Hoàn thành 15/22 mục tiêu tái cơ cấu nền kinh tế trong 5 năm qua

Vân Ly

(TBKTSG Online) - Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 đề ra 22 mục tiêu phải thực hiện và Chính phủ đã hoàn thành được 15/22 mục tiêu này.

Tại phiên họp Quốc hội chiều 20-10, ông Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày báo cáo kết quả thực hiện về kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020.

Trong 5 năm qua, cơ cấu doanh nghiệp theo quy mô và ngành kinh tế gần như không có sự thay đổi, thiếu vắng lực lượng doanh nghiệp có quy mô vừa và lớn (nhất là các doanh nghiệp lớn, có tầm quốc tế). Ảnh minh họa là dây chuyền sản xuất linh kiện điện tử tại một công ty có vốn đầu tư nước ngoài. Ảnh: TTXVN

Theo đó ông Dũng cho biết ngày 8-11-2016, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 24/2016/QH14 về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020 (Nghị quyết số 24). Nghị quyết này đề ra 22 mục tiêu cụ thể về cơ cấu lại nền kinh tế đến năm 2020 và 5 nhóm nhiệm vụ. Đến 2020, hầu hết các nhiệm vụ đã được triển khai và có kết quả. Đặc biệt, việc hoàn thiện thể chế liên quan đến cơ cấu lại nền kinh tế được thúc đẩy tạo thuận lợi cho quá trình thực hiện. Giai đoạn 2016 - 2020, khoảng 234 văn bản các loại đã được soạn thảo và ban hành, trong đó đã trình Quốc hội thông qua 26 Luật.

Sau gần 5 năm triển khai thực hiện, Chính phủ cho biết đến năm 2020, dự kiến 15 trong số 22 mục tiêu được giao tại Nghị quyết số 24 hoàn thành và có khả năng hoàn thành (chiếm gần 68,2%). Trong đó, 5 mục tiêu quan trọng đã hoàn thành vượt xa so với kế hoạch đề ra, góp phần tạo được bước tiến thực chất trong cơ cấu lại nền kinh tế của giai đoạn 2016 - 2020.

“Trong số 7 mục tiêu có khả năng không hoàn thành, hai mục tiêu về bội chi ngân sách nhà nước và tỷ lệ nợ xấu đều được đánh giá có khả năng hoàn thành vào cuối năm 2019 nhưng do tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 nên có thể không hoàn thành trong năm 2020. Mục tiêu về nâng cao chất lượng thể chế quản lý đầu tư công đạt mức chất lượng tiếp cận 4 nước ASEAN phát triển nhất (ASEAN-4) đã bước đầu triển khai thực hiện nhưng do ưu tiên triển khai các mục tiêu cấp bách khác trong cơ cấu lại đầu tư công giai đoạn 2017 - 2020 nên mục tiêu này sẽ được tập trung triển khai trong giai đoạn 2021 – 2025,” ông Dũng nói.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay, 2 mục tiêu liên quan đến cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước có khả năng không hoàn thành do cả nguyên nhân chủ quan từ trách nhiệm người đứng đầu đến các nguyên nhân khách quan như: nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh (như phê duyệt phương án sử dụng đất, xác định giá trị doanh nghiệp, giá trị các quyền sở hữu trí tuệ bao gồm giá trị văn hóa, lịch sử, phần vốn nhà nước…) trong khi hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện; mục tiêu nhiệm vụ, cơ chế quản lý doanh nghiệp nhà nước chưa rõ ràng; khó khăn trong việc tìm kiếm cổ đông chiến lược… Mục tiêu về 1 triệu doanh nghiệp mặc dù có khả năng không hoàn thành nhưng đã đạt được tiến bộ đáng ghi nhận trong giai đoạn vừa qua.

Tái cơ cấu kinh tế đã bám sát yêu cầu của Quốc hội

Sau khi ông Dũng trình bày, ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã trình bày báo cáo thẩm tra kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020.

Theo ông Thanh, việc thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế cơ bản đã bám sát yêu cầu của Nghị quyết 24 và quan điểm về đổi mới mô hình tăng trưởng, phát triển các ngành, lĩnh vực có liên quan. Nghị quyết 24 đã tạo chuyển biến rõ nét trong hành động của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương để thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế, nhất là trong việc hoàn thiện thể chế với 234 văn bản quy phạm pháp luật được ban hành, bao trùm hầu hết các ngành, lĩnh vực cơ cấu lại.

Chính phủ đã trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành 26 bộ luật, luật và 12 nghị quyết với nhiều quy định, chính sách đột phá để xử lý những yếu kém của giai đoạn trước và tạo động lực tăng trưởng cho giai đoạn sau như: việc thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng, thu hút vốn đầu tư ngoài nhà nước, thúc đẩy đầu tư theo phương thức đối tác công tư, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị.

“Tuy nhiên, một số quy định vẫn chậm được bổ sung, sửa đổi như: quy định về tiêu chí sắp xếp, lựa chọn và đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án đầu tư công phù hợp với thông lệ quốc tế; cơ chế, tổ chức bộ máy điều phối phát triển vùng; quy định về quản lý, sử dụng nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp… Công tác phối hợp, tính chủ động, quyết liệt của các bộ, ngành, địa phương trong một số trường hợp còn hạn chế. Đề nghị làm rõ lộ trình, phương án sửa đổi, hoàn thiện các quy định nêu trên và xác định cụ thể trong kế hoạch thực hiện giai đoạn 2021-2025,” ông Thanh nói.

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận thấy rằng, các mục tiêu cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 đạt được nhiều kết quả tích cực, nhất là trong bối cảnh phải đồng thời giải quyết những tồn tại, hạn chế của giai đoạn trước và tạo tiền đề cho chuyển biến về chất lượng tăng trưởng, đổi mới mô hình tăng trưởng sau năm 2020, tình hình khu vực, thế giới và dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, khó lường, tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Về các mục tiêu cơ cấu lại nền kinh tế, có 15/22 mục tiêu hoàn thành hoặc có khả năng hoàn thành. Các chỉ tiêu về năng suất, đổi mới công nghệ đạt và vượt mục tiêu đề ra, năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đóng góp vào tăng trưởng bình quân khoảng 45%, vượt xa so với mục tiêu 30%-35%. So với năm 2016, xếp hạng đổi mới sáng tạo toàn cầu của nước ta cải thiện 17 bậc, lên vị trí 42/131 nền kinh tế năm 2020, dẫn đầu trong nhóm 29 nền kinh tế có thu nhập trung bình thấp và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN (sau Singapore và Malaysia).

Các mục tiêu về nợ công hoàn thành vượt xa mục tiêu đề ra, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an toàn nợ công, an toàn tài chính quốc gia, giảm áp lực trả nợ lên ngân sách nhà nước. Xếp hạng năng lực cạnh tranh quốc gia cải thiện 10 bậc trong giai đoạn 2017-2019, lên vị trí 67/141 quốc gia, vùng lãnh thổ, qua đó thu hẹp khoảng cách về năng lực cạnh tranh quốc gia với ASEAN-4.

“Tuy vậy, còn 7/22 mục tiêu đã có nhiều cải thiện so với năm 2016 và thời điểm đánh giá giữa kỳ năm 2018 nhưng có khả năng không hoàn thành, làm giảm chất lượng, hiệu quả huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực đầu tư phát triển, trong đó có 3 mục tiêu về đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước và các tổ chức tín dụng được Nghị quyết 24 tập trung khoanh vùng xử lý và mục tiêu về số doanh nghiệp đang hoạt động,” ông Thanh nói.

Cụ thể, chất lượng thể chế quản lý đầu tư công đã có sự cải thiện nhưng còn khoảng cách so với các nước ASEAN-4 và các yêu cầu về thông lệ quốc tế tốt. Quy trình theo dõi, đánh giá kế hoạch và dự án đầu tư công chưa được coi trọng, chưa đồng bộ, thiếu các tiêu chí lượng hóa hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án; tính minh bạch, trách nhiệm giải trình liên quan tới đầu tư công chưa cao.

Hiệu quả phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương trong quản lý đầu tư công còn hạn chế, vẫn còn tình trạng không tuân thủ quy định về báo cáo thực hiện đầu tư công, không chấp hành nghiêm các nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn, việc chuẩn bị đầu tư và phê duyệt dự án của một số dự án đầu tư công còn mang tính hình thức để có điều kiện ghi vốn, trong quá trình triển khai thực hiện phải điều chỉnh, bổ sung làm giảm hiệu quả đầu tư.

Các mục tiêu thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp theo Nghị quyết 24 cơ bản không đạt, mức độ hoàn thành thấp so với kế hoạch đặt ra. Đến tháng 6/2020, chỉ hoàn thành 28% kế hoạch cổ phần hóa (36/128 doanh nghiệp) theo Danh mục doanh nghiệp nhà nước hoàn thành cổ phần hóa trong giai đoạn 2017-2020; còn 28 doanh nghiệp phải thực hiện thoái vốn với giá trị lớn do Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp và UBND thành phố Hà Nội quản lý.

Ông Thanh nói: “Đề nghị làm rõ số lượng doanh nghiệp có vốn nhà nước tại các ngành mà Nhà nước không cần nắm giữ trên 50% vốn và doanh nghiệp nhà nước chưa thực hiện thoái vốn nhà nước xuống mức sàn quy định tại các ngành mà Nhà nước sắp xếp, cơ cấu lại vốn đầu tư, khi đến hết năm 2018 vẫn còn 1.163 doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn và 1.097 doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ 100% vốn; nguyên nhân của việc chậm trễ, không thực hiện được kế hoạch cổ phần hóa, thoái vốn.”

Số lượng doanh nghiệp tăng nhanh nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với mục tiêu đề ra, trong khi cơ cấu, chất lượng khu vực doanh nghiệp chậm chuyển biến. Cơ cấu doanh nghiệp theo quy mô và ngành kinh tế gần như không có sự thay đổi, thiếu vắng lực lượng doanh nghiệp có quy mô vừa và lớn (nhất là các doanh nghiệp lớn, có tầm quốc tế), doanh nghiệp trong các ngành công nghệ cao thuộc công nghiệp chế biến, chế tạo. Năng lực tài chính, trình độ công nghệ, hiệu quả kinh doanh và khả năng kết nối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài của doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân chưa cao.

Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá đầy đủ, báo cáo Quốc hội về các nguyên nhân, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc chậm triển khai, chưa hoàn thành một số mục tiêu chủ yếu nên trên.