Xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn bắt đầu từ những người trẻ

Nhân Tâm

(TBKTSG Online) - Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) đang tuyển chọn những “sứ giả” môi trường – là những bạn trẻ đầy nhiệt huyết, cùng phát triển các dự án liên quan đến kinh tế tuần hoàn, đến giữa năm 2021, nhằm lan tỏa tác động tới cộng đồng.

Khuyến khích các bạn trẻ tham gia sâu vào quy trình kinh tế tuần hoàn sẽ giúp Việt Nam giải quyết bài toán rác thải nhựa một cách bền vững. Ảnh: Nhân Tâm

Vì sao cần đẩy mạnh kinh tế tuần hoàn?

Kinh tế tuyến tính truyền thống (Linear economy) thường bắt đầu từ khai thác tài nguyên thiên nhiên đến sản xuất, tiêu dùng và cuối cùng là thải loại. Cách vận hành như vậy khiến tài nguyên liên tục bị khai thác và khối lượng chất thải ra môi trường gia tăng.

Ước tính từ nay đến năm 2050, tổng lượng chất thải rắn ở các đô thị trên toàn thế giới sẽ tăng thêm khoảng 70%. Đặc biệt trong đó, khối lượng rác thải nhựa đổ ra biển có thể nhiều hơn tổng khối lượng cá trên các đại dương.

Năm 2016, lượng chất thải rắn đô thị của Việt Nam là 11,6 triệu tấn (trung bình 0,33kg/người/ngày). Con số này được dự đoán sẽ tăng lên gấp đôi, ở mức khoảng 22 triệu tấn vào năm 2050. Đặc biệt, mặc dù chỉ đứng thứ 68 trên thế giới về diện tích, thứ 15 về dân số nhưng lượng rác thải nhựa ra biển của Việt Nam hiện xếp thứ 4 thế giới, với hơn 1,83 triệu tấn/năm.

Những vấn đề trên đã và đang gây ra những áp lực rất lớn đối với nền kinh tế, đặt ra yêu cầu cần phải thay đổi mô hình phát triển. Do đó, kinh tế tuần hoàn (circular economy) được coi là cách tốt nhất để phá vỡ sự ràng buộc lâu nay giữa tăng trưởng kinh tế và các ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường. Cụ thể hơn, kinh tế tuần hoàn giúp thúc đẩy phát triển kinh tế, trong khi giảm khai thác tài nguyên và giảm chất thải ra môi trường.

Từ năm 2019, Accelerator Lab (AccLab) Việt Nam, trực thuộc mạng lưới 90 AccLab toàn cầu của UNDP đã thực hiện nhiều hoạt động thử nghiệm thúc đẩy sáng tạo kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. Tại Đà Nẵng nhóm đã có một số hoạt động tiêu biểu về môi trường như thí nghiệm xây dựng mô hình phân loại rác thân thiện tại khu chung cư Cẩm Lệ, nghiên cứu về hệ sinh thái thu gom rác phi chính thống và tác động của Covid-19 với nhóm ve chai.

Theo đại diện của UNDP tại Việt Nam, trong quá trình thực hiện cho thấy, vấn đề môi trường và rác thải là điều có tính phức tạp cao với nhiều chủ thể liên quan cùng với các yếu tố cơ sở hạ tầng, văn hóa, thói quen lâu nay khó thay đổi. Nhận thấy sự cần thiết của việc huy động cộng đồng và tìm ra các giải pháp đồng bộ trong các hoạt động vì môi trường, UNDP AccLab Việt Nam đã phối hợp với Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) để phát triển những chương trình bài bản chặt chẽ mang tính bền vững, nhằm lan toả nhận thức và tạo tác động lớn hơn trong cộng đồng tại khu vực miền Trung.

Ông Nguyễn Tuấn Lương, cán bộ UNDP AccLab Việt Nam, cho biết: “Trong năm 2020, thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã hứng chịu nhiều sự kiện thiên tai quan trọng, đặc biệt gần đây nhất là trận lũ lịch sử tại khu vực Miền Trung. Điều này càng thôi thúc chúng tôi phải hành động.”

Kinh tế tuần hoàn: Kỳ vọng từ những mô hình mới

Ông Lương chia sẻ thêm Mạng lưới kinh tế tuần hoàn (DCEH) ra đời sẽ là nền tảng hội tụ những người có tâm huyết, kết nối các dự án, giải pháp sáng tạo vì môi trường nhằm ứng phó với các tình trạng hiện tại. Trong tương lai xa hơn, DCEH hứa hẹn sẽ là trở thành một mạng lưới mạnh mẽ nhờ các cá nhân nhiệt huyết cam kết chung tay vì sự phát triển bền vững của thành phố Đà Nẵng, từ đó lan tỏa truyền cảm hứng trong khu vực Miền Trung”.

Bà Sitara Syed, Phó Đại diện thường trú Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam nhận định, mạng lưới kinh tế tuần hoàn Đà Nẵng sẽ tập trung vào con người và xây dựng nguồn lực cho sự phát triển bền vững và thực hành kinh tế tuần hoàn tại khu vực Miền Trung, cũng như giúp phát triển hệ thống quản lý chất thải rắn hiện tại và tuyên truyền cho tiêu dùng xanh.

“Từ đó, chúng ta sẽ thấy được những lợi ích tốt đẹp cho môi trường và cộng đồng của hệ thống này mang lại trong tương lai”, bà Syed nói.

Ông Võ Duy Khương, Chủ tịch Hội đồng Thành viên DNES, cũng khẳng định kinh tế tuần hoàn được xem là cách tốt nhất để vừa thúc đẩy nền kinh tế phát triển mà vẫn giảm khai thác tài nguyên, giảm chất thải ra môi trường.

“Nhận thấy sự cần thiết của việc huy động cộng đồng và tìm ra các giải pháp đồng bộ trong các hoạt động vì môi trường và trên tinh thần thử nghiệm sáng tạo xã hội, Đà Nẵng nói chung, đặc biệt là DNES nói riêng rất hoan nghênh việc hợp tác với UNDP nhằm xây dựng Mạng lưới về kinh tế tuần hoàn Đà Nẵng, nơi hỗ trợ các nhân tài có dự án sáng tạo vì môi trường, nhằm thúc đẩy cải thiện hệ thống xử lý rác thải rắn tại Đà Nẵng và các tỉnh Miền Trung, thúc đẩy tiêu dùng bền vững, tiêu dùng xanh trong cộng đồng tại khu vực Miền Trung”, ông chia sẻ.

Và để đưa mạng lưới này vào thực tế một cách bền vững và lan tỏa được, UNDP và DNES đã quyết định “kích hoạt”  Chương trình Biệt Đội Xanh (Green Avenger) cùng khoá tập huấn nhằm tuyển chọn những “sứ giả’ môi trường gia nhập chương trình.

Tham gia chương trình, những thành viên từ các tổ chức vì môi trường hoặc đang ấp ủ những ý tưởng, dự án tạo tác động xã hội có thể kết nối và chia sẻ trách nhiệm xã hội cùng nhau. Ngoài ra, còn có các buổi đào tạo nhằm tư vấn chuyên môn, trang bị năng lực lãnh đạo, hỗ trợ thúc đẩy hợp tác, hỗ trợ kinh phí để các bạn cùng nhau khởi tạo các ý tưởng và hiện thực hóa ý tưởng.

Chương trình "Biệt đội xanh" do Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES) phát động, tìm kiếm những “sứ giả” môi trường đầy nhiệt huyết, cùng phát triển các dự án liên quan đến kinh tế tuần hoàn. Ảnh: Nhi Na

Được biết, sau khi xét duyệt, ban tổ chức đã chọn được 35 thành viên (cá nhân/ tổ chức) tham gia 5 ngày tập huấn kéo dài đến hết ngày 15-11-2020.

Các thành viên sẽ tham gia tìm hiểu các kiến thức về kinh tế tuần hoàn, quản lý rác thải, tư duy hệ thống; trải nghiệm thực tế; đề xuất và phát triển ý tưởng. Một điểm thú vị đó là 35 thành viên đến từ đa dạng ngành nghề và nền tảng khác nhau từ khắp cả nước, từ chuyên viên công nghệ sinh học, kỹ sư, phóng viên, nhiếp ảnh gia, nghệ sĩ thị giá, nghiên cứu viên, sinh viên, đến các công ty tổ chức đang triển khai dự án xanh.

Tiếp đó, các nhóm dự án hình thành trong đợt tập huấn sẽ có thời gian 1 tháng để kiểm tra đánh giá lại kế hoạch hoặc thử nghiệm ý tưởng mới, lấy phản hồi và học hỏi từ thực tế để hoàn thiện mô tả dự án. Các bạn tự quyết định kế hoạch và cách thức thử nghiệm với sự hướng dẫn của UNDP Accelerator Lab. Kết thúc giai đoạn này, các nhóm dự án sẽ gửi hồ sơ đề xuất đến Ban cố vấn để được tuyển chọn.

Những dự án được tuyển chọn sẽ có thời gian thực hiện dự án đến giữa năm 2021 để lan tỏa tác động tới cộng đồng. Trong giai đoạn này, ngoài nhận được nguồn tài trợ mồi, các bạn cũng sẽ nhận được sự cố vấn, hỗ trợ mạng lưới và các hoạt động đào tạo khác.

Có thể nói đây sẽ là nền tảng trong việc hình thành một mạng lưới cộng đồng cho các dự án sáng tạo vì môi trường bền vững, trước mắt là tại các tỉnh thành miền Trung.