Hụt thu ngân sách kéo theo lo ngại về nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ

Lan Nhi

(TBKTSG Online) - Theo ước tính của Bộ Tài chính, thu ngân sách cả năm 2020 chỉ đạt 1.323 tỉ đồng, giảm 12,5% so với dự toán vì nhiều lý do khác nhau. Trong khi chi ngân sách thường xuyên vẫn cao, và những điều này có thể ảnh hưởng đến nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng báo cáo với Quốc hội hôm 20-10 rằng năm nay ngân sách nhà nước (NSNN) ước sẽ hụt thu 189,2 ngàn tỉ đồng (giảm 12,5%) so với dự toán. Cơ quan quản lý thu đã tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và nợ đọng thuế, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, thực hiện đầy đủ các giải pháp thực hiện chính sách thu đã đề ra, song do tác động của đại dịch Covid-19 nên các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí và thu từ dầu thô đều không đạt dự toán đã được Quốc hội quyết định, nợ đọng thuế còn cao, nhiều địa phương trọng điểm thu đạt tỷ lệ thấp so với dự toán.

Bộ Tài chính đề nghị Chính phủ đánh giá sát hơn khả năng thu NSNN, nhất là thu tiền bán cổ phần nhà nước, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế, thu từ dầu thô để có giải pháp điều hành NSNN phù hợp, tiếp tục chỉ đạo thực hiện quyết liệt các giải pháp để phấn đấu thu NSNN đạt mức cao nhất trong những tháng còn lại của năm 2020.

Dịch bệnh Covid 19 làm ảnh hướng lớn đến các nguồn thu ngân sách của Chính phủ, trong khi các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp chưa phát huy tác dụng. Ảnh minh họa: TTXVN

Một báo cáo khác của Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố hôm 20-10 cho thấy, tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước rất chậm. Theo danh mục doanh nghiệp nhà nước hoàn thành cổ phần hóa (hoàn thành việc bán cổ phần lần đầu) giai đoạn 2017-2020 phải hoàn thành cổ phần hóa 128 doanh nghiệp nhưng đến nay mới đạt 28% kế hoạch. Đến hết năm 2020, phải hoàn thành việc công bố giá trị 93 doanh nghiệp nhưng đến nay mới hoàn thành 03 doanh nghiệp. Lũy kế 8 tháng, đã thực hiện thoái vốn tại 20 doanh nghiệp, với giá trị sổ sách là 900 tỉ đồng, thu về 1.845 tỉ đồng.

Tổng chi NSNN thực hiện năm nay  dự kiến là 1.686,2 ngàn tỉ  đồng, giảm 60,89 ngàn tỉ đồng (giảm 3,5%) so với dự toán. Chính phủ cho biết trong bối cảnh đại dịch Covid-19, thu NSNN khó khăn, Chính phủ đã chỉ đạo thực hiện cắt giảm các khoản chi chưa thực sự cần thiết, điều hành chi NSNN chặt chẽ, tiết kiệm trong phạm vi dự toán. Ước thực hiện chi cả  năm là 1.068,5 ngàn tỉ đồng, tăng 12 ngàn tỉ đồng (tăng 1,1%)  so với dự toán, chủ yếu là tăng do sử dụng dự phòng để chi cho công tác phòng chống dịch, khắc phục hậu quả thiên tai và thực hiện các chính sách an sinh xã hội đã ban hành.

Tuy nhiên, tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách năm 2020 còn cao (63,4%), trong khi đó việc thực hiện chính sách hỗ trợ người dân, người lao động trong các doanh nghiệp gặp khó khăn do đại dịch Covid-19 lại chưa mang lại hiệu quả như mong đợi.

Việc sắp xếp, tổ chức lại các Quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách chưa thực sự quyết liệt; việc áp dụng cơ chế tài chính đặc thù đối với một số cơ quan, đơn vị chưa hợp lý. Một số đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp dịch vụ dưới hình thức liên doanh, liên kết còn phát sinh tiêu cực.

Ở khía cạnh khác, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công chậm. Mặc dù, Chính phủ có nhiều biện pháp quyết liệt, nhưng so với kế hoạch đề ra, tốc độ giải ngân vốn đầu tư công vẫn còn chậm, chưa đồng đều ở các bộ, ngành, địa phương đặc biệt là vốn hỗ trợ phát triển (ODA), hết 9 tháng mới giải ngân đạt 24,8% dự toán; lần đầu tiên một số bộ, ngành trả lại vốn ODA được giao.

Mặt khác, việc điều chuyển vốn đầu tư công còn rất chậm, chưa kiên quyết. Đến nay, vẫn còn tình trạng giao vốn chưa hết, chưa đúng quy định của pháp luật: thủ tục giao vốn vẫn còn rườm rà, phức tạp, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công; nhiều dự án có ý nghĩa lớn đến phát triển KTXH chậm được triển khai, bị dở dang, chuyển tiếp kéo dài.

Chính vì thế, Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội tính toán, mức bội chi năm nay ước khoảng 4,99% GDP, tăng 1,55% so với dự toán. Do ảnh hưởng của dịch Covid-19, các nguồn thu ngân sách giảm mạnh, nhưng nhiệm vụ chi ngân sách vẫn cần được bảo đảm, dẫn đến việc cân đối ngân sách không đạt được dự toán Quốc hội giao. Vì vậy, mức bội chi tăng cao hơn là hợp lý.

Tuy nhiên, nhiều khả năng bội chi NSNN sẽ tăng thêm 38,5 ngàn tỉ đồng do không thu được tiền bán vốn nhà nước tại doanh nghiệp, dẫn đến bội chi NSNN vượt dự toán cao (khoảng 357,96 ngàn tỉ đồng), bằng 5,59%GDP.

Ủy ban Tài chính - Ngân sách lưu ý rằng các chỉ tiêu về nợ công tiếp tục tăng, tuy ước tính đến cuối năm 2020 vẫn dưới mức giới hạn an toàn, nhưng đề nghị Chính phủ đặc biệt lưu ý về nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ có thể chạm ngưỡng 25% tổng thu NSNN, là dấu hiệu nguy hiểm, gây rủi ro và giảm mức an toàn tài chính quốc gia.