Ngày 28-10, tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội năm 2022, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã phát biểu làm rõ vấn đề cung ứng xăng dầu trên phạm vi cả nước, đặc biệt là ở TP HCM và các tỉnh phía Nam.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, đây là nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm, bày tỏ băn khoăn, lo lắng tại phiên thảo luận kinh tế - xã hội năm 2022, trong 2 ngày 27 và 28-10. 

Người đứng đầu Bộ Công Thương cho biết cơ quan này được giao nhiệm vụ chính, lập kế hoạch tạo nguồn cung ứng và cùng chính quyền địa phương quản lý, điều hành hệ thống kinh doanh xăng dầu cả nước.

Tuy nhiên, để làm được điều đó, ngành công thương rất cần sự ủng hộ, giúp đỡ của Ngân hàng Nhà nước, hệ thống ngân hàng thương mại trong việc cho vay và bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu để doanh nghiệp xăng dầu tồn tại được, để có thể cưu mang được hệ thống đại lý và cửa hàng bán lẻ của mình.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng cho rằng trong công thức tính giá cơ sở xăng dầu cần phải được cập nhật, phản ánh đầy đủ, kịp thời các chi phí để doanh nghiệp nếu không có lãi thì cũng không bị lỗ và không để đứt gãy hệ thống phân phối.

Bên cạnh đó, để có xăng dầu tới người tiêu dùng thuận lợi, bên cạnh vai trò của 34 doanh nghiệp đầu mối, 332 thương nhân phân phối, còn cần vai trò có tính chất quyết định của 17.000 đại lý, cửa hàng bán lẻ kinh doanh xăng dầu do chính quyền các tỉnh, TP cấp phép và quản lý.

Với sự vào cuộc của Quốc hội, Chính phủ, các bộ ngành, địa phương, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định thị trường xăng dầu trong nước cơ bản được ổn định, tổng nguồn luôn không thiếu, giá cả hợp lý vào nhóm nước có mức bán lẻ thấp nhất trong khu vực và thế giới.

Tuy nhiên, để xảy ra hiện tượng thiếu hàng cục bộ, hệ thống thương nhân phân phối và cửa hàng bán lẻ ở TP HCM và một số tỉnh phía Nam, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên là điều rất đáng tiếc và bất thường, bởi dù hoàn cảnh khó khăn giống nhau nhưng phần lớn các tỉnh, TP, nhất là phía Bắc và miền Trung thì không xảy ra như vậy.

Ngoài nguyên nhân khách quan của thế giới là đứt gãy nguồn cung, khủng hoảng năng lượng... thì nguyên nhân chủ quan trong nước theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên là các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu rất khó tiếp cận với vốn và bảo lãnh tín dụng của ngân hàng, tỉ giá ngoại tệ để nhập khẩu hàng thay đổi liên tục, biên độ giá dao động lớn, nên rủi ro rất cao.

Trong bối cảnh khan hàng, nhiều chi phí phát sinh, nhiều định mức lỗi thời nhưng chưa được cập nhật kịp thời, đầy đủ, chưa được phản ánh trong công thức tính giá cơ sở xăng dầu nên doanh nghiệp càng làm càng lỗ.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, trong cơ chế thị trường thì không ai ngoài quy luật cung cầu, quy luật giá trị, mục tiêu lợi nhuận. "Doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối đã không tự cứu được mình để làm ăn có lãi thì không thể lấy đâu ra chiết khấu cho đại lý, cửa hàng bán lẻ, nên gây ra đứt gãy nguồn cung cục bộ"- Bộ trưởng cho hay và cũng đề cập đến nguyên nhân mưa bão làm gián đoạn vận chuyển xăng dầu.

Mặt khác, Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết cũng trong thời điểm này, các lực lượng chức năng đã đấu tranh triệt phá một số vụ buôn lậu, làm giả xăng dầu quy mô đến hàng chục ngàn mét khối, nên ít nhiều đã có ảnh hưởng tới phân phối, kinh doanh xăng dầu trên một số địa bàn.

Lãnh đạo Bộ Công Thương nhấn mạnh TP HCM và các tỉnh phía Nam tới 146 trong tổng số 332 thương nhân phân phối, chiếm 44% trên cả nước. Tuy nhiên, rất nhiều thương nhân phân phối đã ký hợp đồng mua hàng của nhiều doanh nghiệp đầu mối nhưng việc mua hàng thường xuyên thì lại không thực hiện. Vì thế, doanh nghiệp đầu mối không thể chủ động nguồn hàng trong kỳ cho hệ thống của mình.

"Khi khan hàng, các thương nhân phân phối quay lại mua hàng để phân phối cho hệ thống bán lẻ của mình đương nhiên sẽ không còn cơ hội, vì thế cũng làm đứt gãy ở một số nơi"- ông Nguyễn Hồng Diên nêu thực trạng.

Phát biểu trước Quốc hội và cử tri về giải pháp khắc phục tình trạng nêu trên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết cơ quan này sẽ tập trung chỉ đạo, hướng dẫn các doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối, chia sẻ nguồn cung trong dự trữ thương mại của mình để kịp thời chi viện cho những địa bàn cần ứng cứu.

Phối hợp với các lực lượng chức năng, cơ quan và chính quyền các địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các vi phạm, kể cả phải rút giấy phép vĩnh viễn đối với các doanh nghiệp vi phạm nhiều lần.

Đặc biệt, cùng với các bộ ngành rà soát, cập nhật, phản ánh định mức chi phí, định mức chi phí, tạo nguồn, chi phí phát sinh thực tế vào công thức tính giá cơ sở để các hoạt động tạo nguồn, cung ứng, phân phối xăng dầu diễn ra một cách thuận lợi và lành mạnh.

Trước đó, khi tham gia thảo luận, đại biểu Tạ Thị Yên (đoàn Điện Biên) cho rằng vấn đề xăng dầu "thiếu thật" hay "thiếu giả" cần phải nghiêm túc nghiên cứu, thảo luận, đánh giá để có giải pháp căn cơ, lâu dài.

Theo đại biểu, chúng ta đã có chiến lược an ninh năng lượng quốc gia. Hai nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, Bình Sơn đảm bảo tới 70-80% sản lượng tiêu thụ trong nước, chỉ phải nhập khẩu 20%. Song thời gian qua đã để xảy ra hiện tượng "hết xăng" tại một loạt các cây xăng ở Hà Nội, TP HCM.

Theo đại biểu Tạ Thị Yên, xăng dầu là nhiên liệu, đầu vào của nền kinh tế, một trong những trụ cột quan trọng chính của an ninh năng lượng quốc gia. Giá xăng, dầu có tác động tới hầu hết các ngành kinh tế và đời sống, sinh hoạt của người dân. Nên giá xăng dầu ổn định, các cân đối vĩ mô sẽ ổn định, sản xuất kinh doanh sẽ phát triển, sẽ có tăng trưởng kinh tế và nhà nước sẽ lại thu được thuế, phí từ nền kinh tế.