Ngày 20/10, phát biểu tại hội thảo “Phát triển phương tiện giao thông đường bộ sử dụng điện hướng tới chuyển đổi năng lượng xanh”, Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Anh Tuấn cho biết, biến đổi khí hậu là thách thức nghiêm trọng toàn cầu.

Theo đó vấn đề thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững là xu thế không thể đảo ngược với quyết tâm cao và mục tiêu lớn của cộng đồng quốc tế.

Hiện nay, trên thế giới, năng lượng điện đã được ứng dụng rộng rãi đối với phương tiện giao thông đường bộ. Các nước đang phát triển như Việt Nam, do xuất phát điểm thấp, lộ trình chuyển đổi năng lượng giai đoạn đầu thường chậm hơn khoảng 5-10 năm và cần tăng tốc ở giai đoạn sau để bắt kịp mục tiêu phát thải ròng về “0” vào năm 2050.

Để từng bước hiện thực hoá cam kết tại COP26, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022 phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải với những mục tiêu, lộ trình và nhiệm vụ cụ thể đối với từng lĩnh vực. Trong đó giao thông vận tải đường bộ với việc phát triển phương tiện điện được xác định là trọng tâm.

“Đây sẽ là cơ hội cho ngành GTVT tiếp cận công nghệ tiên tiến, hiện đại, chuyển đổi từ sử dụng năng lượng hóa thạch sang các loại năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính”, Thứ trưởng Bộ GTVT khẳng định.

Theo Thứ trưởng Lê Anh Tuấn, bên cạnh những cơ hội, quá trình chuyển đổi trong lĩnh vực giao thông cũng còn nhiều khó khăn, thách thức như hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông chưa đáp ứng được việc chuyển đổi mạnh mẽ sang sử dụng điện, nhận thức của các đơn vị, doanh nghiệp về việc chuyển đổi phương tiện còn chưa thực sự đầy đủ.

Bên cạnh đó, giá thành của xe ô tô điện còn rất cao, là rào cản lớn cho việc chuyển đổi đoàn xe và chi phí logistic ở Việt Nam.

Đặc biệt, kinh phí đầu tư cho quá trình chuyển đổi cũng là một thách thức rất lớn cần phải có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ, các tổ chức quốc tế.

4 đề xuất với ngành công nghiệp ô tô

Chia sẻ từ góc độ doanh nghiệp, ông Đào Công Quyết - Trưởng tiểu ban Truyền thông, Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam cho biết từ năm 2015 đến nay, doanh số bán của toàn thị trường ô tô ở Việt Nam từng năm tăng dần.

Về các yếu tố tác động tới sự chuyển đổi sang xe điện hóa tại Việt Nam, ông Quyết đề cập đến 3 yếu tố.

Thứ nhất là yếu tố phát thải CO2 và cơ cấu năng lượng. Khi các quốc gia đặt mục tiêu giảm khí thải CO2 cần tính đến cả CO2 phát thải trong quá trình sản xuất xe, sản xuất pin và CO2 phát thải trong quá trình tạo ra điện để nạp cho xe trong trường hợp của xe điện.

Thứ hai, yếu tố cơ sở hạ tầng mà cụ thể là trạm sạc. Theo ông Quyết, với các nước đã phát triển về các dòng xe điện hóa, trạm sạc là điều kiện tiên quyết trong đó cần đảm bảo độ bao phủ rộng rãi với chi phí hợp lý cho khách hàng.

“Do đặc thù Việt Nam, hầu hết các gia đình không đủ điều kiện để lắp đặt trạm sạc tại nhà, trong khuôn viên của gia đình mình trong khi sạc tại nhà là một hình thức sạc phổ biến cho xe điện. Tiêu thụ điện để sạc cho xe điện đòi hỏi nguồn cung cấp điện của Việt Nam phải tăng lên rất nhiều”, ông Đào Công Quyết cho biết.

Thứ ba, yếu tố ngành công nghiệp. Để phổ cập xe điện hóa đến khách hàng, giá xe cũng là một yếu tố quan trọng. Ở thời điểm năm 2020, chi phí trực tiếp sản xuất ra xe thuần điện cao hơn 45% so với xe động cơ đốt trong. Tuy nhiên, dự kiến đến năm 2030, con số này sẽ được thu hẹp lại còn khoảng 9%.

Đặc biệt, ông Quyết nhấn mạnh, ưu đãi của Chính phủ đóng một vai trò quan trọng tác động tới sự chuyển đổi xe điện hóa.

Bàn về chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam, đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam nêu lên 4 đề xuất.

Một là, thực hiện Quyết định 876 của Thủ tướng Chính phủ, cần tham vấn Hiệp hội doanh nghiệp để có mục tiêu và lộ trình áp dụng quy định tiêu thụ năng lượng, chuyển đổi năng lượng trong ngành giao thông, đảm bảo cân bằng giữa mục tiêu phát triển ngành và mục tiêu giảm phát thải.

Hai là, phải có chính sách thuế phí và lộ trình phát triển xe điện hóa. Ba là, thuế tiêu thụ đặc biệt có tính đến mức phát thải CO2 là công cụ hiệu quả để giảm mức phát thải CO2. Bốn là, phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ.

Đặc biệt, ông Đào Công Quyết bày tỏ mong muốn được phối hợp, trao đổi và tham gia ý kiến vào quá trình xây dựng, thực hiện các chính sách, văn bản pháp luật trong lĩnh vực này.

Ưu đãi về thuế, phí cho xe điện đến đâu?

Chia sẻ tại hội thảo, bà Trần Thị Bích Ngọc - Trưởng phòng chính sách thuế xuất nhâp khẩu, Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính cho biết hiếm có ngành nào được hỗ trợ nhiều về chính sách thuế như ngành công nghiệp ô tô.

Đối với xe điện, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ và Quốc hội rất nhiều các văn bản ưu đãi về thuế, phí. Theo đó, phương tiện xanh có rất nhiều loại và mỗi loại sẽ có những chính sách ưu đãi riêng.

“Gần đây, Nghị định 57 cũng được ban hành để hỗ trợ phát triển ngành ô tô, bao gồm cả xe điện. Trong đó quy định, các doanh nghiệp đăng ký tham gia chương trình ưu đãi thuế đáp ứng điều kiện có dây chuyền sản xuất lắp ráp, sản xuất xe điện và đáp ứng một sản lượng nhất định sẽ được nhập khẩu linh kiện với mức thuế 0%.

Cơ bản trong bộ linh kiện của xe điện nhập khẩu về đều được áp mức thuế 0%, trong khi, nếu ô tô xăng nhập khẩu nguyên chiếc, mức thuế áp dụng thông thường là 70%. Như vậy, sản xuất, lắp ráp xe điện trong nước đang được khuyến khích rất nhiều”, bà Ngọc chia sẻ.

Đối với thuế tiêu thụ đặc biệt, xe xăng kết hợp năng lượng điện hoặc năng lượng sinh học và trong đó tỷ trọng xăng sử dụng trong tổng năng lượng tiêu thụ chiếm không quá 70% sẽ được áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt bằng 70% mức thuế áp dụng cho xe chạy xăng, dầu. Gần đây, để giảm thiểu ô nhiễm môi trường và thực hiện theo các Nghị quyết của Đảng và Nhà nước, Bộ Tài chính cũng đã trình, ban hành những văn bản trong đó giảm đáng kể mức tiêu thụ đặc biệt của ô tô chạy pin so với xe chạy xăng, dầu.

Cụ thể, từ 1/3/2022 – 28/2/2027, thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe chạy pin, tuỳ theo chỗ ngồi sẽ là 1 - 2 - 3% và từ năm 2027 trở đi sẽ là 4 - 7 - 11%, tương ứng với số chỗ ngồi khác nhau. Trong khi đó, xe xăng sẽ là 15-150%, cao hơn rất nhiều.

Về lệ phí trước bạ, xe điện cũng có ưu đãi rất cao, theo Nghị định 10 mới trình thì quy định lệ phí trước bạ đối với xe chạy pin giảm 100% đối với 3 năm đầu và giảm 50% trong 2 năm tiếp theo.

“Với những chính sách trên, tôi tin rằng sẽ góp phần lớn khuyến khích người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện vì người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi nhiều về chính sách thuế, phí. Ngoài ra, đối với các doanh nghiệp sản xuất pin cũng sẽ được áp dụng theo chính sách của công nghệ cao. Đối với các trạm sạc, nếu đầu tư tại các địa bàn được ưu đãi cũng sẽ nhận được nhiều chính sách về đầu tư xây dựng trạm sạc”, bà Ngọc khẳng định.