Thủ tướng lưu ý 'không để tình trạng có tiền mà không tiêu được'

Hùng Lê

(TBKTSG Online) - Không thể chấp nhận tình trạng có tiền, có vốn mà không tiêu được, không phát triển được, cứ cam chịu nghèo, khó khăn, đó là nghịch lý của sự yếu kém về quản lý, phải kiên quyết thay đổi…

Địa phương không làm được sẽ bị cắt vốn, không bố trí vốn năm tới

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh nội dung kể trên khi kết luận Hội nghị trực tuyến toàn quốc về tình hình thực hiện, giải ngân các chương trình, dự án ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài vào ngày 29-10, trong bối cảnh chỉ còn hai tháng nữa là kết thúc năm 2020.

Tình trạng giải ngân vốn ODA chậm trễ cũng góp phần . Ảnh minh họa: TTXVN

Gần 70% kế hoạch vốn ODA chưa được giải ngân

Báo cáo tại hội nghị về tình hình giải ngân kế hoạch đầu tư công vốn nước ngoài 10 tháng đầu năm 2020, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, cho biết vốn giải ngân theo kế hoạch tính đến ngày 31-10 đạt 18.089 tỉ đồng, bằng 30,15% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Trong đó, số vốn giải ngân của các bộ, cơ quan trung ương là 5.824 tỉ đồng, đạt tỷ lệ 27,07% so với dự toán được giao; số vốn giải ngân của các địa phương là 12.256 tỉ đồng, đạt tỷ lệ 31,87% so với dự toán được giao.

Như vậy, chỉ còn hai tháng nữa là kết thúc năm 2020, nhưng khối lượng giải ngân nguồn vốn ODA còn rất lớn, chiếm gần 70% trong tổng số kế hoạch vốn được giao.

Một số bộ, cơ quan trung ương và địa phương hoàn trả kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài năm 2020. Việc này, theo ông Dũng đã gây sức ép lên ngân sách nhà nước trong các năm tiếp theo, giảm uy tín của Việt Nam với các nhà tài trợ.

Đáng chú ý, theo Bộ trưởng Dũng, có tình trạng chậm hoàn thành thủ tục rút vốn và chậm giải ngân với số vốn kiểm soát chi nhưng chưa giải ngân (trên 2.797 tỉ đồng) và khối lượng công việc đã hoàn thành nghiệm thu (khoảng 4.533 tỉ đồng) hoàn tất thủ tục rút vốn và giải ngân.

Nguyên nhân theo lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, do hầu hết hoạt động của các dự án gắn với yếu tố nước ngoài nên tiến độ thực hiện chịu tác động nặng nề của đại dịch Covid-19 từ khâu nhập máy móc, thiết bị cho đến huy động chuyên gia, nhân công, nhà thầu nước ngoài, tư vấn giám sát.

Các dự án triển khai phải được sự thống nhất với nhà tài trợ đối với từng hoạt động và kế hoạch của dự án, tổ chức đấu thầu. Nhiều dự án do thiếu thiết bị, vật tư tại các công trường xây dựng, quy định giãn cách xã hội nên nhiều địa phương phải dừng thi công một số dự án… ảnh hưởng đến việc triển khai thi công các gói thầu xây lắp.

Đơn cử như dự án “Đường sắt đô thị TPHCM, tuyến số 1 (Bến Thành - Suối Tiên)” có trên 100 chuyên gia nước ngoài không đến được Việt Nam đúng theo kế hoạch, việc nhập khẩu thiết bị cho dự án cũng bị ảnh hưởng.

Nhiều dự án do chuẩn bị đầu tư không kỹ, áp dụng các công nghệ nhanh thay đổi, dẫn đến phải điều chỉnh lại thiết kế, tăng chi phí, phải tiến hành các thủ tục gia hạn thời gian thực hiện dự án, ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ, giải ngân vốn nước ngoài.

Việc áp dụng quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành hoặc các chủ trương chính sách mới của Chính phủ về việc quản lý và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài cũng ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân.

Đáng chú ý, theo người đứng đầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nguyên nhân còn là do khó khăn, vướng mắc về quy trình, thủ tục phức tạp. Từ đầu năm đến nay đã có 26 dự án phải thực hiện thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư.

Do quá trình điều chỉnh thường phải lấy ý kiến nhiều cơ quan trước khi trình Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định, nhiều cơ quan chậm trễ trong việc có ý kiến (nhiều trường hợp từ 2 đến 3 tháng mới nhận được ý kiến của các cơ quan như dự án Phát triển hạ tầng du lịch do ADB tài trợ).

Hoặc có sự chậm trễ trong việc ký kết các hiệp định vay vốn, hợp đồng vay lại và cung cấp ý kiến tư pháp. Quá trình đàm phán các hiệp định vay với các nhà tài trợ, đặc biệt với các nhà tài trợ song phương (Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức,...) thường kéo dài, có trường hợp trên 3 năm.

"Nguyên nhân chính do việc đàm phán các điều khoản về thuế theo quy định của Luật Quản lý thuế và các văn bản hướng dẫn dưới luật", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo tại hội nghị. Ảnh: baochinhphu.vn

Quyết liệt trong xử lý những hạn chế, bất cập

Ghi nhận quyết tâm của nhiều địa phương trong việc giải ngân vốn ODA và các cam kết đẩy nhanh tiến độ trong hai tháng còn lại của năm 2020, Thủ tướng nhấn mạnh: "Chỉ khi nào chúng ta quyết tâm, đưa ra một mục tiêu cụ thể thì mới hành động được, còn làm việc nửa vời thì không ổn".

Thủ tướng tiếp tục khẳng định vốn ODA là một nguồn lực quan trọng để phát triển đất nước, nhất là khi đất nước đang thiếu nguồn vốn phát triển, ngân sách Nhà nước chưa đủ để phát triển cơ sở hạ tầng, văn hóa xã hội, giao thông…

Vì vậy Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành phải tiếp tục hoàn chỉnh khung pháp lý. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính phối hợp để làm rõ lộ trình, cách triển khai vốn ODA thuận lợi, bài bản hơn, thống nhất hơn, để từ đó lập kế hoạch ODA trung hạn 5 năm và chấm dứt tình trạng ghi danh mục mà không có dự án.

Các bộ, ngành, địa phương phải chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc, xử lý và giải quyết những hạn chế, bất cập. Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị phải coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm năm 2020 để nâng cao tinh thần, thái độ, năng lực làm việc của đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cán bộ thực thi chính sách.

Người đứng đầu chính phủ lưu ý: cần chấm dứt tình trạng trì trệ, sợ trách nhiệm, tâm lý nhiệm kỳ, quan liêu, nhũng nhiễu. Và lãnh đạo các cấp trực tiếp đôn đốc, kịp thời tháo gỡ khó khăn, tập trung xử lý dứt điểm tồn tại, vướng mắc các dự án đầu tư lớn để đẩy mạnh giải ngân.

"Cương quyết thay, đổi cán bộ không biết làm việc, không hoàn thành, không có trách nhiệm tích cực hoặc là những cán bộ tiêu cực, không vì nhiệm vụ mà vì lợi ích nhóm trong đầu tư ODA", Thủ tướng chỉ đạo, và lãnh đạo các cấp trực tiếp đôn đốc, kịp thời tháo gỡ khó khăn, xử lý dứt điểm tồn tại để đẩy mạnh giải ngân.

Các Bộ, ngành, địa phương chịu trách nhiệm trước Thủ tướng về bố trí đủ vốn đối ứng, trong đó, tìm các nguồn hợp pháp để tăng vốn đối ứng, kể cả phương án vay tạm ứng; thực hiện nghiêm túc việc điều chuyển vốn ODA theo chỉ đạo, tránh tình trạng trả lại vốn quỹ dự toán.

Thủ tướng cho biết, từ nay đến cuối năm còn lượng vốn khoảng 41.000 tỈ đồng, tương đương khoảng 69% kế hoạch Thủ tướng giao chưa được giải ngân. Các Bộ, ngành, địa phương cần tập trung xử lý dứt điểm các tồn tại, vướng mắc để giải ngân tối đa khoản vốn này.

Ngay sau hội nghị này, Thủ tướng sẽ có văn bản chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương để thúc đẩy công tác giải ngân vốn ODA.

“Tôi đề nghị các đồng chí đứng đầu các cấp phải quan tâm hơn nữa trong chỉ đạo, không thể chấp nhận có tình trạng có vốn, có tiền mà không tiêu được, không phát triển được, cứ cam chịu nghèo, khó khăn, đó là nghịch lý của sự yếu kém về quản lý, phải kiên quyết thay đổi”, Thủ tướng kết luận hội nghị.