Trên danh nghĩa, tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Iraq và Syria đã bị xóa sổ từ cách đây vài năm. Tuy nhiên, thực tế là tàn dư của lực lượng Hồi giáo cực đoan ấy vẫn tấn công ở nhiều nơi trên thế giới, gây ra mối đe dọa an ninh thường trực nhằm vào Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và đồng minh của họ.

Cuộc xung đột đang diễn ra giữa lực lượng Hamas và Israel ở Trung Đông gây ra nhiều hệ lụy đối với chính trị - an ninh khu vực và thế giới cũng như quan hệ quốc tế, trong đó càng khiến EU thêm quan ngại sâu sắc về nguy cơ an ninh.

Trong cuộc xung khắc giữa Hamas và Israel, việc các nước phương Tây ủng hộ Israel góp phần kích động những lực lượng Hồi giáo cực đoan gia tăng tấn công nhằm vào các quốc gia phương Tây cũng như người Do Thái ở bên ngoài Israel, đặc biệt tại châu Âu. Hai bằng chứng mới đây nhất là vụ tấn công bằng dao ở Pháp và vụ xả súng ở Bỉ.

Sau khi bị đánh sụp ở Syria và Iraq, tàn dư của IS tản mát khắp thế giới, tiếp tục đối kháng các quốc gia phương Tây bằng nhiều hình thức và với những quy mô khác nhau. Những cuộc đảo chính quân sự thời gian qua ở Mali, Burkina Faso, Niger, Gabon đã chỉ ra bằng chứng về việc các nước phương Tây thất bại với chiến lược, biện pháp đối phó những tổ chức và phần tử Hồi giáo cực đoan, trong đó có IS, ở châu Phi.

Có 4 nguyên nhân chính khiến EU hiện sa vào tình trạng lo dồn, ngại gộp.

Thứ nhất, cuộc cọ xát và đối đầu về ý thức hệ giữa phương Tây với thế giới Hồi giáo tiếp tục dai dẳng, ngày càng quyết liệt chứ không suy giảm trong hơn 20 năm qua. Chừng nào chưa hóa giải dứt điểm cuộc đối kháng này, chừng đó EU vẫn còn phải lo ngại về thách thức an ninh đến từ các tổ chức, lực lượng và phần tử Hồi giáo cực đoan.

Thứ hai, ở một số quốc gia thành viên EU gần đây tiếp tục có các biện pháp, chính sách phân biệt đối xử và kỳ thị người theo đạo Hồi; không ngăn chặn triệt để, nếu không muốn nói là dung túng dưới biện luận về quyền tự do ngôn luận, đối với cá nhân có hành động xúc phạm và phỉ báng đạo Hồi. Tình trạng này đã bị các lực lượng, tổ chức và phần tử Hồi giáo cực đoan lợi dụng để kích động làn sóng tấn công, khủng bố bạo lực nhằm vào nhiều quốc gia phương Tây.

Thứ ba, EU cho đến nay vẫn chưa xử lý ổn thỏa, lâu bền cuộc khủng hoảng về tị nạn và di cư. EU chưa thể cải tổ kịp thời chính sách về vấn đề này do không có được sự đồng thuận quan điểm trong nội bộ và phối hợp hành động. Việc chia sẻ thông tin, dữ liệu cần thiết để sàng lọc các phần tử khủng bố trong dòng người di cư và xin tị nạn ở EU cũng không khá hơn. Chưa vá được lỗ hổng an ninh này thì EU chưa thể đối phó hiệu quả các mối đe dọa ở thời điểm hiện tại cũng như về lâu dài.

Thứ tư, nếu thế giới còn chiến tranh và xung đột ở đâu đó thì EU còn phải đứng ngồi không yên về an ninh, đặc biệt khi đấy lại là xung đột ở chính châu Âu và giữa Israel với một lực lượng Hồi giáo.