Hồi tháng 7, Herbert Diess - CEO Volkswagen (VW) muốn chúc mừng công ty có đà phát triển mạnh mẽ trong nửa đầu năm. Ông đã đăng một video quay cảnh mình đứng trên một chiếc tàu ngầm chạy điện, lướt trên mặt nước tại trụ sở chính của công ty ở Wolfsburg (Đức). Trong video, ông gửi thông điệp cảm ơn tới khoảng 200.000 công nhân của VW: "Tôi mong được gặp lại các bạn sau kỳ nghỉ và tiếp tục làm việc cùng nhau vì sự thành công của VW".
Vào thời điểm Volkswagen vẫn đang cố gắng lấy lại niềm tin đã mất sau vụ bê bối khí thải năm 2015 và chống lại mối đe dọa ngày càng nghiêm trọng từ Tesla, video trên ẩn chứa thông điệp khác: Đây không phải là một kỹ sư 62 tuổi đứng đầu một doanh nghiệp được thành lập vào những năm 1930, Herbert Diess là một nhà lãnh đạo năng động và linh hoạt, sẵn sàng dẫn dắt công ty trên đà hồi sinh trở thành một doanh nghiệp thịnh vượng trong tương lai.
Herbert Diess trong văn phòng của mình nhìn ra nhà máy ở Wolfsburg, Đức. Ảnh: The New York Times
Tuy nhiên, kể từ đó, hành trình lấy lại những gì đã mất của Volkswagen rất gập ghềnh.
Tình trạng thiếu hụt chất bán dẫn toàn cầu đang khiến dây chuyền sản xuất của VW bị chậm lại. Lượng giao hàng trong quý III vừa qua giảm 24% và lợi nhuận giảm mạnh, làm xói mòn giá cổ phiếu. Người lao động ngày càng không hài lòng vì những đợt nghỉ phép tạm thời liên tiếp được công ty gia hạn.
Trong khi đó Tesla - đối thủ hàng đầu của VW, đã đạt được một loạt các cột mốc quan trọng. Vốn hóa trên thị trường của hãng xe điện này đã vượt quá 1.000 tỷ USD. Theo Jato Dynamics - một công ty nghiên cứu thị trường, Model 3 gần đây đã trở thành chiếc xe bán chạy nhất châu Âu. Đây là chiếc xe điện đầu tiên và là chiếc xe đầu tiên sản xuất ngoài châu Âu làm được điều này. Cách Wolfsburg hơn 160 km về phía Đông, nhà máy mới trị giá 7 tỷ USD của Tesla có thể bắt đầu sản xuất ôtô trong vài tuần tới.
Khi các công nhân của Volkswagen phàn nàn vì không có việc làm, CEO của họ đã liên tục cập nhật các chuyến du ngoạn đều đặn trên mạng xã hội. Có khi ông lái một chiếc xe đạp điện của Porsche trên dãy Alps, có khi ông lái xe điện ID.3 của công ty trên khắp nước Áo để trình diễn.
Gần đây, một nguồn tin cho biết có tới 30.000 việc làm có thể cần phải cắt giảm khi VW chuyển hướng sản xuất sang xe điện. Phía công đoàn cho biết, sự việc như giọt nước tràn ly. "Ông thường xuyên cho chúng tôi thấy những bức ảnh đẹp về chuyến du ngoạn của mình, nhưng tiếc là công ty vẫn chưa có chất bán dẫn. Hãy ngừng tính toán đến việc cắt giảm việc làm và cùng chúng tôi đưa ra các giải pháp", Daniela Cavallo - đại diện công đoàn tại Volkswagen và thành viên ban giám sát của hãng, từng nói thẳng với Diess trong cuộc họp nhân viên tháng này.
Kể từ đó, một tiểu ban trong ban giám sát đã được triệu tập để giải quyết căng thẳng giữa hai bên. Điều này làm dấy lên suy đoán về việc liệu công việc của ông Diess có còn phù hợp hay không. Danh sách những người kế nhiệm cũng bắt đầu được đồn đoán.
Chiếc xe điện Volkswagen ID.4 GTX tại triển lãm ô tô Munich hồi tháng 9. Ảnh: The New York Times
Ông Diess giờ đang đối mặt với hai thách thức: lấy lại niềm tin của những khách hàng đã quay lưng với VW sau vụ bê bối động cơ diesel và biến công ty thành một siêu cường về phương tiện di chuyển bằng điện, có thể chống lại sự trỗi dậy của Tesla tại thị trường châu Âu.
Kể từ khi tiếp quản, Diess chú trọng đến việc phát triển pin và phần mềm của VW. Bên cạnh đó, ông dường như không bao giờ bỏ lỡ cơ hội so sánh Volkswagen với Tesla, nhưng thường là gây bất lợi về mình.
"Chúng ta cần một tư duy mới tại Volkswagen để tham gia vào cuộc cạnh tranh mới. Chúng ta đã làm nhiều điều đúng đắn trong quá khứ, trong thế giới cũ Volkswagen rất mạnh, nhưng không có gì đảm bảo cho thế giới mới", ông nhấn mạnh sau bài phát biểu của Elon Musk, được mời dự cuộc họp nội bộ của VW vào tháng 10.
Nhân viên của VW có thể chê bai phong cách của vị lãnh đạo này, nhưng nhiều người khác tin rằng, những chiến thuật thẳng thừng như vậy là cách duy nhất mà một công ty có bề dày truyền thống có thể cạnh tranh với một startup từ Thung lũng Silicon. Stefan Bratzel - giám đốc một đại lý ôtô ở Bergisch Gladbach (Đức), cho biết: "Có một điều mà Diess làm mang lại sự tích cực, ông ấy liên tục lặp lại - ngay cả khi không ai ở Wolfsburg muốn nghe điều đó - rằng Tesla là chuẩn mực. Ông đang sử dụng Tesla để tạo ra áp lực trong công ty về một sự chuyển đổi cần thiết".
Nhưng ông Bratzel cảnh báo rằng, Diess cần sự hỗ trợ của nhóm công nhân đang nắm giữ một nửa số ghế trong ban giám sát công ty. Bộ phận này có quyền thuê cũng như sa thải các giám đốc điều hành và thiết lập chiến lược cho VW. Đáng nói, hai thành viên sở hữu 20% cổ phần đang có xu hướng bỏ phiếu thuận với phía công nhân.
ID.3 chạy hoàn toàn bằng điện của Volkswagen, trên dây chuyền lắp ráp tại nhà máy ở Zwickau, Germany. Ảnh: AFP
Thành công về doanh số bán hàng gần đây của Tesla Model 3 ở châu Âu đã ảnh hưởng nặng nề đến Wolfsburg. Nó đã đẩy Golf - dòng xe nhỏ gọn trụ cột của Volkswagen trong nhiều thập kỷ, xuống vị trí thứ tư.
Một bài viết trên tờ nhật báo quốc gia Đức Die Welt đề tựa: "Tesla kết thúc kỷ nguyên Golf với Model 3 của mình". Còn tờ Bild phát hành rộng rãi trên toàn quốc đã tuyên bố "Tesla tốt hơn VW" và chỉ rõ sự đổi mới cũng như tốc độ của công ty Mỹ trong việc đưa những ý tưởng mới ra thị trường.
Ông Diess nhiều lần nhấn mạnh khoảng cách về hiệu quả giữa hai công ty. Ông phân tích, trong khi Tesla đặt mục tiêu lắp ráp một chiếc ôtô trong 10 giờ tại nhà máy mới, các công nhân của Volkswagen lại mất thời gian gấp ba lần để tạo ra một ID.3 hoặc ID.4 điện. Một kế hoạch tân trang lại nhà máy trong năm tới sẽ cắt bỏ 10 giờ sản xuất đó, nhưng nó vẫn kéo dài gấp đôi so với Tesla.
Tháng này, Ralf Brandstätter - người đứng đầu bộ phận thương hiệu Volkswagen, thông báo công ty đang xem xét xây dựng một nhà máy mới cho chiếc sedan điện Trinity, dự kiến được giới thiệu vào năm 2026. Trước giờ, Volkswagen đang lắp ráp chiếc Golf - hiện ở thế hệ thứ tám, trong nhà máy được xây dựng từ những năm 1930, nơi những chiếc Beetle đầu tiên được sản xuất.
Ông Brandstätter cho biết: "Trong vòng 5 năm, chúng tôi muốn biến địa điểm này thành một ngọn hải đăng toàn cầu để sản xuất phương tiện hiện đại và hiệu quả nhất".
Các nhân viên hoan nghênh đề xuất này. Bà Daniela Cavallo - đại diện công đoàn, cho rằng nhà máy mới có thể duy trì lực lượng lao động tại Wolfsburg. Nhưng các nhà quan sát chỉ ra rằng, đối với một công ty đang tìm cách chứng tỏ sự nhanh nhẹn và linh hoạt thì thời hạn 5 năm là quá dài.
Ông Bratzel nhận xét: "Những gì Tesla đã làm trong 2 năm mà Volkswagen đang nói sẽ mất tới 5 năm. Volkswagen cần suy nghĩ lại việc này và tìm ra kế hoạch vừa nhanh hơn, vừa hiệu quả hơn, mà Tesla thì rất giỏi trong việc đó".
Tất Đạt (theo The New York Times)