Chính phủ Cyprus mới đây tuyên bố tạm dừng chương trình "hộ chiếu vàng" gây tranh cãi - vốn cho phép người nước ngoài sở hữu hộ chiếu nước này thông qua hình thức đầu tư và tự do sinh sống tại 27 nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) khác. Theo Forbes, quyết định này có thể khiến nhiều tỷ phú trong danh sách người giàu nhất thế giới bị trục xuất khỏi châu Âu.

Quyết định trên được đưa ra không lâu sau khi hãng thông tấn Al Jazeera công bố tài liệu rò rỉ về các hồ sơ đăng ký chương trình "hộ chiếu vàng" của Cyprus - còn gọi là "Cyprus Papers" - trong giai đoạn từ cuối năm 2017 đến cuối năm 2019. Trong tài liệu này có tên của nhiều chính trị gia, tỷ phú và thậm chí cả những người đang bị điều tra hình sự hoặc từng bị kết án.

ÍT NHẤT 5 TỶ PHÚ CÓ THỂ BỊ TƯỚC QUỐC TỊCH CYPRUS

Tiết lộ của Al Jazeera cho thấy có ít nhất 5 tỷ phú với tổng tài sản hơn 35 tỷ USD (theo Forbes) đăng ký xin hộ chiếu Cyprus trong khoảng thời gian trên. Trong số này có Yang Huiyan - người thừa kế hãng bất động sản lớn nhất Trung Quốc và cũng là nữ tỷ phú giàu nhất nước này với tài sản 29 tỷ USD.

5 tỷ phú xuất hiện trong tài liệu "Cyprus Papers" của hãng thông tấn Al Jazeera - Ảnh: Forbes/SCMP.

Những người khác gồm tỷ phú Nga Oleg Tinkov, người sáng lập Tinkoff Bank (tài sản 2,7 tỷ USD); tỷ phú Nga Vadim Moshkovich (2,1 tỷ USD); Zhang Keqiang - cổ đông hãng bất động sản hàng đầu Trung Quốc Poly Real Estate Group (1,6 tỷ USD) và doanh nhân người Lebanon Taha Mikati (2,3 tỷ USD). 

Một số người từng là tỷ phú USD cũng có mặt trong hồ sơ trên, bao gồm doanh nhân người Ukraine Oleg Bakhmatyuk; Alexei và Dmitry Ananyev - hai anh em sở hữu hãng công nghệ Technoserv của Nga. 

Phát hiện của Al Jazeera cho thấy nhà chức trách Cyprus đã không thực hiện đầy đủ các biện pháp kiểm tra lý lịch của người đăng ký xin hộ chiếu, do đó để lọt nhiều tội phạm quốc tế, cho phép những kẻ này tự do đi lại và tiếp cận thị trường tài chính tại châu Âu. 

Theo Astons, hãng cung cấp dịch vụ di trú và tái định cư đầu tư hàng đầu thế giới, xin hộ chiếu Cyprus thông qua chương trình đầu tư là "con đường nhanh nhất để trở thành công dân EU" với số tiền đầu tư tối thiểu 2,5 triệu USD.

"Hộ chiếu Cyprus cho phép người sở hữu và gia đình họ tự do sinh sống, học tập hoặc làm việc tại 28 quốc gia EU, đồng thời được miễn thị thực nhập cảnh vào hơn 173 quốc gia trên thế giới", trang web của Astons cho biết.

"HỘ CHIẾU EU KHÔNG PHẢI LÀ THỨ ĐỂ MUA BÁN"

Quyết định dừng chương trình "hộ chiếu vàng" của Cuprrus được lãnh đạo các nước và các nhà hoạt động chống tham nhũng hoan nghênh. Cao ủy Tư pháp Liên minh châu Âu Didier Reynders bày tỏ sự đồng tình với quyết định này qua một dòng chia sẻ trên tài khoản Twitter. 

Trong khi đó, V Jra Jourová, phó chủ tịch phụ trách các giá trị và tính minh bạch tại Ủy ban châu Âu, khẳng định "hộ chiếu EU không phải thứ để mua bán và không bao giờ được coi nhẹ việc đấu tranh chống tội phạm". 

Trên thực tế, "hộ chiếu vàng" không phải là chương trình bất hợp pháp. Và việc xin cấp hộ chiếu qua hình thức đầu tư không phải hành vi sai trái. Tuy nhiên, theo Laure Brillaud, một chuyên gia chính sách chống rửa tiền tại Tổ chức Minh bạch Quốc tế, những "hộ chiếu Cyprus có thể bị hủy" là hộ chiếu đã cấp cho các đối tượng bị nghi lợi dụng chương trình hộ chiếu vàng để "rửa tiền hoặc vi phạm pháp luật". 

Bà Brillaud nhận định sẽ không có chuyện Cyprus thu hồi hàng loạt hộ chiếu mà nước này sẽ thực hiện một cuộc rà soát với từng trường hợp. 

Theo bà Brillaud, có "những lý do chính đáng để một người muốn nhập quốc tịch nước khác. Và với giới siêu giàu, đó là việc dễ dàng tiếp cận một số thị trường cũng như hệ thống tài chính nhất định". Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo rằng "một số tỷ phú có tên trong Cyprus Papers có nguy cơ là tội phạm chính trị tại quốc gia của họ. Theo quy định, những người này không đủ điều kiện tham gia chương trình hộ chiếu vàng. Nhưng có vẻ quy định này đã bị bỏ qua". 

Chương trình "hộ chiếu vàng" mang lại nguồn thu lớn cho Cyprus - quốc đảo nhỏ bé với GDP khoảng 25 tỷ USD. Theo một báo cáo năm 2018 của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, chương trình này mang về cho Cyprus khoảng 1,7 tỷ USD mỗi năm và chiếm 7,5% GDP.

Với quyết định dừng chương trình "hộ chiếu vàng" của Cyprus từ ngày 1/11, sẽ chỉ còn hai lựa chọn cho các nhà đầu tư nước ngoài muốn "mua" quốc tịch châu Âu với "giá rẻ" là Malta và Bulgaria. Chuyên gia về chống rửa tiền Brillaud nhận định hai quốc gia này sẽ chịu áp lực lớn để siết chặt chương trình hộ chiếu đầu tư của mình hoặc thậm chí ra quyết định tương tự như Cyrus.