Năm 2020, có 1.074 dự án trong tổng số 1.867 dự án được ghi nhận chậm tiến độ do liên quan công tác giải phóng mặt bằng (GPMB). Để hạn chế tình trạng này, Chính phủ giao cho Bộ KH&ĐT chủ trì phối hợp với các bộ, ngành xây dựng đề án thí điểm tách hỗ trợ, bồi thường GPMB, tái định cư ra khỏi dự án đầu tư.
Theo dự thảo, đề án đang lấy ý kiến các thành viên Chính phủ, Bộ KH&ĐT thừa nhận các dự án đầu tư công giai đoạn 2016-2020, điểm nghẽn lớn nhất là công tác GPMB. Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng đội vốn của các dự án xây dựng hiện nay.
Dự án Nhổn - ga Hà Nội do TP Hà Nội làm chủ đầu tư bị nhà thầu yêu cầu
bồi thường hơn 2.500 tỉ đồng do các vướng mắc liên quan đến việc
chậm bàn giao mặt bằng. Ảnh: PHI HÙNG
Tách thu hồi đất không phải là “cây đũa thần” nhưng…
Dự thảo đề án cho rằng khuôn khổ pháp lý cho việc thực hiện công tác GPMB trong dự án đầu tư hiện nay được quy định khá đầy đủ và toàn diện. Từng loại dự án khác nhau sẽ áp dụng các quy trình, thủ tục và chủ thể thực hiện khác nhau.
Chẳng hạn, đối với dự án đầu tư công, tùy vào nhóm dự án (A, B, C) việc GPMB có thể được tách riêng thành dự án độc lập, tiểu dự án hoặc thực hiện sau khi dự án được cấp có thẩm quyền quyết định đầu tư. Tương tự, các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP) cũng được tách riêng dự án GPMB ở khâu triển khai hợp đồng.
Tuy nhiên, dự thảo đề án cũng xác định đây không phải là “cây đũa thần” để giải bài toán chậm tiến độ, đội vốn công trình. Điển hình như dự án sân bay Long Thành (Đồng Nai), ngay cả khi được Quốc hội đồng ý tách công tác thu hồi đất và xây dựng thành hai dự án riêng, thì việc triển khai GPMB, tái định cư của dự án này vẫn rất chậm.
“Điều này cho thấy dự án GPMB được tách riêng với đầy đủ các cơ chế, chính sách đặc thù và nguồn vốn vẫn có thể gặp vướng mắc trong chính bản thân việc thực hiện công tác này. Đó là khó khăn trong xác định nguồn gốc đất, người dân cố tình thay đổi hiện trạng đất, đất được truyền qua nhiều thế hệ…” - Bộ KH&ĐT nhận định.
Dù vậy, đề án nhận định trong hoàn cảnh các dự án đầu tư công trung hạn được phê duyệt, yêu cầu đẩy nhanh tiến độ là rất cấp bách. Việc tách công tác thu hồi đất ra khỏi dự án đầu tư sẽ tạo cơ chế thí điểm phục vụ xây dựng khung pháp lý nhằm đạt được một số lợi ích.
Cụ thể, việc tách thu hồi đất ra khỏi dự án đầu tư sẽ tạo điều kiện triển khai công tác GPMB ngay sau khi phê duyệt chủ trương đầu tư; phân định rõ trách nhiệm của từng cấp liên quan trong việc thực hiện GPMB; giảm bớt áp lực về mặt thời gian và tiến độ dự án cho chủ đầu tư…
Có người để quy trách nhiệm
Liên quan đến vấn đề này, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cũng cho biết nhiều dự án giao thông đang chậm do công tác GPMB. Vì vậy, Bộ GTVT đồng ý việc tách công tác GPMB ra thành dự án riêng. Khi xong mặt bằng mới triển khai thi công xây lắp thì tiến độ dự án sẽ đẩy nhanh và có hiệu quả.
“Chẳng hạn, dự án Cát Linh - Hà Đông, việc thi công, lắp đặt ba năm là xong nhưng khởi công khi chưa có mặt bằng để khảo sát thiết kế nên kéo dài thời gian…” - ông Đông dẫn ví dụ.
Theo Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng, hiện nay khó khăn nhất của các dự án trung ương là công tác GPMB. Nếu giao cho địa phương thì địa phương mới chịu trách nhiệm, nếu không giao thì địa phương vẫn thực hiện nhưng trách nhiệm lại nằm ở trung ương, tức là của bộ quản lý ngành.
Với đề án này, phần GPMB sắp tới sẽ giao cho các địa phương. Theo đó, địa phương có thể dùng ngân sách của trung ương đã cấp qua các bộ để triển khai GPMB, hoặc có thể dùng ngân sách địa phương để thực hiện. Làm như vậy, địa phương sẽ linh hoạt, chủ động và nhanh hơn.
“Chúng tôi cho rằng nếu tách được và giao hẳn cho địa phương với trách nhiệm đó thì sẽ phân định rõ ràng trách nhiệm trung ương hay địa phương đối với các dự án của trung ương” - ông Dũng cho hay.•
| Tôi đồng tình với đề xuất tách riêng GPMB thành dự án riêng. Chúng ta không thể đứng nhìn tình trạng chậm triển khai dự án như thế trong nhiều năm. Việc này liên quan đến công tác bồi thường, GPMB. ĐBQH TRẦN VĂN KHẢI (Hà Nam) Tôi tha thiết đề nghị Quốc hội và Chính phủ cho tách dự án GPMB, giao cho chính quyền địa phương làm chủ đầu tư đối với các dự án đi qua địa phương mình. Mục đích để đẩy nhanh hơn nữa tiến độ, gắn với cơ chế phân công và xác định trách nhiệm của người đứng đầu một cách rõ ràng, minh bạch, dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm. Thực tế cho thấy việc giải ngân vốn đầu tư công chậm được triển khai có nhiều lý do, trong đó có một lý do khách quan tồn tại kéo dài nhiều năm là công tác GPMB. ĐBQH NGUYỄN TẠO (Lâm Đồng) Thí điểm ở các dự án nhóm B, C và PPP Theo Luật Đầu tư công, dự án nhóm A mới được tách GPMB ngay trong giai đoạn phê duyệt chủ trương đầu tư. Dự án nhóm B, C không được tách ra ở giai đoạn này nên công tác GPMB chậm triển khai. Theo đó, Bộ KH&ĐT đề xuất áp dụng việc thí điểm đối với dự án đầu tư công nhóm B, C ngay ở bước phê duyệt chủ trương đầu tư dự án. Mục đích tạo điều kiện để sẵn sàng mặt bằng sạch khi các thủ tục xây dựng hoàn thành, tránh tạo “nút thắt cổ chai” trong thực hiện dự án. Hạn chế của phương án trên là có thể phát sinh sai lệch trong việc GPMB, gây tăng chi phí GPMB, ảnh hưởng đến các hộ dân đáng lẽ không thuộc diện thu hồi đất để thực hiện dự án. Vì vậy, cần có sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành để giảm thiểu sai lệch này. Đối với các dự án PPP, Bộ KH&ĐT đề xuất tách riêng GPMB, tái định cư ra khỏi dự án đầu tư ngay ở khâu phê duyệt chủ trương. Đồng thời, được tăng giới hạn góp vốn của Nhà nước từ 50% lên 60% tổng mức đầu tư dự án. Phương án này có ưu điểm là tăng khả năng thu hút nhà đầu tư trong trường hợp chi phí GPMB cao. Tuy nhiên, vốn góp nhà nước lớn có thể không đem lại hiệu quả về mặt tài chính. |