Sáng 26/10, Quốc hội thảo luận tổ về thí điểm cơ chế đặc thù cho TP Buôn Ma Thuộc, tỉnh Đăk Lăk. Đây là lần đầu tiên cơ chế thí điểm cấp quận, huyện được xây dựng.

Trước TP Buôn Ma Thuột, 9 tỉnh, thành phố lớn đã áp dụng thí điểm đặc thù, gồm Hà Nội, TP HCM, Hải Phòng, Thanh Hoá, Nghệ An, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Cần Thơ và Khánh Hoà.

Theo tờ trình Chính phủ, nhiều ưu đãi về thuế được đưa ra với các dự án đầu tư tại TP Buôn Ma Thuột. Cụ thể, dự án đầu tư sản xuất, chế biến nông sản, du lịch văn hoá, năng lượng tái tạo, đầu tư trung tâm logistics... sẽ được giảm một nửa thuế thu nhập doanh nghiệp (10%) trong 15 năm, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp bốn năm và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm.

Riêng dự án đầu tư sản xuất, chế biến cà phê, ngoài ưu đãi thuế như các lĩnh vực khác, thời gian giảm một nửa thuế thu nhập doanh nghiệp được tăng lên gấp đôi, tức 30 năm. Ngoài ra, số dự án này cũng được trừ các khoản chi quảng cáo, tiếp thị, khuyến mãi... tối đa 25% khi xác định thu nhập chịu thuế.

Góp ý tại tổ TP HCM, ông Trần Hoàng Ngân nhận xét chính sách đưa ra còn quá khiêm tốn, cần có ưu đãi mạnh hơn để thu hút các nhà đầu tư, tăng giá trị hàng, nhất là nông sản.

"Cơ chế đưa ra cần tạo điều kiện phát triển nông sản chế biến, làm sao để người nông dân không gặp nhiều khó khăn về tiêu thụ hàng hóa, tránh cảnh được mùa mất giá. Muốn vậy phải có chính sách ưu đãi rất đặc thù", ông Ngân nêu.

Uỷ viên thường trực Uỷ ban Pháp luật Đỗ Đức Hiển cũng đánh giá chính sách đặc thù cho TP Buôn Ma Thuột "có vẻ thận trọng". Theo ông, các chính sách đang đề xuất nói là đặc thù, nhưng chỉ vừa tầm với các chính sách đặc thù đã quyết cho các địa phương khác. Những gì mang tính đột phá cho Buôn Ma Thuột chưa nhiều...

Ông Hiển đề nghị nên có chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược, phát huy thế mạnh, tiềm năng và lợi thế của Buôn Ma Thuột - đô thị lớn nhất vùng Tây Nguyên, trung tâm kết nối các vùng trọng điểm phát triển với Lào, Campuchia và là thủ phủ cà phê của Việt Nam. Chẳng hạn, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, cần xác định thế mạnh của thành phố là gì, để đột phá, không dàn trải.

Thẩm tra trước đó, Uỷ ban Tài chính ngân sách cho rằng cần quy định rõ tiêu chí, điều kiện áp dụng ưu đãi thuế, còn nêu chung chung như dự thảo, phạm vi áp dụng rất rộng. Như vậy sẽ chưa công bằng, có thể dẫn đến lợi dụng pháp luật, gây thất thu cho ngân sách.

Một số ý kiến cũng nhìn nhận tác động ưu đãi này chưa rõ ràng, có thể dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh để thu hút nguồn lực đầu tư giữa các địa bàn trong khu vực Tây Nguyên; tạo kẽ hở cho chuyển giá nội địa của doanh nghiệp. Vì thế, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ quy định chặt hơn để tránh lợi dụng, áp dụng tuỳ tiện.

Về chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học tài năng, theo dự thảo Nghị quyết, họ sẽ được miễn thuế thu nhập cá nhân 5 năm. Ông Hiển nhận xét, nếu đặc thù chỉ có vậy, chưa đủ hấp dẫn thu hút nhân tài về làm việc tại TP Buôn Ma Thuột.

Ông Trình Lam Sinh, Phó trưởng đoàn An Giang cũng cho rằng chính sách này mới tập trung vào tài chính, chưa bao quát. "Với người tài, điều họ ưu tiên hàng đầu là môi trường làm việc để phát huy tài năng, chứ không đơn thuần tài chính. TP Buôn Ma Thuột là đơn vị hành chính cấp huyện, với chính sách đưa ra như vậy sẽ khó thu hút được nhà khoa học, chuyên gia giỏi", ông nêu quan điểm.

Phó trưởng đoàn An Giang cho rằng, cơ chế thu hút chuyên gia cho TP Buôn Ma Thuột nên mở rộng ra cả tỉnh Đăk Lăk, sẽ xứng tầm hơn.

Nhắc tới kinh nghiệm TP HCM gần 5 năm qua thu hút được rất ít người tài dù áp dụng các chính sách đặc thù, đại biểu Trần Hoàng Ngân góp ý, với TP Buôn Ma Thuột cần hướng nhiều hơn các nhà khoa học, chuyên gia đang làm việc trong bộ máy nhà nước.

Ông Ngân gợi ý, Chính phủ nên đề nghị Quốc hội cho phép áp dụng cơ chế đặc thù về lương, tuyển dụng... Chẳng hạn, chuyên gia, nhà khoa học có tài năng, có thành tích, đã được công nhận thì có cơ chế tuyển dụng khác, chứ không theo quy trình tuyển vào các đơn vị sự nghiệp công lập, cơ quan Nhà nước hiện nay. Nếu vẫn áp dụng cách cũ, ông Ngân nói, sẽ khó thu hút người tài giỏi về làm việc tại Buôn Ma Thuột.

Nhiều đại biểu Quốc hội khác ủng hộ cần có cơ chế đặc thù cho thành phố trung tâm vùng Tây Nguyên, song cũng băn khoăn, khi hiện có quá nhiều địa phương được trao cơ chế, chính sách đặc thù.

Theo ông Trần Công Phàn, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Luật gia Việt Nam (đại biểu tỉnh Bình Dương), chính sách đặc thù hiện nay được thiết kế chỉ là đưa ra thêm quyền chứ chưa thực sự theo hướng giúp địa phương tìm ra thế mạnh của họ để phát triển lên.

"Đây là lần đầu xây dựng cơ chế thí điểm đặc thù cho cấp quận, huyện, tức đơn vị hành chính rất nhỏ. Nên chỉ dừng lại áp dụng thí điểm đặc thù cho TP Buôn Ma Thuột, không nên thí điểm đặc thù thêm nữa", ông nêu quan điểm.

Theo chương trình, ngày 7/11 Quốc hội sẽ thảo luận ở nghị trường dự thảo nghị quyết trước khi bấm nút thông qua vào cuối kỳ hop.

Anh Minh - Viết Tuân