Năm 2016, khoảng hai tháng sau khi Donald Trump lên làm tổng thống, Ron Prestage nắm chặt một cái xẻng và cười toe toét trước một nhiếp ảnh gia trên cánh đồng ngô ở Iowa. Ông đã đầu tư 309 triệu USD vào mảnh đất 65 ha, nơi tương lai sẽ có một nhà máy thịt lợn để giúp Prestage Farms - công ty gia đình của ông, tận dụng cơ hội xuất khẩu.
Tuy nhiên, chỉ vài tuần sau khi xe ủi đất bắt đầu lăn bánh, Tổng thống Trump đặt bút phê chuẩn chấm dứt Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ. Các cuộc chiến thương mại với Mexico, Canada và Trung Quốc khiến lợi nhuận của Prestage suy giảm sau 3 năm tăng vọt, đe dọa khoản đầu tư lớn nhất từ trước đến nay của họ. "Ông ấy đã làm mọi thứ biến động hơn", Ron Prestage nói.
Tuy nhiên, ông vẫn tính bỏ phiếu cho Trump lần này, giống như năm 2016. Ông và nhiều nông dân khác tin rằng Biden làm tổng thống sẽ có nhiều quy định về môi trường nghiêm ngặt hơn, thuế cao hơn, cùng nhiều vấn đề khác.
Nhiệm kỳ của Trump từng là một bài toán hóc búa đối với nông dân. Các đối sách thương mại của ông đã mở ra cánh cửa cho nhiều mặt hàng xuất khẩu của họ hơn, nhưng đôi khi cũng khiến thị trường nông sản Mỹ chao đảo và tạo cơ hội cho các nước đối thủ.
Việc bãi bỏ quy định về môi trường đã xoa dịu nỗi lo sợ của người nông dân về sự kiểm soát quá mức của chính phủ. Nhưng đường lối cứng rắn hơn đối với vấn đề nhập cư đã khiến một số nhà máy sữa và đóng gói thịt khó tuyển người hơn.
Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), thu nhập ròng từ trang trại năm nay đang trên đà đạt 102,7 tỷ USD, cao hơn 65% so với năm 2016. Nhưng trợ cấp của chính phủ đã chiếm hơn một phần ba, so với 21% cách đây bốn năm. Để giảm bớt tác động của đại dịch và chiến tranh thương mại, USDA dự kiến trợ cấp kỷ lục 37,2 tỷ USD trong năm nay cho nông dân và chủ trang trại.
Một cuộc thăm dò vào tháng 9 của ấn phẩm nông nghiệp Farm Futures cho thấy 75% nông dân được khảo sát vào tháng 7 dự định bỏ phiếu cho ông Trump, so với 72,6% trước cuộc bầu cử năm 2016.
Các cộng đồng nông thôn rộng hơn cũng nghiêng về phía Trump. Một cuộc thăm dò ý kiến cử tri nông thôn vào tháng 9 của Zogby Analytics và ấn phẩm nông nghiệp - công nghiệp Progressive Farmer cho biết 49,5% ủng hộ ông Trump và 32% ủng hộ Joe Biden; với khoảng 29% người được hỏi là nông dân.
Nông dân vùng Trung Tây chủ yếu đứng về phía Trump. Khoảng 82% nông dân Iowa trong cuộc thăm dò vào tháng 9 của nhà xuất bản nông nghiệp-công nghiệp Farm Journal cho biết dự định bỏ phiếu cho Trump và 12% cho ông Biden.
Tại Minnesota, 87% nông dân được Farm Journal thăm dò ý kiến vào tháng 9 ủng hộ ông Trump. Một cuộc thăm dò của Đại học Marquette đối với nông dân Wisconsin cho thấy 55% ủng hộ ông Trump so với 36% cho ông Biden.
Một băng rôn ủng hộ Trump treo tại nhà kho ở cánh đồng ngô bang Ohio ngày 29/9. Ảnh: Columbus Dispatch.
Nông nghiệp 'chìm nổi' dưới thời Trump
Ông Trump nhậm chức vào năm 2017, khi ngành công nghiệp thịt lợn Mỹ trị giá 23,4 tỷ USD và sẵn sàng tăng trưởng. Lợi nhuận tăng mạnh và xuất khẩu tăng, đặc biệt là sang các thị trường đang phát triển như Trung Quốc.
Ông bắt đầu giảm bớt các lo ngại của nông dân. Tháng 2/2017, ông đã ra lệnh cho EPA thay thế quy tắc về nước. Đối với các trang trại chăn nuôi lợn, điều này đã làm giảm các khoản nợ tiềm ẩn khi rải phân lợn trên đồng ruộng.
Tuy nhiên, Trump thề sẽ chấm dứt hoặc thay thế Nafta, vốn đã tạo nền tảng cho 38 tỷ USD xuất khẩu nông sản của Mỹ hàng năm. Mặc dù Prestage đã bán dăm bông và gà tây cho Mexico, nhưng ông đồng quan điểm với Trump rằng về tổng thể thì Mỹ bất lợi trong Nafta.
Cuối năm 2017, Trump ký một đợt đại tu thuế để giảm bớt gánh nặng cho công nhân và các trang trại gia đình, dự kiến sẽ giảm mức thuế trung bình của nông dân chăn nuôi lợn xuống 16,3% từ mức gần 20%.
Tháng 3/2018, ông đã đánh thuế đối với thép và nhôm sản xuất ở nước ngoài. Đến tháng 7, Mexico phản đối bằng cách nâng thuế lên tới 20% với thịt lợn Mỹ. Trung Quốc cũng bổ sung các mức thuế mới lên tới 50% đối với thịt lợn Mỹ. Với việc mặt hàng này trở nên đắt hơn do thuế quan, các công ty Đức và Tây Ban Nha đã đua nhau xuất khẩu nhiều hơn sang Trung Quốc.
Bộ trưởng Nông nghiệp Mỹ Sonny Perdue thừa nhận trong một cuộc phỏng vấn rằng những xáo trộn thương mại mà nông dân phải đối mặt. Nhưng ông cho rằng cách tiếp cận của ông Trump đã sửa chữa các hành vi không công bằng và định vị khu vực nông nghiệp kinh doanh nhiều hơn ở nước ngoài.
Tháng 7/2018, USDA đã vạch ra một chương trình trị giá 12 tỷ USD để hỗ trợ nông dân bị ảnh hưởng bởi thương mại, bao gồm 559 triệu USD trợ giá thịt lợn. Tại hội nghị của Liên đoàn Cục Trang trại Mỹ vào tháng 1/2019, Zippy Duvall, Chủ tịch Liên đoàn và là nhà sản xuất gà và gia súc ở Georgia, thừa nhận những khó khăn mà nông dân phải đối mặt nhưng tuyên bố năm 2018 sẽ đi vào lịch sử là một trong những năm chính sách nông nghiệp hiệu quả nhất lịch sử.
Ngày hôm sau trong khuôn khổ hội nghị, Trump bước lên sân khấu, nhấn mạnh hàng tỷ USD đã đổ cho nông dân. Ông nói về việc cắt giảm thuế bất động sản và mở rộng truy cập băng thông rộng ở nông thôn, cam kết sẽ rút lại nhiều quy định hơn. Trump là tổng thống đầu tiên kể từ thời George H.W. Bush đã tham dự và phát biểu tại sự kiện thường niên này trong 3 năm qua.
Với các khoản viện trợ của chính phủ tăng lên mức cao nhất trong 12 năm, thu nhập tổng thể của nông trại năm 2018 đã tăng khoảng 8%. Giá cây trồng vẫn ở mức thấp và thuế quan đã tác động lên giá các mặt hàng như thịt và sữa. Dữ liệu liên bang cho thấy tỷ lệ phá sản trang trại ở các bang nông nghiệp lớn đã tăng trong năm 2018, lên mức cao nhất trong ít nhất một thập kỷ.
Với việc ông Trump ký kết hiệp định thương mại Mỹ - Mexico - Canada cuối năm 2018, đơn hàng đã quay lại từ Mexico. Tháng 11/2019, sau khi Trump kêu gọi đình chiến thương mại với Trung Quốc, xuất khẩu thịt lợn bùng nổ. Nhà máy tại Iowa của Prestage đã thu được lợi nhuận hàng tháng đầu tiên vượt mong đợi.
Nửa đầu năm 2020, vì Covid-19, giá lợn hơi giao sau giảm hơn 1/3, sau đó tăng trở lạ 36% trong tháng 9. Ông Prestage cho biết, hoạt động kinh doanh lợn hơi của công ty đang trên đà thua lỗ trong năm thứ ba liên tiếp.
Lời hứa nhiệm kỳ mới của Trump và Biden
Nếu tái đắc cử, Trump sẽ thúc đẩy tăng xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc và cải thiện các điều khoản thương mại với Anh và Liên minh châu Âu, một quan chức chiến dịch của Trump cho biết. Bà nói, ông sẽ làm việc với quốc hội để đại tu vấn đề nhập cư và giúp nông dân Mỹ thuê lao động nhập cư dễ dàng hơn.
Bộ trưởng Sonny Perdue nói rằng thu nhập từ trang trại đã tăng lên bất chấp các cuộc chiến thương mại và nông dân đã ủng hộ nỗ lực của Trump để cải thiện các quy định tốt hơn. "Phong cách của tổng thống có lẽ không phải là phong cách của nhiều người", ông nói, "nhưng thực tế là ông ấy đã hoàn thành công việc".
Trump trong buổi vận động tranh cử ở Mills River, Bắc Carolina. Ảnh: AP.
Ông Biden thì tuyên bố sẽ giảm quy mô các cuộc chiến thương mại của Trump và tranh thủ các nước đồng minh để chống lại các hành vi của Trung Quốc. Ông cho biết sẽ tăng gấp đôi quy mô khoản vay của chính phủ đối với những nông dân mới và phát triển các thỏa thuận cung ứng được khu vực hóa giữa nông dân với trường học, bệnh viện và các tổ chức chính phủ khác, mở ra thị trường mới cho cây trồng, sản phẩm và thịt.
Ông cũng vạch ra kế hoạch trả tiền cho nông dân để cô lập carbon trong đất. Và giống như Trump, ông cam kết mở rộng tiếp cận băng thông rộng và ethanol ở nông thôn. "Những gì được hình dung là tạo ra các cơ hội thị trường bổ sung", Tom Vilsack, Thư ký USDA dưới thời chính quyền Obama, người đã giúp xây dựng kế hoạch nông thôn của ông Biden, nhận định. Vị này cho rằng, dù có lượng cử tri nông dân ủng hộ khiêm tốn nhưng cũng có thể cho ý nghĩa cho Biden ở các bang chiến trường.
Howard Hill, 76 tuổi, người chăn nuôi lợn, gia súc và cây trồng gần Cambridge, (Iowa), cho biết các cuộc chiến thương mại của ông Trump là cần thiết để đảm bảo cuộc chơi công bằng. "Tình hình hiện tại có lẽ tốt hơn trước", ông nói nếu Biden đắc cử thì sẽ lo lắng về thuế bất động sản tăng.
Ông Biden dự kiến quay trở lại cơ cấu thuế bất động sản đã có từ năm 2009, điều sẽ làm giảm mức miễn trừ và tăng tỷ lệ nộp thuế. Ông cũng đã đề xuất thay đổi các quy tắc tăng vốn, theo cách có thể yêu cầu nộp thuế đối với tài sản trị giá cao khi chết, thay vì thừa kế miễn thuế thu nhập như hiện nay.
Ông Prestage còn lo lắng Biden sẽ ưu tiên chủ nghĩa môi trường hơn nông nghiệp và kinh doanh. Về các vấn đề xã hội và thực thi pháp luật, ông lo ngại Biden có thể đi xa hơn quan điểm của ông về trách nhiệm cá nhân, liên quan đến việc đánh thuế người thu nhập cao. "Bạn có quyền có những gì mình kiếm được", ông nói, "nhưng không có quyền nhận nó từ người hàng xóm, những người đã làm việc chăm chỉ hơn bạn".
Và đặt cược vào Trump năm nay vẫn an toàn hơn, Prestage nói: "Tôi sẽ chấp nhận mặt tích cực lẫn tiêu cực ở ông ấy".
Phiên An (theo WSJ)