Theo tờ SCMP, thông báo của Bộ thương mại Trung Quốc vào ngày 1/11/2021 đề nghị chính quyền địa phương tích trữ và bình ổn giá lương thực đã làm dậy sóng xã hội.

"Các gia đình được khuyến nghị nên tích trữ nhu yếu phẩm hàng ngày để đảm bảo cuộc sống hoặc dùng cho những trường hợp khẩn cấp", thông cáo của Bộ thương mại Trung Quốc nêu rõ.

Ngay lập tức thông cáo này đã tạo nên sự hoảng loạn trong dân chúng khi người dân đổ xô đi mua hàng, đánh nhau tranh giành tại các siêu thị tạo nên hình ảnh chưa từng có kể cả trong giai đoạn đỉnh dịch năm 2020.

Bất chấp giải thích và trấn an từ chính phủ, người dân vẫn vét sạch ngũ cốc, gạo, dầu ăn và bột mỳ tại các siêu thị với hàng dài người xếp hàng.

Những hình ảnh này hoàn toàn trái ngược với động thái thong dong của Trung Quốc khi mới khống chế được dịch bệnh đầu năm 2021, đồng thời bộc lộ rõ yếu điểm an ninh lương thực của quốc gia đông dân nhất thế giới.

Phụ thuộc vào nhập khẩu

"Sách trắng" (White Paper) của Trung Quốc công bố vào tháng 10/2019 nêu rõ nền kinh tế thứ 2 thế giới có chiến lược nhập khẩu đáng kể thực phẩm nhằm đảm bảo an ninh lương thực.

Đồng quan điểm, giáo sư Cheng Guoqiang của trường đại học Tongji và là thành viên của Hội đồng chuyên gia tư vấn an ninh lương thực Trung Quốc (NFSPEAC) nhận định nước này phải tăng cường nhập khẩu thực phẩm do nội địa đang thiếu đến 90 triệu ha đất canh tác để có thể đáp ứng nhu cầu người dân.

Dù đất rộng nhưng Trung Quốc hiện chỉ có thể đảm bảo cung ứng đủ 2 loại lương thực chính là lúa gạo và bột mỳ, còn lại thì phải dựa khá nhiều vào nhập khẩu để bình ổn thị trường.

Tờ SCMP nhận định hiện Trung Quốc đang là quốc gia nhập khẩu lương thực nhiều nhất thế giới. Kể từ năm 2014, tổng lượng ngũ cốc nhập khẩu của nước này luôn vượt 100 triệu tấn.

Trong 9 tháng đầu năm 2021, Trung Quốc nhập khẩu tới 128,27 triệu tấn ngũ cốc, tăng 29,3% so với cùng kỳ năm trước. Tính đến tháng 9/2021, Trung Quốc đã mua 3,53 triệu tấn ngô từ nước ngoài, tăng 226,9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong khi đó, lượng nhập khẩu các mặt hàng làm nguyên liệu thức ăn chăn nuôi như đậu nành của Trung Quốc hiện cũng cao gấp 7 lần so với đầu thập niên 2000.

Xin được nhắc là dù dân số chiếm 1/5 thế giới nhưng lượng đất nông nghiệp tại Trung Quốc lại chỉ chiếm 7% toàn cầu. Lượng nước sạch cũng chỉ chiếm 6% toàn cầu và đây là lý do chính quyền Bắc Kinh phải đề ra mục tiêu giữ lượng đất nông nghiệp tối thiểu trước tình trạng công nghiệp hóa, đô thị hóa quá nhanh.

Tồi tệ hơn, Tổ chức nông lương quốc tế (FAO) ước tính hiện tượng xâm thực và thoái hóa đất đang ảnh hưởng đến 40% đất canh tác của Trung Quốc. Đó là chưa kể đến tình trạng ô nhiễm do dùng quá nhiều chất hóa học cũng như bị ảnh hưởng từ chất thải công nghiệp.

Hiểm họa đói ăn

Hiện Trung Quốc có đến 1,4 tỷ người, chiếm 1/5 dân số toàn cầu và việc nuôi sống toàn bộ cư dân tại đây không hề là điều dễ dàng. Nỗi ám ảnh về nạn đói giai đoạn 1958-1962 vẫn còn trong tâm trí người dân, nhất là thế hệ cao tuổi và chính điều này đã góp phần tạo nên khủng hoảng không cần thiết.

Trên thực tế, Trung Quốc đã phải áp dụng chính sách 1 con trong nhiều năm cũng chỉ để giảm áp lực đảm bảo an ninh lương thực và chỉ từ bỏ chúng khi cấu trúc dân số có dấu hiệu lão hóa nhanh.

Tờ SCMP nhận định hiện việc đảm bảo an ninh lương thực, ổn định xã hội là mục tiêu hàng đầu của chính quyền Bắc Kinh, nhất là khi nền kinh tế chuyển hướng phụ thuộc vào tiêu dùng nội địa hơn là xuất khẩu để tăng trưởng như trước đây. Tuy nhiên, việc cố gắng giữ thành trì "Zero Covid" của nước này đang bị nghi ngờ tính hiệu quả khi chúng làm ảnh hướng đến năng suất nông nghiệp cũng như chuỗi cung ứng.

Tháng 8/2020, Chủ tịch Tập Cận Bình đã phải kêu gọi người dân không nên phí phạm thức ăn trong bối cảnh đại dịch vẫn còn phức tạp.

Trên thực tế, nỗi lo đói ăn của người dân Trung Quốc đã manh nha từ đợt dịch tả lợn Châu Phi khiến ngành chăn nuôi của nước này thiệt hại nặng vào năm 2019 ngay trước khi đại dịch Covid-19 diễn ra.

Thế rồi chiến tranh thương mại khiến giá nhiều mặt hàng nhập khẩu biến động cũng góp phần vào sự lo lắng này để rồi khi đại dịch kéo dài đến năm 2021, người dân Trung Quốc đã bắt đầu không giữ được bình tĩnh nữa.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gần đây đã nhắc lại rằng chính phủ cần đảm bảo người dân có cơm ăn, ý chỉ an ninh lương thực phải được ưu tiên lên hàng đầu trong thời gian tới khi mùa đông đến cùng Tết Nguyên Đán. Rõ ràng, tăng trưởng hay các vấn đề vỡ nợ trên thị trường bất động sản giờ đây có lẽ không quan trọng bằng đảm bảo cái ăn cho 1,4 tỷ dân.

Tăng cường tích trữ

Tờ SCMP cho biết Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng kho dự trữ lương thực quốc gia từ năm 1990 và hiện đã tích trữ được lượng lớn các loại nhu yếu phẩm từ ngũ cốc đến thịt lợn.

Bên cạnh đó, chính quyền trung ương cũng ban hành một loạt quy định cụ thể từ năm 2015, qua đó yêu cầu tất cả quan chức địa phương phải chịu trách nhiệm đảm bảo an ninh lương thực tại địa phương nếu không muốn bị xử phạt.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng đặt giới hạn tối thiểu giữ được 120 triệu ha đất canh tác trước làn sóng đô thị hóa qua nhanh hiện nay nhằm đảm bảo ngành nông nghiệp duy trì ổn định. Không dừng lại ở đó, chính quyền Bắc Kinh còn đặt mục tiêu đạt 71,67 triệu ha đất canh tác chất lượng cao năm 2025 và 80 triệu ha vào năm 2030 bằng cách sử dụng công nghệ nông nghiệp cao cho năng suất khủng.

Đây là nguyên nhân cho hàng loạt những chú lợn siêu to khổng lồ hay các loại cây trồng cho năng suất siêu cao.

Vào tháng 3/2021, lần đầu tiên trong lịch sử các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đặt mục tiêu sản lượng ngũ cốc trong kế hoạch phát triển kinh tế 5 năm lần thứ 14, qua đó cho thấy an ninh lương thực đã trở thành vấn đề lớn.

Trong khi đó, Trung Quốc đã tăng cường nhập khẩu đậu nành và ngô nhằm đảm bảo cho ngành chăn nuôi lợn cũng như đề phòng trường hợp các mặt hàng như gạo và lúa mỳ không đủ cung.

Trước việc người dân đổ xô đi mua hàng tại siêu thị, Cục quản lý dự trữ lương thực chiến lược quốc gia Trung Quốc (NFSRA) đã phải lên tiếng trấn an rằng tổng dự trữ ngũ cốc vẫn tăng đều, ổn định và đảm bảo cung ứng đủ cho nhân dân nếu cần.

Theo ông Qin Yuyun, một quan chức của NFSRA, sản lượng ngũ cốc của Trung Quốc năm 2021 được dự báo sẽ vượt 650 triệu tấn năm thứ 7 liên tiếp, nhờ đó đảm bảo nguồn cung trên thị trường.

Cũng theo ông Qin, trữ lượng ngũ cốc của Trung Quốc đang ở mức cao nhất trong lịch sử. Thậm chí những mặt hàng như bột mỳ đủ sức cung ứng cho cả nước trong 18 tháng tới.

"Về cơ bản, Trung Quốc đủ sức đảm bảo cung ứng ngũ cốc và bình ổn giá lương thực cho người dân", ông Qin nhấn mạnh.

*Nguồn: SCMP

Huyền Băng