đội ngũ này chào mời nhà đầu tư mới và nhà đầu tư có thâm niên đang giao dịch tại những công ty khác qua nhiều kênh.
Sự trỗi dậy của VPS trong cuộc đua thị phần còn đến từ sự hụt hơi của những công ty khác. Theo thống kê của VnExpress, trong nửa thập kỷ qua, có 19 công ty từng xuất hiện trong bảng xếp hạng top 10 thị phần môi giới. Tuy nhiên, chỉ có 5 cái tên luôn góp mặt trong danh sách này dù thứ hạng nhiều lần biến động là SSI, HSC, VNDS, VCSC và MBS.
"VCSC có lợi thế khách hàng tổ chức nhưng chín tháng đầu năm khối ngoại giao dịch kém sôi động (thể hiện qua thanh khoản chỉ chiếm 7-8% thay vì 12-15% như các năm trước), còn HSC và SSI chủ động phát triển công nghệ trước khi kéo lượng khách hàng lớn về", ông Nguyễn Triệu Phát, Trưởng phòng môi giới Khối khách hàng cá nhân, Công ty TNHH Chứng khoán ACB, lý giải thêm về nguyên nhân thị phần môi giới của VPS tăng lên còn nhóm sau đi xuống.
Bảng xếp hạng thị phần môi giới được xem là cuộc đua của các công ty chứng khoán trong nước, bởi tính theo quý III, chỉ có Mirae Asset Việt Nam (MAS) và KIS Việt Nam (KIS) là hai công ty có vốn nước ngoài góp mặt. Một số công ty ngoại khác như Chứng khoán KB Việt Nam, Maybank Kim Eng trước đây cũng vào top nhưng nhanh chóng bị đánh bật chỉ sau một quý.
Nhà đầu tư được nhân viên công ty chứng khoán hướng dẫn xem bảng giá. Ảnh: Quỳnh Trần.
Lãnh đạo một công ty chứng khoán vốn Đài Loan cho rằng nguyên nhân chính là do công ty ngoại thường hoạch định chiến lược dài hạn, chịu áp lực từ đơn vị chủ quan nên phải từng bước mở rộng tệp khách hàng và không dám "xé rào" các quy định của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước. Ngược lại, một số công ty trong nước mạnh dạn huy động vốn để cung cấp đòn bẩy tài chính cao và trả hoa hồng lớn nhằm thu hút môi giới. Thậm chí, có những công ty còn chấp nhận vi phạm lỗi không quá nghiêm trọng và chịu phạt để bành trướng thị phần nhanh hơn.
"Tăng thị phần bao nhiêu phần trăm là chỉ tiêu kinh doanh rất quan trọng, tương đương chỉ tiêu lợi nhuận bao nhiêu", vị này nói, đồng thời khẳng định chính ông và những công ty chứng khoán ngoại đang chia nhau các vị trí từ 11-20 cũng rất tham vọng chen chân vào nhóm đầu.
Ông Nguyễn Thanh Tùng – Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam cũng cho biết rất xem trọng thị phần môi giới và đang thật sự hoà mình vào cuộc đua thị phần bằng việc cải tiến sản phẩm liên tục. Công ty này hiện có thị phần khoảng 1,7% và đặt mục tiêu trong ba năm tới sẽ tăng lên khoảng 3,2% để có một suất trong top 10.
Theo ông Tùng, dòng tiền của nhà đầu tư F0 từ kênh tiết kiệm chảy qua chứng khoán đang thay đổi cục diện thị trường và mối quan tâm của các công ty chứng khoán. Nhiều công ty phải cấp tập triển khai eKYC để lôi kéo nhà đầu tư cá nhân mới với hi vọng cải thiện thị phần. Tuy nhiên, để giữ chân họ lâu và khiến họ giao dịch nhiều hơn thì công ty chứng khoán nào cũng cần đáp ứng ba yếu tố là sản phẩm vừa vặn với nhu cầu của nhà đầu tư; đội ngũ tốt và công nghệ hiện đại.
Đồng quan điểm trên nhưng ông Phát bổ sung thêm yếu tố chất lượng tư vấn. Ông Phát cho biết, xu hướng hiện nay là nhà đầu tư tự tìm đến những công ty chứng khoán có mức phí cạnh tranh để mở tài khoản và sử dụng các công cụ hỗ trợ, báo cáo phân tích miễn phí để giao dịch. Vai trò của môi giới vì thế giảm đi hoặc nếu còn thì môi giới đó phải rất giỏi, tư vấn sâu và thậm chí đến mức thân thiết để giúp khách hàng xây dựng chiến lược đầu tư.
"Điều này cho thấy để lấy được thị phần bây giờ phải cạnh tranh và đầu tư rất nhiều. Một số công ty muốn tăng nhanh còn phải xây dựng đội ngũ đi săn và chăm sóc những nhà đầu tư "cá mập" bởi giá trị một giao dịch của họ có thể gấp hàng trăm lần các nhà đầu tư nhỏ", ông Tùng nói.
Cuộc đua thị phần nhiều khả năng không có diễn biến nào bất ngờ trong quý cuối năm bởi để thay đổi những yếu tố kể trên cần nhiều thời gian chuẩn bị. Hầu hết lãnh đạo công ty chứng khoán nhận định, thị trường đang trên đà tăng và nhà đầu tư trong guồng giao dịch nên dù công ty chứng khoán tung chính sách hấp dẫn thì cũng khó kéo được nhà đầu tư bỏ chỗ hiện tại để sang chỗ mới. Bảng xếp hạng chỉ thực sự thay đổi khi thị trường xuất hiện một biến động lớn, dòng tiền rút ra và khi quay lại sẽ tìm công ty chứng khoán cung cấp dịch vụ tốt hơn.
Phương Đông