Vào tháng 9 vừa rồi, Evergrande - công ty xây dựng nhà lớn nhất Trung Quốc, đã công bố hình thức giảm giá mà chỉ thường thấy ở các cửa hàng quần áo: "Giảm giá 30% cho tất cả các sản phẩm, đợt khuyến mãi chỉ diễn ra trong một tháng!" Một số người hoài nghi liệu đó chỉ là mánh lới quảng cáo hay thực sự là một đợt giảm giá. Nhưng động cơ của chính sách giảm giá này rất rõ ràng. Nợ nần chồng chất, Evergrande cần tiền mặt ngay lập tức để tiếp tục duy trì các hoạt động kinh doanh của mình. Các sự kiện kể từ đó đã nêu bật tính cấp thiết, và cũng đặt ra câu hỏi sự thua lỗ của các công ty khác tương tự như Evergrande liệu có trở thành mối đe dọa lớn hơn cho nền kinh tế Trung Quốc hay không.

Xét cho cùng, Evergrande đang mắc nợ ngày càng nhiều - gần 120 tỷ USD - hơn bất kỳ công ty niêm yết phi tài chính nào khác ở Trung Quốc. Công ty này đã xây dựng tới 600.000 ngôi nhà hàng năm, đã tích lũy một khoản nợ lớn hơn 56 lần so với một thập kỷ trước. Và nó đã đi xa khỏi lĩnh vực kinh doanh cốt lõi của mình, thành lập một học viện bóng đá khổng lồ, một nhãn hiệu nước đóng chai (sau này nhãn hiệu này đã được bán cho một công ty khác) và một công ty ô tô điện.

Vào ngày 24 tháng 9, một bức thư lan truyền trên mạng cho thấy rằng tổng hành dinh khổng lồ của công ty ở quê nhà đã bị lung lay. Bức thư này cảnh báo về tình trạng khan hiếm tiền mặt và kêu gọi chính quyền Quảng Đông, tỉnh quê hương của công ty, thúc đẩy phê duyệt kế hoạch niêm yết cửa hậu. Theo thỏa thuận trước đó, Evergrande sẽ nợ các nhà đầu tư 130 tỷ nhân dân tệ (19 tỷ USD) nếu công ty con của nó không niêm yết trên sàn chứng khoán Thâm Quyến, nơi nó sẽ có được mức định giá cao hơn hiện tại ở Hồng Kông, trước cuối tháng Giêng. Evergrande đã nói rằng bức thư mà các phóng viên của Bloomberg và Reuters nhìn thấy là bịa đặt.

Phần thu hút sự chú ý nhất của bức thư là dự đoán rằng sự thất bại của Evergrande sẽ dẫn đến "rủi ro hệ thống". Liệu khoản nợ khổng lồ của công ty này đã thực sự đạt được trạng thái quá lớn để làm sụp đổ hoàn toàn thị trường nhà đất Trung Quốc hay chưa? Bức thư, cho dù xác thực hay không, đã đưa ra một kịch bản đơn giản. Thứ nhất, nếu Evergrande sụp đổ, tác động lên nền kinh tế sẽ rất nghiêm trọng. Bức thư ước tính các dự án của công ty ở 229 thành phố đang tạo ra hơn 3 triệu việc làm. Thứ hai, sự suy thoái tài chính sẽ rất sâu rộng. Evergrande được cho là đang nợ 171 ngân hàng trong nước và 121 công ty tài chính khác. Bức thư dường như được tính toán đưa ra để kêu gọi sự giúp đỡ từ chính phủ giải quyết về sự ổn định, cả về xã hội và tài chính.

Chính phủ Trung Quốc thường xuyên giải cứu các công ty ốm yếu, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước. Nhưng đối với một công ty thuộc khu vực tư nhân, bất kỳ khoản cứu trợ nào cũng có khả năng liên quan đến việc quốc hữu hóa một phần công ty. Evergrande có thể nghĩ rằng có một yếu tố có lợi cho họ: Evergrande không đòi tiền, chỉ cần chấp thuận niêm yết cổ phiếu.

Tuy nhiên, việc niêm yết không hề đơn giản - như Evergrande biết, họ đã tìm kiếm sự chấp thuận cho việc bán cổ phần tại Thâm Quyến từ năm 2016. Và điều này chỉ trở nên khó khăn hơn trong những tuần gần đây. Ngân hàng trung ương và bộ nhà đất đã đưa ra một chính sách mới để hạn chế tài trợ cho các công ty bất động sản, đánh giá họ dựa trên ba "ranh giới đỏ" cho việc mắc nợ, chẳng hạn như phụ thuộc quá nhiều vào nguồn vốn ngắn hạn. Evergrande là một trong số ít các công ty vượt quá cả ba.

Nói cách khác, chính phủ đang cố gắng hạn chế, không tạo điều kiện cho sự phát triển của các công ty mắc nợ. Các nhà chức trách có lý do để nghĩ rằng những tai ương mà Evergrande mang lại ảnh hưởng đến hệ thống ít hơn so với những tai ương từ một ngân hàng lớn. Evergrande là một công ty rất lớn, nhưng khoản nợ của nó dù sao cũng chỉ chiếm 0,5% tổng các khoản vay trong hệ thốngngân hàng Trung Quốc. Và hiện nay công ty đang phát triển khu đất trị giá khoảng 170 tỷ USD, nhiều hơn 50% so với các khoản nợ, theo S&P Capital IQ, một nhà cung cấp dữ liệu. Về lý thuyết, công ty có thể sẽ giải quyết được các vấn đề khó khăn hiện nay.

Tuy nhiên, trong thực tế, hiện trạng nợ nần hiện nay của Evergrande vẫn còn lộn xộn. Tốt hơn hết là hãy kiềm chế những khoản nợ này trước khi công ty sụp đổ. Evergrande đã đạt được thỏa thuận với hầu hết các nhà đầu tư của mình, những người mong đợi việc niêm yết tại Thâm Quyến, đảm bảo có thêm thời gian để công ty tìm hướng giải quyết các khoản nợ. Và quan trọng nhất, đợt mở bán nhà vào tháng 9 vừa rồi đã thu hút một lượng lớn người mua nhà đến các showroom của hãng. Để có một sự thay đổi, nhà xây dựng lớn nhất của Trung Quốc phải tìm cách thay đổi các chiến lược chứ không phải là tiếp tục xây dựng nhà.

Tham khảo: The Economist