Từ ngày 15-11, Nghị định 117/2020 chính thức có hiệu lực. Đáng chú ý là theo quy định mới, tại Điều 30 và Điều 31 Nghị định 117/2020, người có hành vi xúi giục, kích động, lôi kéo người khác uống rượu, bia sẽ bị xử phạt từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng. Riêng việc ép buộc người khác uống rượu, bia sẽ bị xử phạt 1-3 triệu đồng.

Pháp Luật TP.HCM đã ghi nhận ý kiến các chuyên gia luật, chuyên gia văn hóa… thì tất cả ý kiến đều đồng tình ủng hộ quy định trên. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều điểm cần được làm rõ.

Quy định có nhưng khó phạt

“Nghị định 117/2020 đặt ra các hướng dẫn thi hành xử phạt cho những hành vi xúi giục, kích động, lôi kéo, ép buộc người khác uống rượu, bia được nghiêm cấm trong Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia 2019” - TS Cao Vũ Minh, Phó Tổng biên tập tạp chí Khoa Học Pháp Lý Việt Nam, giảng viên Trường ĐH Luật TP.HCM, nhận định.

Tuy nhiên, TS Cao Vũ Minh cho rằng để quy định này được hiểu đúng, áp dụng đúng thì cần có những giải thích cụ thể thế nào là kích động, xúi giục; là lôi kéo; là ép buộc uống rượu, bia. Từ đó mới có căn cứ xử lý các hành vi vi phạm.

Khi Nghị định 117 sắp được thực thi, nhiều ý kiến lo ngại cho rằng mời người khác uống rượu, bia cũng dễ bị xử phạt vì có thể bị cho là xúi giục, lôi kéo hoặc ép buộc người khác uống rượu, bia.

Tuy nhiên, theo TS Cao Vũ Minh thì cách hiểu này không phù hợp.

“Cần hiểu rằng uống rượu, uống bia không phải là một hành vi bị cấm và theo phong tục tập quán của người Việt Nam nhiều khi là “khách đến nhà không trà thì rượu”. Do đó, chuyện mời mọc nhau một, hai ly rượu là hết sức bình thường” - TS Minh nhận định.

Cũng theo ông, một số hành vi bị cấm tại Nghị định 117 cần xác định như sau:

Kích động người khác uống rượu, bia có nghĩa là tác động mạnh đến tinh thần, gây ra những xúc động mãnh liệt như lời nói gièm pha hoặc có những hành vi giống như kiểu lôi kéo đưa người khác vào trong trạng thái mất tự chủ để khiến họ phải uống rượu, bia.

Còn hành vi ép buộc người khác uống rượu, bia được hiểu là cưỡng ép để buộc người khác phải miễn cưỡng uống rượu, bia.

Ví dụ: Sếp mời nhân viên uống rượu, bia mà cứ nói: “Vô đi, uống đi, không uống thì sẽ không tăng lương, không lên chức...” là hành vi bị cấm.

Đồng quan điểm trên, theo luật sư (LS) Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ tịch Hội Luật gia TP.HCM, thì quy định cấm xúi giục, kích động, lôi kéo, ép buộc người khác uống rượu, bia khó để xử phạt nếu thiếu hướng dẫn cụ thể về cách phát hiện, tố giác người vi phạm.

Về nguyên tắc, mọi vi phạm hành chính phải được phát hiện, ngăn chặn kịp thời. Việc xử phạt vi phạm hành chính được tiến hành nhanh chóng, công khai, khách quan.

Do vậy, người bị ép uống rượu phải thực hiện việc tố giác người vi phạm nhanh chóng và phải chứng minh được bản thân bị cưỡng ép sử dụng rượu, bia qua các chứng cứ.

“Phải có người làm chứng hoặc hình ảnh, video ghi lại hành động, lời nói xúi giục, kích động, ép buộc người khác uống rượu, bia để xử lý người vi phạm” - LS Hậu nhận định.

Nhậu ở một quán trên đường Hoàng Sa, quận Tân Bình, TP.HCM. Ảnh: HOÀNG GIANG

Cần phân định giữa mời rượu và ép rượu

Theo nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng, Phân viện Nghiên cứu văn hóa thông tin tại TP.HCM, người Việt có thói quen sử dụng rượu, bia từ lâu đời.

Ở góc độ văn hóa - tín ngưỡng dân gian, miếng trầu là đầu câu chuyện thì chén rượu là đầu cuộc vui. Nên việc mời rượu trong một bữa tiệc, một cuộc họp mặt được hiểu là cùng chung vui.

Người xưa có câu “tam trà, tứ rượu”, tức trà chỉ uống ba ly, rượu không uống quá bốn ly. Câu nói này nhằm chỉ sự chừng mực trong việc sử dụng hai thức uống trên. Việc sử dụng rượu, bia quá đà không phải là nếp sống được cổ súy trong văn hóa xưa và cả nay.

Nhiều người cho rằng phải uống thật say, mời rượu thật nhiều mới đủ lễ, mới là thân tình, trong công việc phải có rượu, bia mới thành công. Điều này sai hoàn toàn. Thực tế, việc ép rượu thường dẫn đến nhiều hậu quả xấu như cãi vã, đánh nhau, tai nạn giao thông... tổn hại tình làng nghĩa xóm.

“Việc mời nhau rượu, bia là không xấu, nó thể hiện tình cảm giữa hai bên. Tuy nhiên, uống với nhau sao cho văn minh, lịch sự để tránh những hậu quả đáng tiếc mới là điều quan trọng” - nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng nói.

Vì vậy, ngay cả người được mời cũng nên có thói quen từ chối rượu, bia một cách dứt khoát nếu bản thân không muốn uống tiếp.

“Vì cả nể, vì sợ mất việc… nhiều người rượu đến tay là uống, bầm gan tím ruột cũng uống mà không biết từ chối” - nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng nhận định.

Cũng theo ông, quy định xử phạt người ép rượu, bia là một quy định tiến bộ. Tuy nhiên, cần có giải thích rõ về mặt từ ngữ để phân định ranh giới giữa mời rượu và ép rượu.