MOBI 2021 là kết quả cuộc khảo sát năm thứ tư về mức độ công khai ngân sách của 44 bộ, cơ quan Trung ương dựa trên quy định của Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, Thông tư 61/2017/TT-BTC, Thông tư 90/2018/TT-BTC, Luật Tiếp cận thông tin. Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương đã có sự cải thiện so với MOBI 2020. Điểm số trung bình MOBI 2021 là 30,9 điểm, tăng 9,26 điểm so với MOBI 2020. Bộ Tài chính là đơn vị có thứ hạng cao nhất và là đơn vị duy nhất xếp hạng công khai ở mức đầy đủ, tiếp theo là Đài Truyền hình Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.  

Về tính thuận tiện của các tài liệu ngân sách, kết quả xếp hạng MOBI 2021 cho thấy có 33 trên tổng số 44 đơn vị có điểm về tính thuận tiện (tương đương với 75%), tăng 1 đơn vị so với MOBI 2020. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ và Ủy ban Dân tộc là những đơn vị công khai các tài liệu có định dạng thuận tiện nhất (file excel), dễ dàng trong việc tiếp cận và sử dụng tài liệu.

Về tính sẵn có của các tài liệu ngân sách, kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy các bộ, cơ quan Trung ương công khai chưa đầy đủ các tài liệu ngân sách theo quy định. Có 30 cơ quan, tổ chức trên tổng số 44 cơ quan trong kỳ khảo sát MOBI 2021 công khai ít nhất 1 tài liệu ngân sách (chiếm 68,2%), tăng 4 đơn vị so với kỳ khảo sát 2020. Tuy nhiên, vẫn còn có 14 bộ, cơ quan Trung ương không công khai bất kỳ một tài liệu nào tại thời điểm khảo sát (tương đương với 31,8%).

Kết quả kỳ khảo sát MOBI 2021 cũng cho thấy tính kịp thời trong việc công khai các tài liệu ngân sách có sự cải thiện nhẹ nhưng không đáng kể. Trong số 23 đơn vị có công bố tài liệu về Dự toán ngân sách năm 2022, chỉ có 7 đơn vị công bố đúng thời hạn, không có đơn vị nào công khai đúng hạn báo cáo tình hình thực hiện ngân sách cả năm 2021.

Về tính đầy đủ của các tài liệu ngân sách, kết quả khảo sát cho thấy các tài liệu được công khai bởi các bộ, cơ quan Trung ương thường thiếu báo cáo thuyết minh hoặc không đầy đủ các nội dung theo quy định tại Thông tư 90/2018/TT-BTC. Trong số 30 đơn vị có công khai ít nhất một trong sáu tài liệu ngân sách, Bộ Tài chính, Đài Truyền hình Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là những đơn vị dẫn đầu về tính đầy đủ của các tài liệu ngân sách.

Đối với tài liệu quyết toán, tính liên tục được chấm dựa trên việc công khai các tài liệu quyết toán năm 2018, 2019 và 2020. Kết quả khảo sát cho thấy có 18 đơn vị (40,91%) công bố tài liệu dự toán ngân sách đơn vị trong 3 năm liên tiếp, tăng 12 đơn vị so với MOBI 2020. Đối với tài liệu quyết toán ngân sách đơn vị, có 15 đơn vị (34,1%) công bố tài liệu trong 3 năm liên tiếp, tăng 8 đơn vị so với MOBI 2020.

Từ kết quả khảo sát MOBI 2021 và phân tích những hạn chế còn tồn tại, Nhóm Nghiên cứu khuyến nghị 4 biện pháp để các bộ, cơ quan Trung ương thực hiện đúng quy định của pháp luật về công khai tài liệu về ngân sách. Đó là, công khai kịp thời các loại tài liệu ngân sách trong chuyên mục công khai ngân sách trên cổng thông tin điện tử của các bộ, cơ quan Trung ương; các tài liệu ngân sách cần công khai đầy đủ nội dung, tối thiểu theo đúng bảng biểu như quy định; các tài liệu ngân sách có số liệu sử dụng định dạng thân thiện với người sử dụng (như word, excel…); các tài liệu ngân sách được công khai kèm theo quyết định công bố công khai thông tin của cơ quan có thẩm quyền.

Nhóm Nghiên cứu cũng đề xuất Bộ Tài chính sử dụng kết quả MOBI để thúc đẩy các bộ, cơ quan Trung ương thực hiện công khai ngân sách như kinh nghiệm của Bộ Tài chính trong quá trình sử dụng kết quả MOBI để thúc đẩy các tỉnh, thành phố công khai ngân sách theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước 2015.

Đối với Quốc hội, Nhóm Nghiên cứu đề nghị Quốc hội cân nhắc bổ sung nội dung giám sát tình hình thực hiện công khai ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương vào chương trình hoạt động giám sát hàng năm của Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, bao gồm cả giám sát thường xuyên và giám sát chuyên đề. Đồng thời, cần xem xét hoạt động công khai ngân sách nhà nước của các bộ, cơ quan Trung ương như một trong những tiêu chí đánh giá hoạt động của bộ, cơ quan Trung ương và phân bổ ngân sách; xem xét bổ sung chế tài xử lý các vi phạm về thực hiện công khai ngân sách theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, Kiểm toán Nhà nước cần đưa nội dung công khai, minh bạch về tài liệu ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương vào nội dung kiểm toán tuân thủ; Chính phủ cần thúc đẩy các bộ, cơ quan Trung ương thực hiện công khai ngân sách theo quy định của pháp luật và ban hành chế tài xử lý các đơn vị không thực hiện công khai ngân sách nhà nước; áp dụng biện pháp đánh giá tình hình thi hành pháp luật về công khai ngân sách và báo cáo với Quốc hội, Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước theo quy định pháp luật.

PV