Tuổi Trẻ ghi nhận ý kiến của nhà giáo, chuyên gia giáo dục về vấn đề này.

* GS Võ Văn Sen (nguyên hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn - ĐH Quốc gia TP.HCM):

Cần pháp lý cho vận động quỹ trong trường

Việc nâng cao cơ sở vật chất trong nhà trường, xã hội hóa giáo dục xuất phát từ nhu cầu rất khách quan là ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, không đủ để nâng cao chất lượng về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học... Và cũng bởi phụ huynh muốn con được học trong môi trường tốt hơn.

Chính nhu cầu đó làm phát sinh việc thu thêm trong nhà trường của các phụ huynh. Việc này ở các tỉnh có nguồn ngân sách gia đình thấp thì phụ huynh trong các trường thường vận động được ở mức thấp. 

Riêng TP.HCM với nhiều gia đình có điều kiện kinh tế tốt hơn, có khả năng kinh tế nên họ muốn nâng cao điều kiện học tập và chất lượng dạy học của con em.

Về mặt pháp luật, tự nguyện đóng góp là không ai bắt ép mà lại dùng cơ chế qua ban đại diện cha mẹ học sinh với những rối rắm trong quy định: nhà trường vận động hay phụ huynh vận động? Cơ chế nào cho các hoạt động này? Nguồn cơn đó dẫn đến việc lạm thu trong nhà trường mà phát hiện vụ này ở đây xong sẽ lòi ra vụ khác ở nơi khác.

Điều này đặt ra vấn đề Nhà nước không thể ngăn chặn bằng các biện pháp hành chính được. Nhu cầu nâng cao trình độ là có thật, ngân sách chi phí cho các trường ít ỏi là có thật và mức sống người dân cao với mong muốn có môi trường học tập tốt hơn cho con em là có thật và số lượng người dân có khả năng đóng góp cho ngành giáo dục là có thật.

Để cho con em họ học trường tư thì họ không muốn cho học trường tư. Họ muốn có khả năng để góp vào. Nhưng điều bất cập là nhiều phụ huynh muốn đóng góp vào trường công cũng không có kênh chính thống nào để góp. 

Còn thông qua quỹ phụ huynh thì không đúng quy định, không được kiểm soát chi tiêu và tạo kẽ hở để trở thành những vấn nạn về lạm thu, gây bức xúc cho xã hội.

Phải nói rằng những quy định về hoạt động thu chi, đóng góp xã hội hóa giáo dục vào trường công hiện chưa đầy đủ và còn nhiều lỗ hổng để có thể tiếp nhận nguồn tài chính bổ sung này cho nhà trường. Vì vậy, theo tôi, chống lạm thu phải bắt đầu từ có hành lang pháp lý cho việc thu chi đúng quy định, có kiểm soát, minh bạch tài chính.

Tôi đề nghị Nhà nước, Bộ GD-ĐT cần nghiên cứu về pháp lý xã hội hóa giáo dục trong trường phổ thông như thế nào để đưa ra hành lang pháp lý cho việc vận động nguồn bổ sung thêm ngân sách nhà nước để nâng cao chất lượng đào tạo ở trong các trường phổ thông. 

Các loại quỹ trong nhà trường cần phải có quy định rõ ràng. Phương thức thu chi này được thống nhất trong các cơ sở giáo dục phổ thông trên cả nước và phải được kiểm tra, kiểm soát, minh bạch.

* PGS.TS Nguyễn Kim Hồng (nguyên hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM):

Bảy nguyên tắc trong thu chi

Để việc đóng góp của phụ huynh, các cá nhân - các nhà hảo tâm, doanh nghiệp ngày một nhiều hơn thì cần có những nguyên tắc thu.

Thứ nhất: tự nguyện. Phụ huynh các gia đình có thu nhập thấp sẽ không phải đóng nếu họ không đủ điều kiện đóng góp các khoản chi phí này. 

Thứ hai, mức đóng phải được sự đồng thuận của phụ huynh học sinh. 

Thứ ba, tạo điều kiện tiếp nhận cả về kinh phí lẫn các sản phẩm vật chất khác của người muốn hiến tặng có thể hiến tặng cho nhà trường.

Thứ tư, trường tiếp nhận phải lên kế hoạch chi và phải được các cấp quản lý trực tiếp phê duyệt. 

Thứ năm, nghiêm cấm mọi hành vi dùng tiền đóng góp của phụ huynh học sinh cho các hoạt động không phục vụ dạy - học của giáo viên (như chi cho giáo viên đi tham quan, nghỉ dưỡng...). Thứ sáu, tăng tỉ lệ các trường tư thục, tạo điều kiện cho các trường tư thục phát triển.

Cuối cùng, người đứng đầu tổ chức giáo dục sẽ chịu mọi hình thức kỷ luật nếu sử dụng sai mục đích các khoản đóng góp.

* TS Hồ Văn Hải (giảng viên ĐH Sài Gòn):

Phải minh bạch 

Ban đại diện cha mẹ học sinh phải trong vai trò cầu nối, tham gia vào quá trình dạy học và không trở thành cánh tay nối dài của lạm thu trong trường học. 

Để làm được như vậy, tôi cho rằng thu chi của ban đại diện cũng cần được luật hóa và nhà trường phải thông tin đến các ban đại diện trong đầu năm học.

Trước mắt, nếu chưa có những quy định cụ thể cho việc thu chi của ban đại diện thì việc thu chi là của ban đại diện cha mẹ học sinh cần được nhà trường tham vấn. 

Trường phải được báo cáo thu chi của ban đại diện trường. Đồng thời đầu năm trường phải tổ chức khảo sát về các hoạt động ở trường mà khung pháp lý, chi phí hiện không cho phép họ đầu tư cho học sinh để ban đại diện có căn cứ minh bạch để thu chi.

* Bà Hứa Thị Diễm Trâm (hiệu trưởng Trường THCS Hà Huy Tập, quận Bình Thạnh, TP.HCM):

Nhận sản phẩm, không nhận tiền

Tại trường tôi chỉ thu lớp thấp nhất là 30.000 đồng và cao nhất 100.000 đồng. Quy định chung là lớp nào cũng phải báo cáo thu chi với hiệu trưởng để nắm thông tin. Trường, lớp chi gì cũng phải báo với phụ huynh. 

Nhà trường luôn hỏi ý kiến, thông báo với phụ huynh, hỏi ý kiến học sinh, rất dân chủ trong việc chi.

Đối với các khoản chi, trường kiên quyết phải báo cáo và làm đúng quy định, không thể giáo viên tự ý thu. Sửa chữa của trường không thuộc vấn đề đóng góp của phụ huynh vì trường đã làm rồi. 

Đối với những phụ huynh muốn tự nguyện đóng góp cho lớp học cũng thông tin là "chìa khóa trao tay", mua sản phẩm trao cho lớp chứ không có việc đưa tiền.

* Ông Trương Hữu Phước (hiệu trưởng Trường THCS Bình Khánh, huyện Cần Giờ, TP.HCM):

Giáo viên chủ nhiệm không thu khoản nào

Với kinh nghiệm bản thân tôi thì không có hiệu trưởng nào muốn lạm thu. Chúng tôi suy nghĩ đắn đo từng khoản thu, xây dựng kế hoạch thu chi từ đầu năm. 

Những nội dung nào mà thu theo thỏa thuận thực sự cần thiết phục vụ học hành cho học sinh thì mới xin ý kiến phụ huynh. Đặc biệt, trường chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm không thu khoản nào hết.

Tôi cho rằng các trường muốn thực hiện xã hội hóa trước tiên phải thực hiện đúng quy định thông tư 16, những hoạt động xã hội hóa phải liệt kê đầy đủ trong kế hoạch tài trợ, viện trợ hằng năm của trường. 

Kế hoạch này xây dựng trên tinh thần ý kiến đóng góp của phụ huynh, giáo viên. Khi hoàn thiện rồi thì trình phòng giáo dục có quyết định phê duyệt thì mới chính thức thực hiện công tác xã hội hóa. 

Việc xã hội hóa cũng cần dựa trên thực lực của phụ huynh tại địa phương, tình hình kinh tế - xã hội để vận động.