Quá trình tư nhân hóa việc sở hữu đất tại Trung Quốc chỉ diễn ra cách đây không lâu. Tuy nhiên, mức giá tăng chóng mặt đã khiến thị trường bất động sản nước này trở thành một trong những địa điểm đắt đỏ nhất thế giới và gia tăng khoảng cách giàu nghèo.

Theo đó, Chủ tịch Tập Cận Bình đang thúc đẩy mục tiêu "thịnh vượng chung", giới chức đang chuẩn bị cho kế hoạch áp thuế đối với một số chủ sở hữu bất động sản nhà ở nhằm ngăn chặn tình trạng đầu cơ và bất bình đẳng xã hội. Cuộc cải tổ dự kiến sẽ có tác động sâu sắc đến tầng lớp trung lưu với khoảng 300 triệu người ở quốc gia này. 

1. Hệ thống thuế bất động sản ở Trung Quốc ở thời điểm hiện tại

Bất động sản thương mại ở Trung Quốc vẫn phải chịu khoản thuế hàng năm, nhưng hầu hết bất động sản nhà ở đều không phải đóng khoản thuế tương tự. Thay vào đó, nguồn thu của chính quyền các địa phương trong lĩnh vực bất động sản phần lớn đến từ việc bán đất.

Năm ngoái, doanh thu bán đất là 8,4 nghìn tỷ CNY (1,3 nghìn tỷ USD), trong khi các nguồn thu khác từ thuế thương vụ và thuế thu nhập cá nhân, doanh nghiệp là 10,1 nghìn tỷ CNY. Do đó, các địa phương không áp dụng những biện pháp có thể làm giảm giá trị bất động sản.

2. Trung Quốc đã thí điểm những biện pháp nào?

Kể từ năm 2011, chính quyền các thành phố Thượng Hải và Trùng Khánh đã thí điểm áp dụng thuế nhà đất. Tại Thượng Hải, chỉ một số người dân mua bất động sản sau năm 2011 mới phải nộp thuế. Ở Trùng Khánh, chỉ những bất động sản cao cấp hay biệt thự mới bị đánh thuế. Mức thuế ở Thượng Hải là 0,4-0,6% giá bán ra, trong khi Trùng Khánh cao hơn một chút là 0,5-1,2%.

Tuy nhiên, biện pháp này lại không mang có hiệu quả lớn khi đóng góp chưa đến 5% nguồn thu từ thuế tại 2 thành phố này trong năm 2020. Hơn nữa, đà tăng của giá nhà cũng không được kiềm chế. Theo cơ quan thuế của thành phố, nguồn thu từ thuế nhà đất của Thượng Hải là 19,9 tỷ CNY vào năm ngoái, chỉ chiếm khoảng 7% doanh thu từ việc bán đất.

3. Kế hoạch mới của Bắc Kinh là gì?

Tháng 10, cơ quan lập pháp đứng đầu Trung Quốc đã cho phép mở rộng các biện pháp thí điểm sang nhiều khu vực hơn, nhưng chưa có thông tin chi tiết. Giới chức nước này cho biết, họ có kế hoạch thực hiện trong 5 năm. Một số nhà phân tích dự đoán các biện pháp mới này cũng gần với những gì đang được áp dụng trên thị trường.

Theo Li Qilin – nhà kinh tế trưởng tại Hongta Securities, toàn bộ người dân có thể đều phải nộp thuế nhà đất. Chính quyền địa phương có thể miễn áp thuế từ 30-60 m2 cho mỗi thành viên trong hộ gia đình, dựa trên không gian sống bình quân đầu người ở khu vực đó.

Liu Jianwen – trưởng Hiệp hội Luật Thuế và Tài chính Trung Quốc, cho biết, việc sở hữu bất động sản đầu tiên có thể sẽ không được miễn thuế, nhưng thuế sẽ ở mức thấp để đảm bảo mức giá hợp lý. Ông nói thêm, chính quyền các địa phương có thể sẽ đưa ra mức thuế chi tiết nhưng vẫn dựa trên con số được thẩm định.

Citic Securities dự đoán, mức thuế có thể dao động từ 0,2% đến 1% tùy mỗi khu vực. Song, vấn đề gây khó khăn là Bắc Kinh cần phải biết mỗi cá nhân sở hữu bao nhiêu bất động sản với giá trị như thế nào.

4. Mục tiêu của kế hoạch áp thuế

Bất động sản ngày càng được coi là yếu tố tạo ra khoảng cách giàu nghèo ở Trung Quốc. Đây cũng là điều mà ông Tập rất chú trọng khi thúc đẩy mục tiêu "thịnh vượng chung". Ông Tập cho biết giới chức nên áp thuế "chủ động và thận trọng".

Trung Quốc đang thực hiện chiến dịch nhằm giảm bớt áp lực về tài chính với tầng lớp trung lưu, từ hạn chế hoạt động dạy thêm sau giờ học với mức phí cao cho đến yêu cầu tăng lương cho lao động tự do. Bởi vậy, giảm giá nhà và áp mức thuế mới sẽ phù hợp với chương trình nghị sự này.

5. Giá nhà ở Trung Quốc đắt đỏ đến mức nào?

Giá nhà ở các thành phố lớn nhất Trung Quốc như Thâm Quyến và Bắc Kinh chỉ thấp hơn 1 hoặc 2 bậc so với Hồng Kông - thị trường bất động sản đắt đỏ nhất thế giới. Theo nghiên cứu của E-house China Research and Development Institute, giá 1 căn hộ ở Thâm Quyến cao gấp 43,5 lần mức lương trung bình của người dân địa phương. Con số này thậm chí còn tăng cao hơn trong năm nay khi giá nhà tiếp tục leo thang.

Giá nhà ở 4 thành phố cấp 1 đã tăng gấp 3 lần trong thập kỷ qua, lên khoảng 55.000 CNY/m2 từ mức 18.000 CNY/m2 vào năm 2009, dữ liệu từ China Real Estate Information cho thấy.

6. Những thành phố này có thể tham gia thí điểm?

Tình trạng đầu cơ nhà đất chủ yếu tập trung ở thành phố Thâm Quyến và tỉnh Hà Nam. Hàng Châu và Ninh Ba ở tỉnh Chiết Giang cũng được đề cập đến khả năng thực hiện biện pháp áp thuế. Ngoài ra còn có Nam Kinh, Tô Châu và Bắc Kinh.

7. Tác động của việc áp thuế lên mọi loại bất động sản

Nhìn chung, tác động của các khoản thuế mới có thể chỉ diễn ra trong ngắn hạn. Động thái này có thể ảnh hưởng lâu dài đến những người có thu nhập thấp và cũng không hiệu quả trong việc thu hẹp khoảng cách giàu nghèo. Tuy nhiên, một số chủ đất có thể bán bớt một số bất động sản họ dùng để đầu cơ khi loại thuế này được áp dụng

Khoản thuế này có thể giúp chính quyền các địa phương giảm sự phụ thuộc vào việc bán đất cho các nhà phát triển. Dẫu vậy, theo Betty Wang – nhà kinh tế của ANZ, dù áp thuế có thể phát huy hiệu quả nhưng nguồn thu từ thuế bất động sản có thể chỉ chiếm 1/5 trong số 1 nghìn tỷ USD nguồn thu từ việc bán đất mỗi năm. 

Tham khảo Bloomberg