Nội dung này được nêu trong báo cáo Chính phủ gửi Quốc hội về các dự án đường sắt đô thi tại Hà Nội, TP HCM.
Dự án tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông gặp nhiều vướng mắc trong triển khai xây dựng, hiện vẫn trong quá trình nghiệm thu. Báo cáo của Chính phủ cũng chưa đưa ra mốc thời gian cụ thể "chốt" ngày vận hành chính thức của tuyến đường sắt đô thị này.
Theo báo cáo, để dự án được vận hành sau khi bàn giao về TP Hà Nội, tổng thầu EPC phải đưa các chuyên gia kỹ thuật của nhà sản xuất, nhà cung cấp sang bảo hành, bảo trì thiết bị và mua sắm các vật tư dự phòng. Tuy nhiên, Covid-19 phức tạp nên kéo dài thời gian huy động nhân sự của tổng thầu. Đồng thời, khi đưa các chuyên gia kỹ thuật sang Việt Nam sẽ phải thực hiện cách ly y tế, nên cần tối thiểu 30 ngày để các chuyên gia này có mặt ở Việt Nam, bắt đầu vận hành dự án.
Mặt khác, do dự án chậm hoàn thành bàn giao cho UBND TP Hà Nội nên thành phố chưa tiếp nhận, trả nợ gốc khoản vay lại theo cơ chế tài chính đã được phê duyệt.
Vừa qua, đến kỳ trả nợ gốc khoản vay lại của các hiệp định vay, Bộ Tài chính đã ứng từ quỹ tích lũy để trả nợ theo cam kết của Chính phủ tại các hiệp định vay đã ký.
Dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông đã vận hành thử nhà ga từ tháng 3/2019. Ảnh:Giang Huy
Theo báo cáo của Chính phủ, dự án đã ký 3 hiệp định với tổng vốn vay gần 670 triệu USD, gồm hiệp định số 1 (ngày 22/10/2008) vay 1,2 tỷ NDT, tương đương 169 triệu USD. Hiệp định vay số 2 năm 2009, là 250 triệu USD và hiệp định vay số 3 vào năm 2017 với số tiền 250,62 triệu USD.
Đến tháng 10, dự án đã giải ngân 84,2%, với 731,25 triệu USD. Trong số này vốn nước ngoài giải ngân được hơn 618 triệu USD (92,3%) và trong nước 149,14 triệu USD (75,2%).
Số tiền còn lại chưa giải ngân cho tổng thầu hơn 89,9 triệu USD, đã gồm 31,69 triệu USD chi phí 5% giữ lại.
Bộ Giao thông Vận tải đang hoàn thành thủ tục bàn giao dự án cho TP Hà Nội, làm cơ sở chuyển giao khoản nợ để thành phố trả theo cơ chế tài chính của dự án. Bộ cũng báo cáo Chính phủ, đề xuất báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép bổ sung danh mục "trả nợ gốc các hiệp định vay của dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông" trong kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2021 - 2025 của ngành giao thông, để trả nợ gốc khoản vay lại của dự án.
Chính phủ nhìn nhận, việc chậm tiến độ hoàn thành để bàn giao, sử dụng, khiến nhiều mục tiêu chưa được giải quyết, gây dư luận không tốt.
Cũng theo báo cáo này, một lần nữa, những vướng mắc, khó khăn trong triển khai đầu tư, thi công, nghiệm thu và bàn giao dự án được nêu lên. Dự án đã hoàn thành toàn bộ phần xây dựng, lắp đặt thiết bị và vận hành thử toàn hệ thống vào tháng 12/2020. Bộ Giao thông Vận tải đã hoàn thành nghiệm thu tổng thể công trình.
Một phần các văn bản pháp lý, hồ sơ thiết kế kỹ thuật, chỉ dẫn kỹ thuật... đã được Bộ Giao thông Vận tải bàn giao cho UBND TP Hà Nội. Khối lượng bàn giao lớn, bao gồm nhiều hạng mục nên công tác kiểm đếm đã được các bên bắt đầu triển khai từ cuối năm 2020. Tuy nhiên, việc bàn giao toàn bộ dự án để TP Hà Nội tiếp nhận, vận hành chỉ được tiến hành sau khi có ý kiến chấp thuận của Hội đồng kiểm tra Nhà nước. Dự kiến trong tháng 10 này, Hội đồng sẽ họp kiểm tra công tác nghiệm thu của chủ đầu tư.
"Do dự án có quy mô lớn, tính chất phức tạp (bao gồm nhiều chuyên ngành), lần đầu tiên được thực hiện ở Việt Nam nên quá trình hoàn thiện thủ tục nghiệm thu bàn giao kéo dài", báo cáo Chính phủ nêu.
Dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông được phê duyệt đầu tư từ tháng 10/2008, đến nay đã qua 13 năm đầu tư, xây dựng. Dự án này liên tục chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư so với dự kiến ban đầu. Một số nguyên nhân, theo báo cáo của Chính phủ, khâu giải phóng mặt bằng chậm ảnh hưởng đến khảo sát, thiết kế, thi công, tiến độ và chi phí dự án. Quy định của Việt Nam về hình thức hợp đồng EPC chưa rõ ràng, có nhiều khác biệt với thông lệ quốc tế nên hợp đồng EPC ký kết ban đầu chưa hoàn chỉnh, thiếu chặt chẽ, chưa đúng với bản chất hợp đồng EPC.
Chưa kể, dự án được sử dụng nguồn vốn ODA của nhà tài trợ nước ngoài, có tính chất đặc thù, kỹ thuật cao, công nghệ hoàn toàn mới và lần đầu áp dụng ở Việt Nam nên chưa lường hết các yêu cầu về kỹ thuật công nghệ;
Dự án qua hai đợt nền kinh tế Việt Nam bị lạm phát cao đã ảnh hưởng lớn đến giá nhân công, vật tư, vật liệu xây dựng trong tổng mức đầu tư điều chỉnh; ảnh hưởng của dịch Covid-19 từ cuối năm 2019 đến nay...
Phía tổng thầu Trung Quốc cũng bộc lộc nhiều hạn chế trong quản lý, điều hành, thường xuyên chậm trễ hoàn thành các hạng mục theo mốc tiến độ cam kết với chủ đầu tư.
Các vướng mắc của dự án này, theo Chính phủ, đang được Bộ Giao thông Vận tải tập trung giải quyết dứt điểm.
Tổng mức đầu tư của dự án đã tăng thêm hơn 9.231 tỷ đồng, tương đương 315,8 triệu USD so với ban đầu. Vốn đầu tư "đội" thêm là do thay đổi phương án và bổ sung một số hạng mục xây dựng, thi công, cũng như biến động giá nguyên vật liệu do thời gian thi công kéo dài nhiều năm.
Ngoài vướng mắc về thi công, dự án tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông cũng đang gặp khó khăn trong thanh toán và thực hiện các kết luận của Kiểm toán Nhà nước. Việc này cũng ảnh hưởng phần nào tới tiến độ nghiệm thu, bàn giao đưa dự án vào vận hành.
Để gỡ khó cho dự án này, lãnh đạo Chính phủ thời gian qua đã có nhiều cuộc trao đổi, làm việc với lãnh đạo Chính phủ Trung Quốc, Bộ Giao thông vận tải, TP Hà Nội... Với các tồn tại còn lại của dự án, Chính phủ cho biết đang chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải và các đơn vị liên quan giải quyết dứt điểm.
Dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông dài 13 km gồm 12 ga và một khu Depot. Tổng mức đầu tư ban đầu 8.770 tỷ đồng (gần 553 triệu USD), sau đó điều chỉnh lên 18.002 tỷ đồng (hơn 868 triệu USD). Trong số này, vốn vay ODA Trung Quốc là 13.867 tỷ đồng, vốn đối ứng 4.134 tỷ.
Tháng 9/2018, dự án đã cơ bản hoàn thành xây dựng và bắt đầu chạy thử liên động toàn hệ thống. Tuy nhiên, đến nay dự án vẫn chưa hoàn thành các thủ tục nghiệm thu, bàn giao.
Anh Minh