Dịch Covid-19 đưa thanh toán không tiền mặt lên ngôi

Thói quen và thái độ của người tiêu dùng trong thanh toán cho thấy tại Việt Nam thanh toán bằng tiền mặt đã giảm đáng kể trong bối cảnh dịch Covid-19. Người tiêu dùng ngày càng ít mang tiền mặt trong ví và thanh toán qua thẻ, thanh toán không chạm bùng nổ. Điều này cho thấy, người tiêu dùng ngày càng trở nên hứng thú hơn với sự tiện lợi của hình thức mua sắm trực tuyến.

Trong thời điểm đại dịch Covid-19 bùng phát, thương mại điện tử tại Việt Nam đạt được mức tăng trưởng ấn tượng 18%, quy mô thị trường lên đến 11,8 tỷ USD. Nhiều chuyên gia dự báo, nhu cầu về các dịch vụ mua sắm trực tuyến sẽ còn tăng mạnh trong vào thời điểm cuối năm.

Theo thông tin được Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết tại hội thảo "Tiến tới quốc gia không tiền mặt" sáng 19/11, 9 tháng đầu năm, thanh toán qua di động tăng hơn 76% về số lượng và 88% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.

Thống đốc đánh giá, người dân giờ không chỉ đơn thuần dùng ứng dụng Mobile Banking hay ví điện tử để chuyển tiền, vấn tin mà đã sử dụng cho hầu hết nhu cầu mua sắm, cả trực tuyến lẫn trực tiếp hàng ngày.

Theo đó, họ sử dụng cho mọi dịch vụ như thanh toán hóa đơn, học phí, viện phí, thương mại điện tử, các dịch vụ trực tuyến (đi chợ, siêu thị, gọi xe giao hàng, đặt mua vé máy bay, tour du lịch khách sạn, vé tàu xe)...

Bên cạnh đó, thanh toán qua Internet 9 tháng qua cũng tăng 51,2% về số lượng và 29,1% về giá trị.

Trong cùng giai đoạn này, giao dịch thanh toán qua điện tử liên ngân hàng tăng 41,4% về giá trị. Giao dịch qua hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử tăng 99% về số lượng và 139,8% về giá trị.

Ngân hàng cảnh báo thận trọng khi thanh toán online

Tuy nhiên, lợi dụng việc thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng tăng cao, các đối tượng lừa đảo nhắm vào tài khoản ngân hàng cá nhân cũng ngày càng nhiều. Theo các ngân hàng, chiêu thức phổ biến của các đối tượng lừa đảo hiện nay là gửi tin nhắn SMS vào đường link giả mạo của các ngân hàng và yêu cầu nhập tên đăng nhập, mật khẩu dịch vụ Internet Banking để chiếm đoạt tiền trong tài khoản.

Những đường link giả mạo thường chỉ khác một vài ký tự hoặc chi tiết hơn so với đường link thật của các ngân hàng nên dễ gây nhầm lẫn cho khách hàng. Hơn nữa, thủ đoạn lừa đảo cũng rất tinh vi, có thể kể đến hàng loạt tin nhắn như: “Đề cập đến việc chủ tài khoản đã mở dịch vụ tài chính toàn cầu với phí dịch vụ phải trả hàng tháng là 2 triệu đồng. Nếu không phải là người mở dịch vụ thì bấm vào đường link để hủy”; “Tài khoản của Quý khách hiện tại đang bị khóa, đề nghị đăng nhập đường link để xác thực hôm nay”; “Phát hiện tài khoản của bạn đăng nhập khác vùng bất thường, vui lòng đăng nhập đường link để xác nhận thông tin và thay đổi mật khẩu”; “Cần xác nhận thông tin của bạn, hoàn thành thông tin được tặng thẻ 50.000.000 đồng, mời vào đường link để xác nhận”…

Không chỉ mạo danh tin nhắn ngân hàng, các đối tượng lừa đảo còn giả mạo nhân viên ngân hàng gọi điện thông báo khách hàng gặp trục trặc khi đang sử dụng dịch vụ ngân hàng, xác minh giao dịch khách hàng mới thực hiện, thông báo khách hàng bị lộ thông tin thẻ… nhằm đánh cắp thông tin khách hàng.

Bên cạnh bị lừa đảo thông tin lấy cắp tiền, khách hàng cũng có nhiều nguy cơ mất tiền oan khi gặp trường hợp trục trặc hệ thống. Cụ thể, có những trường hợp xảy ra khi người tiêu dùng đã tạo lệnh thanh toán thành công và số dư đã bị trừ đi nhưng đầu bên kia vẫn chưa nhận tiền chuyển đến do hệ thống gặp trục trặc khi thực hiện giao dịch.

Ông Chris Connell, Giám đốc Điều hành Kaspersky khu vực châu Á – Thái Bình Dương dự đoán, tội phạm mạng sẽ tiếp tục sử dụng những chiêu trò này để lừa đảo người dùng khi mùa lễ hội cuối năm đang diễn ra. Vì thế, Kaspersky khuyến cáo người dùng nên đề cao cảnh giác đối với tin nhắn, cuộc gọi, email yêu cầu những thông tin quan trọng như số tài khoản, OTP, mật khẩu và các thông tin quan trọng khác.

Làm gì để thanh toán an toàn?

Hiệp hội Ngân hàng đã đưa ra một số lưu ý cho khách hàng khi giao dịch để phòng tránh các hình thức lừa đảo.

Thứ nhất, tuyệt đối không truy cập các đường link, liên kết trong tin nhắn/email lạ hoặc không rõ nguồn gốc.

Thứ 2, chỉ đăng nhập vào dịch vụ ngân hàng điện tử thông qua website chính thức của ngân hàng đang sử dụng, có thể liên hệ với tổng đài ngân hàng để lấy thông tin trang chính thức.

Thứ 3, hạn chế dùng máy tính công cộng, mạng không dây công cộng khi truy cập vào hệ thống ngân hàng điện tử.

Thứ 4, không cung cấp tên, mật khẩu đăng nhập ngân hàng trực tuyến, mã xác thực OTP, số thẻ ngân hàng qua điện thoại, email, mạng xã hội và các trang web.

Thứ 5, đặt mật khẩu khó đoán, thực hiện thay đổi mật khẩu thường xuyên hoặc khi nghi ngờ bị lộ.

Không sử dụng các tính năng lưu mật khẩu để đăng nhập tự động, không sử dụng chung một mật khẩu để đăng nhập ngân hàng trực tuyến và mật khẩu thư điện tử hoặc mật khẩu đăng nhập vào các mạng xã hội.

Thứ 6, nên đăng ký nhận thông báo thay đổi số dư giao dịch.

Thứ 7, đăng ký sử dụng phương thức xác thực Smart OTP khi giao dịch trực tuyến.

Kaspersky cũng đưa ra một số lưu ý với người dùng Việt Nam để quá trình mua sắm trực tuyến trở nên an toàn hơn: Nếu bạn có nhiều máy tính, nên dành riêng một máy cho giao dịch ngân hàng và mua sắm trực tuyến. Hãy tạo một địa chỉ email mà bạn sẽ chỉ sử dụng để mua sắm trực tuyến. Điều này sẽ hạn chế đáng kể số lượng tin nhắn rác mà bạn nhận được và giảm nguy cơ mở các email độc hại tiềm ẩn được ngụy trang dưới dạng khuyến mãi bán hàng hoặc các thông báo khác. Việc sử dụng mật khẩu mạnh và sử dụng mật khẩu khác nhau cho mỗi tài khoản trực tuyến là một trong những điều quan trọng nhất bạn có thể làm để mua sắm trực tuyến an toàn. Thực tế có thể khó nhớ rất nhiều mật khẩu khác nhau, đặc biệt là khi chúng bao gồm nhiều chữ cái, số và ký tự đặc biệt. Nhưng bạn có thể sử dụng trình quản lý mật khẩu để hỗ trợ giữ mật khẩu mạnh cho nhiều tài khoản.

Nếu bạn buộc phải mua sắm trực tuyến khi sử dụng Wi-Fi công cộng, trước tiên hãy cài đặt VPN (mạng riêng ảo). VPN sẽ mã hóa tất cả dữ liệu được truyền giữa máy tính hoặc thiết bị di động của bạn và máy chủ VPN, ngăn chặn tin tặc chiếm quyền điều khiển và xem bất kỳ dữ liệu nhạy cảm nào bạn nhập vào. Sử dụng giải pháp sở hữu nhiều lớp bảo vệ cho các hoạt động tài chính như Kaspersky Internet Security, bao gồm tính năng Safe Money sẽ giúp ngăn chặn lừa đảo và bảo vệ dữ liệu tài chính khỏi các mối đe dọa như trình theo dõi bàn phím, chụp màn hình, các lỗ hổng được sử dụng bởi phần mềm độc hại nhắm vào ngân hàng.

Mới đây, NHNN cũng có công văn số 7611/NHNN-TT gửi các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán về việc tăng cường các biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn hoạt động thanh toán. Ngân hàng nhà nước (NHNN) đề nghị các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán xây dựng lộ trình, kế hoạch triển khai phù hợp về biện pháp kiểm tra, xác minh thông tin nhận biết khách hàng khi thực hiện giao dịch (thanh toán, chuyển tiền) phù hợp, khớp đúng với thông tin trong hồ sơ mở tài khoản thanh toán tương ứng. Với đơn vị mở tài khoản thanh toán bằng phương thức điện tử (eKYC), NHNN yêu cầu phải thực hiện đúng theo quy định.

Tuệ Minh (tổng hợp theo Tuổi trẻ, Vnexpress, Công an Nhân dân, báo Tin tức, Thanh niên)