Tuy nhiên, viễn cảnh này dự kiến sẽ thay đổi khi có sự xuất hiện của những sản phẩm thuốc lá “công nghệ” trong một thập kỷ trở lại đây. Theo các chuyên gia, các sản phẩm thuốc lá công nghệ thế hệ mới được khoa học chứng minh có chứa ít hàm lượng chất độc hại hơn so với thuốc lá điếu. Đây là cơ sở để thế giới kỳ vọng vào một sự chuyển đổi tích cực, mang lại hy vọng cho chiến lược kiểm soát thuốc lá và tác hại của thuốc lá trên toàn cầu.
Thế giới đang nhân rộng chiến lược giảm tác hại thuốc lá
Dù những nỗ lực khuyến khích cai bỏ thuốc lá đã và đang được thực thi, nhưng theo WHO dự kiến, sẽ vẫn còn hơn một tỷ người hút thuốc lá điếu trong tương lai. Đến nay dù đã có một số tín hiệu tích cực về tỷ lệ cai thuốc thành công cũng như ngăn ngừa tình trạng hút mới, nhưng để đẩy nhanh hiệu quả giảm gánh nặng từ nạn hút thuốc lá, chính phủ các nước đã đưa hướng giảm tác hại vào trong chiến lược kiểm soát thuốc lá của quốc gia. Đây cũng đồng thời là hướng tiếp cận thứ ba mà WHO đã đưa ra, bên cạnh chiến lược giảm nguồn cung thuốc lá điếu và giảm nhu cầu bằng các biện pháp cai thuốc.
WHO dự báo sẽ vẫn còn hơn một tỷ người hút thuốc lá điếu trong tương lai
Đóng góp vào hướng tiếp cận giảm tác hại thuốc lá của WHO, các tập đoàn thuốc lá trên toàn cầu đã ứng dụng khoa học để đưa ra những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (hay còn gọi là thuốc lá không khói) có hàm lượng các tác nhân gây hại ít hơn, nhằm thay thế thuốc lá điếu cho những người hiện đang hút thuốc lá.
Hiện các tổ chức y tế trên quốc tế và chính phủ các nước đều có cùng kết luận, quá trình đốt cháy (nguyên nhân chính gây ra ung thư và các bệnh liên quan đến việc hút thuốc lá) đã được loại bỏ khỏi các sản phẩm thuốc lá không khói thông qua sự tiến bộ của khoa học công nghệ. Các sản phẩm thuốc lá “công nghệ” này không chỉ được người hút thuốc lá đón nhận mà còn được chứng minh bằng các cơ sở nghiên cứu khoa học độc lập, cho thấy tiềm năng giảm hàm lượng các chất gây hại xuống ít hơn nhiều so với thuốc lá điếu.
Gần đây nhất, Cục Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã kiểm nghiệm và công nhận một số sản phẩm thuốc lá không khói có mức độ phơi nhiễm các chất hóa học độc hại lên cơ thể giảm hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu thông thường. Có thể kể đến các sản phẩm như thuốc lá điện tử hệ thống đóng Vuse của BAT, thuốc lá làm nóng IQOS của PMI, thuốc lá ngậm Verve của USSTC đã được FDA cho phép kinh doanh sau khi tiến hành các nghiên cứu đầy đủ và toàn diện.
Sự công nhận của các tổ chức y tế nhằm hướng đến việc kêu gọi những người đang hút thuốc lá điếu chuyển đổi hoàn toàn sang sử dụng các sản phẩm có hàm lượng các chất gây hại ít hơn, đúng với mục tiêu giảm tác hại, chứ không ủng hộ hành vi tiếp tục hút thuốc và các sản phẩm chứa nicotin.
Các nước đã bắt đầu chấp nhận thuốc lá công nghệ do chứa ít hàm lượng chất gây hại hơn
Để được kiểm duyệt thông qua, các công ty sở hữu sản phẩm thuốc lá “công nghệ” phải chứng minh được việc chuyển đổi từ thuốc lá điếu sang thuốc lá “công nghệ” với hàm lượng chất gây hại ít hơn sẽ có tác động tích cực đến sức khỏe cộng đồng nói chung. Ngoài ra, tại các quốc gia mà những sản phẩm thuốc lá “công nghệ” đã được hợp pháp hóa, nhà sản xuất đều phải sẵn sàng hợp tác với chính phủ thực hiện các chính sách theo dõi, báo cáo, ngăn chặn hành vi tiếp cận mọi loại thuốc lá của giới trẻ cũng như những người chưa từng sử dụng thuốc lá và nicotin.
Các công ty trong nước chờ đón làn sóng mới
Dù hàm lượng các chất gây hại của các sản phẩm thuốc lá “công nghệ” ít hơn so với thuốc lá điếu. Thế nhưng, sản phẩm này vẫn mang đến rủi ro, tác hại đối với sức khỏe vì đều có chứa nicotin là chất gây nghiện.
Do vậy, đây chỉ là giải pháp phù hợp cho hơn 90% những người vẫn đang hút hoặc lựa chọn sẽ tiếp tục hút thuốc lá trên toàn cầu. Các chuyên gia đều nhấn mạnh, đối với “vấn nạn hút thuốc lá” thì sẽ không có “zero thuốc lá”, không có phương pháp tốt nhất mà chỉ có phương pháp giảm tác hại hơn. Do vậy, gánh nặng về y tế, kinh tế, an sinh xã hội trên toàn cầu do thuốc lá điếu gây ra sẽ dần được giảm tải nếu các chính phủ cởi mở, chấp nhận thực trạng và đưa các giải pháp giảm tác hại vào chính sách kiểm soát thuốc lá quốc gia.
Hiện tại, để đón đầu xu hướng chuyển đổi, các công ty trong nước cũng đã có những kế hoạch nhất định. Cụ thể, tại hội thảo “Khung quản lý thuốc lá thế hệ mới” được tổ chức tại Hà Nội vào tháng 11-2020, đại diện Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đã chia sẻ quan điểm về việc cần có môi trường phù hợp và được tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong nước có thời gian củng cố năng lực nội tại, đầu tư vào các sản phẩm thuốc lá “công nghệ” giảm tác hại. Điều này cho thấy xu hướng chuyển đổi sang các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới này là đang hiện hữu và cần có sự tham gia của các cơ quan ban ngành chức năng vào cuộc nhằm kiểm soát mọi loại thuốc lá.
Và hơn hết, việc sớm có khung quản lý sẽ giúp nâng cao vai trò của Việt Nam trong việc chống bình thường hóa hành vi hút thuốc lá mà WHO và Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá FCTC đã đề ra và kêu gọi các quốc gia đẩy mạnh thực thi.