Từ ngày 15-11, hành vi sử dụng người dưới 18 tuổi mua thuốc lá bị xử phạt từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng theo Nghị định 117/2020.

Như vậy, kể từ thời điểm trên, người lớn hay cha mẹ sai trẻ nhỏ mua thuốc lá cũng bị áp dụng mức phạt này.

Đừng xem là chuyện thường tình

Nghe luật sắp phạt người sai con mua thuốc lá, nhiều phụ huynh lo lắng vì mình có thể là đối tượng bị xử phạt.

Tuy nhiên, phần nhiều bậc cha mẹ vẫn còn chưa hiểu rõ ý nghĩa quy định này nên lại bức xúc vì nghĩ chuyện sai con mua thuốc lá như chuyện thường tình, cần gì phải phạt.

Trong cuộc sống thường nhật, chúng ta vẫn hay thấy cha mẹ hay sai bảo con cái đi mua một vật dụng, thức ăn…, điều này thì chẳng có gì là vi phạm pháp luật.

Từ đây, nhiều phụ huynh vẫn chủ quan rằng việc sai con đi mua thuốc lá cũng là “chuyện thường ngày ở huyện”.

Đây là quan niệm rất sai lầm, ở độ tuổi dưới 18 là độ tuổi cá nhân chưa phát triển hoàn thiện về tâm sinh lý, chưa có năng lực hành vi dân sự đầy đủ nên rất dễ bị kích động, lôi kéo vào những thói quen xấu.

Trẻ nhỏ, người dưới 18 tuổi thường xuyên tiếp xúc với những hình ảnh mua bán, hút thuốc lá sẽ tiềm ẩn nguy cơ sử dụng thuốc lá trong tương lai. Thậm chí, trẻ bắt đầu hút thuốc lá khi chưa được 18 tuổi.

Cha mẹ sai con đi mua thuốc lá như “vẽ đường cho hươu chạy”, biến con mình thành nạn nhân tiếp theo của khói thuốc.

Do vậy, Nghị định 117/2020 đặt ra quy định xử phạt như trên nhằm hạn chế sự tiếp xúc của người dưới 18 tuổi trước các tác nhân tiêu cực dẫn đến sử dụng thuốc lá.

Cần phải hiểu đúng rằng không chỉ có cha mẹ mà bất kể cá nhân nào khác có lời nói, hành động tác động vào người dưới 18 tuổi để người này đi mua thuốc lá thì đều bị xử phạt.

Đây là một quy định tiến bộ, phù hợp với xu thế phát triển của thế giới.

Khó kiểm tra độ tuổi người mua

Dù quy định xử phạt đã cụ thể nhưng để xử phạt người sử dụng người dưới 18 tuổi mua thuốc lá thì còn nhiều điểm cần xem xét.

Thứ nhất, theo quy định, chỉ xử phạt người vi phạm khi người mua thuốc lá dưới 18 tuổi. Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2013 và Nghị định 117/2020 đều đưa ra quy định cấm bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi. Thế nhưng không có quy định nào cho phép người bán được kiểm tra giấy tờ tùy thân khi nghi ngờ người mua chưa đủ 18 tuổi.

Thực tế, nếu trẻ dưới 16 tuổi, việc kiểm tra độ tuổi bằng mắt thường còn dễ dàng nhưng ở độ tuổi đủ 16, 17 thì rất khó. Do vậy, quy định này đang thiếu cơ chế cho việc phát hiện vi phạm.

Thứ hai, nghị định quy định rõ “… sử dụng người dưới 18 tuổi để mua thuốc lá”, theo đó người mua không phải là người trực tiếp sử dụng thuốc lá.

Do đó, để xử phạt người vi phạm phải làm rõ mục đích mua thuốc của người dưới 18 tuổi. Sẽ có trường hợp người mua khai nhận mua thuốc lá để sử dụng nhằm bảo vệ người vi phạm khi đó là quan hệ cha, mẹ - con, người thân…

Như vậy, trong quá trình xử lý vi phạm cần có công tác điều tra làm rõ hành vi của người mua qua các chứng cứ rõ ràng như người làm chứng, hình ảnh… Việc này nhằm chứng minh cho thấy người dưới 18 tuổi đã mua thuốc lá cho một người khác sử dụng qua yêu cầu của người đó.

Thứ ba, Nghị định 117/2020 quy định nhiều cơ quan, cá nhân có thẩm quyền xử phạt đối với hành vi vi phạm trên như UBND các cấp, công an, thanh tra Sở Y tế, quản lý thị trường… Song thực tế, với mức phạt từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng thì UBND, công an phường/xã là hai cơ quan chủ yếu thực hiện việc xử phạt.

Về nguyên tắc, mọi vi phạm hành chính phải được phát hiện, ngăn chặn kịp thời. Việc xử phạt vi phạm hành chính được tiến hành nhanh chóng, công khai, khách quan.

Như vậy, khi phát hiện người dưới 18 tuổi mua thuốc lá cần phải giữ người này lại, tiến hành xác minh việc vi phạm, thu thập chứng cứ, tìm người vi phạm, sau đó lập biên bản vi phạm và ra quyết định xử phạt.

Với trình tự này, trong thời gian tới các cơ quan chức năng, đặc biệt là cấp phường, xã sẽ thêm việc rất nhiều.

____________________________

* Bác sĩ, cố vấn cao cấp dự án Phòng, chống tác hại của thuốc lá - Trung tâm Tư vấn sức khỏe và phát triển cộng đồng.