Tại Ghana, các nhà nhập khẩu đang cảnh báo về tình trạng khan khiếm hàng háo trước thềm Giáng sinh. Hàng nghìn chiếc container vận chuyển thực phẩm đã mắc kẹt tại các cảng ở Pakistan, trong khi các hãng làm bánh tư nhân của Ai Cập phải tăng giá bánh mì khi một số nhà máy bột mì hết lúa mì vì phải “nằm im” ở cổng hải quan.

Trên khắp thế giới, các quốc gia phụ thuộc vào việc nhập khẩu lương thực đang chật vật đối mặt với tác động của việc lãi suất tăng, đồng USD tăng giá và lạm phát leo thang. Khả năng thanh toán của họ đối với các loại hàng hoá thường được định giá bằng USD nay đã đi xuống. Ở nhiều nơi, dự trữ ngoại tệ cũng sụt giảm, cản trở khả năng tiếp cận đồng USD và quá trình giải quyết hoạt động thanh toán của các ngân hàng.

Alex Sanfeliu - giám đốc bộ phận thương mại thế giới của tập đoàn Cargill, cho biết: “Họ không thể chi trả cho những loại hàng hoá này. Tình trạng đó đang xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới.”

Vấn đề này không phải là mới đối với nhiều quốc gia, và cũng không chỉ xảy ra ở hàng hoá nông nghiệp. Song, sức mua sụt giảm và tình trạng thiếu USD để thanh toán càng khiến họ gặp khó khăn trong việc nhập khẩu nhiều loại hàng hoá hơn, đặc biệt là sau khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra.

IMF đã lên tiếng cảnh báo về một vấn đề nghiêm trọng như tình trạng khẩn cấp về lương thực diễn ra năm 2007 - 2008. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen trong tuần này cũng kêu gọi tăng viện trợ lương thực cho nhóm các nước dễ bị tổn thương nhất, trong khi WFP cho biết cả thế giới đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng lương thực lớn nhất trong lịch sử hiện đại.

Nhiều nhà nhập khẩu đang phải chật vật với lạm phát, nguồn vốn bị thu hẹp và khó tiếp cận được với USD để đảm bảo hàng hoá được thông quan đúng hạn. Điều này có nghĩa là nhiều lô hàng đã mắc kẹt ở các cảng, thậm chí là có thể được chuyển hướng đến các địa điểm khác.

Tedd George - nhà tư vấn chuyên về thị trường hàng hoá và châu Phi, nhận định: “Từ trước đến nay, việc thanh toán hàng hoá bằng USD vẫn có một số căng thẳng. Nhưng hiện tại, tình trạng này trở thành thứ áp lực quá lớn.”

Tại Ghana - nơi đồng cedit mất giá khoảng 44% trong năm nay so với USD, nhiều người bắt đầu lo ngại về tình hình nguồn cung hàng hoá trước dịp Giáng sinh.

Samson Asaki Awingobit - thư ký điều hành của Hiệp hội Các nhà Xuất và Nhập khẩu của Ghana, bao gồm các bên mua ngũ cốc, bột mì và gạo, cho hay: “Chúng tôi dự đoán một số mặt hàng thực phẩm sẽ thiếu hụt. Đồng USD đang ‘nuốt chửng’ đồng cedi và chúng tôi đang ở trong tình thế vô vọng.”

Trong khi đó, một số quốc gia có thể sử dụng các đồng tiền tệ khác như euro để thanh toán, còn các quốc gia xuất khẩu năng lượng sẽ thu lợi nhờ nguồn doanh thu từ nước ngoài. Ngoài ra, chi phí thực phẩm - hàng hoá toàn cầu đã giảm trong 6 tháng liên tiếp, mang đến dấu hiệu khả quan cho người tiêu dùng.

Tuy nhiên, theo Monika Tothova, nhà kinh tế tại FAO, đồng USD tăng giá mạnh có nguy cơ ảnh hưởng đến những điểm tích cực trên, khi chi phí nhập khẩu lương thực toàn cầu năm nay ở mức cao kỷ lục.

Hơn nữa, nhiều vấn đề khác vẫn còn tồn đọng. Mối lo ngại tiếp tục tăng lên đối với nguồn cung từ khu vực Biển Đen khi mâu thuẫn Nga - Ukraine leo thang và tương lai của những thoả thuận vận chuyển ngũ cốc ra khỏi các cảng của Ukraine vẫn là dấu hỏi lớn. Những hiện tượng thời tiết cực đoan cũng là rủi ro khác, khi lượng dự trữ thực phẩm sụt giảm, giá phân bón và năng lượng tăng cao đẩy chi phí sản xuất lương thực.

Khi Fed tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ, thì đồng USD vẫn mạnh lên so với các đồng tiền tệ ở thị trường mới nổi. IMF cho biết, điều này càng tăng áp lực lạm phát và nợ.

Theo Muzzammil Rauf Chappa, Chủ tịch Hiệp hội Ngũ cốc Pakistan, quốc gia này đang bị lũ lụt tàn phá. Việc chính phủ ngăn tình trạng dòng ngoại hối “chảy ra ngoài” khiến các container chứa thực phẩm như đậu gà và nhiều loại khác chất đống ở các cảng vào tháng trước, theo đó đẩy giá cả tăng vọt. Tình hình đã bớt căng thẳng khi Bộ trưởng Tài chính mới được bổ nhiệm và cam kết xử lý các giao dịch đang còn tồn đọng.

Còn ở Ai Cập - một trong những nước nhập khẩu lúa mì nhiều nhất thế giới, tình trạng thiếu hụt đã gây khó khăn cho các nhà máy tư nhân cung cấp bột mì, họ không nằm trong danh sách nhận trợ cấp của nhà nước. Khoảng 80% các nhà máy này hết lúa mì và ngừng hoạt động vì khoảng 700.000 tấn ngũ cốc vẫn bị mắc kẹt tại các cảng của nước này từ đầu tháng trước. Giới chức nước này mới đây thông báo sẽ cung cấp lúa mì và bột mì cho các nhà máy tư nhân.

Tại Bangladesh, tập đoàn Meghna Group of Industries có thể phải cắt giảm sản lượng lúa mì được dự kiến sẽ nhập khẩu, khi chi phí tăng ít nhất 20% do đồng USD mạnh lên.

Sanfeliu dự đoán dòng chảy thương mại lúa mì sẽ giảm khoảng 6% trong những tháng tới, khi ngô và đậu tương giảm tới 3% do các nước đang phát triển gặp nhiều khó khăn trong việc chi trả cho lương thực và thức ăn chăn nuôi.

Tham khảo Bloomberg