Năm học 2020-2021, Bộ GD&ĐT có một bước tiến mới khi áp dụng xã hội hoá SGK theo Nghị quyết 88. Theo đó, lớp 1 năm nay có 5 bộ sách giáo khoa (SGK) được phê duyệt sử dụng trong nhà trường. Bốn bộ do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn và bộ Cánh Diều do Nhà xuất bản Đại học Sư phạm Hà Nội, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP.HCM biên soạn.
Sau hơn 1 tháng tổ chức dạy và học theo chương trình và SGK mới, sách Tiếng Việt lớp 1 đã gây ra nhiều tranh cãi. Câu chuyện SGK thậm chí làm “nóng” nghị trường Quốc hội những ngày qua. Mặc dù Bộ GD&ĐT đã có báo cáo trước Quốc hội về vấn đề này nhưng nhiều ĐBQH vẫn trăn trở, lo lắng về tương lai của chủ trương xã hội hoá SGK.
Vừa qua, ĐBQH Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn Đà Nẵng), Ủy viên Thường trực Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội cũng đã gửi chất vất Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về việc bên cạnh yêu cầu SGK Tiếng Việt 1 Cánh Diều chỉnh sửa, Bộ GD&ĐT đã có văn bản yêu cầu rà soát, điều chỉnh những nội dung chưa phù hợp trong 4 Bộ SGK lớp 1 còn lại hay không, vì theo bà được biết cả 4 Bộ này đều được dư luận, báo chí chỉ ra nhiều lỗi, trong đó có lỗi rất nghiêm trọng về Luật sở hữu trí tuệ?
ĐBQH Nguyễn Thị Kim Thúy đã có cuộc trao đổi với PLO để làm rõ hơn về những vấn đề liên quan đến SGK.
Theo đại biểu Thuý, bà đánh giá rất cao Nghị quyết 88 với chủ trương mới về xã hội hoá sách giáo khoa. Chủ trương này giúp phát huy tốt các nguồn lực xã hội, xoá bỏ độc quyền trong lĩnh vực biên soạn, xuất bản, phát hành SGK.
Thực hiện xã hội hoá cũng là cơ hội tạo cạnh tranh về chất lượng SGK để học sinh có thể được học những bộ SGK tốt nhất. Theo quy định này, các tổ chức, cá nhân trong xã hội đều có thể tham gia biên soạn SGK theo Chương trình giáo dục phổ thông mới (2018), một chương trình nhiều sách giáo khoa.
Với chủ trương mới, SGK không còn mang tính pháp lệnh và cứng nhắc, buộc giáo viên phải bám vào nữa mà giáo viên căn cứ vào phương pháp, năng khiếu lựa chọn phối hợp nhiều tư liệu để học sinh học tập tốt nhất.
Trên thực tế, thực hiện NQ88, đã có 3 nhà xuất bản là NXB Giáo dục Việt Nam, NXB ĐHSP (Hà Nội), NXB ĐHSP TPHCM và một số công ty tư nhân như Đại Trường Phát, VEPIC (Cty Đầu tư Xuất bản - Thiết bị GDVN),... tham gia làm SGK. Với sự tham gia của các đơn vị này, ngay năm đầu tiên đã có 5 bộ SGK cho lớp 1 với 46 đầu sách.
Tuy nhiên, có đến 4 bộ SGK lớp 1 là của nhà xuất bản GDVN, mà đúng ra doanh nghiệp này lại thuộc Bộ GD&ĐT nên chỉ có bộ Cánh Diều là bộ sách xã hội hoá hoàn toàn, và cũng là bộ sách xã hội hoá đúng chất đầu tiên vì nó sử dụng vốn ngoài ngân sách nhà nước, được sản xuất từ công ty tư nhân và các nhà xuất bản chủ yếu chỉ biên tập nội dung…
“Và vì nó là một SGK xã hội hoá đầu tiên, nên khi xảy ra những vấn đề như thời gian qua, theo dõi dư luận thì tôi nhận thấy mọi thứ đang bất lợi cho Bộ SGK xã hội hoá đầu tiên này. Bộ GD&ĐT chỉ tập trung vào xử lý “hạt sạn” trong Cánh Diều mặc dù dư luận, báo chí cũng đều đưa ra “hạt sạn” của cả 4 bộ SGK còn lại, nhất là vi phạm quyền Sở hữu trí tuệ, quên tác quyền của 4 bộ SGK của nhà xuất bản GDVN. Tôi chưa rõ vì sao có cách xử lý “nhất bên trọng, nhất bên khinh” như vậy. Tôi không tin là có ai đó đang muốn quay lại tình trạng độc quyền trong lĩnh vực SGK, trái với chủ trương của Đảng, Nhà nước và mong muốn của nhân dân về việc xoá bỏ độc quyền về SGK” – ĐBQH Thuý nói.
Với mong muốn chủ trương xã hội hoá SGK đạt hiệu quả cao nhất, ĐBQH Nguyễn Thị Kim Thuý cho rằng, trong thời gian, quá trình làm SGK lớp 2, lớp 6 và những bộ SGK sắp tới, các tác giả, đơn vị làm sách và Hội đồng thẩm định cần phải làm tốt hơn nữa nhiệm vụ của mình. Cẩn trọng bao nhiêu cũng không thừa.
Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý nhà nước cần có biện pháp phát huy lợi thế của xã hội hoá là tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh, nâng cao chất lượng SGK.
Khi có dư luận ồn ào về SGK, cần tìm hiểu nguyên nhân, có biện pháp giải quyết, thể hiện sự cầu thị trên cơ sở khoa học; ví dụ như thành lập hội đồng khoa học độc lập, gồm những người an hiểu chuyên môn để xem xét vấn đề, tư vấn cho cơ quan có thẩm quyền.