Ngân hàng Nhật Bản ồ ạt cho vay giải cứu doanh nghiệp nhỏ trong mùa dịch

Khánh Lan

(TBKTSG Online) - Nhờ sự bảo lãnh của chính phủ, trong vòng chưa đến sáu tháng qua, các ngân hàng ở Nhật Bản đã giải ngân các khoản vay trị giá hơn 250 tỉ đô la Mỹ để hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp khó khăn trong thời kỳ dịch bệnh.

Nhà trọ suối nước nóng truyền thống Gosho Bessho ở TP Kobe, Nhật Bản đã vay tiền để trang bị bồn tắm riêng cho 10 phòng ở nhà trọ này. Ảnh: WSJ

Doanh nghiệp được vay nhanh chóng với lãi suất 0%

Thời điểm này không phải là giai đoạn kinh doanh thuận lợi đối với ngành khách sạn ở Nhật Bản vì hầu như tất cả du khách nước ngoài đã dừng đến thăm viếng nước này do các hạn chế đi lại để kiểm soát dịch bệnh Covid-19. Thế nhưng, Kazushige Kanai, chủ nhà trọ suối nước nóng (hot-springs inn) truyền thống Gosho Bessho ở TP. Kobe không gặp bất cứ khó khăn nào trong viêc vay vốn để nâng cấp cơ sở kinh doanh.

Đó là nhờ sự thử nghiệm gần đây của Nhật Bản trong việc mở khóa tiền tệ. Tốc độ cho vay của các ngân hàng ở Nhật Bản đang tăng nhanh ở mức kỷ lục khi họ đẩy mạnh giải ngân những khoản cho vay với lãi suất 0% nhưng được chính phủ bảo lãnh.

Chính phủ Nhật Bản cam kết trang trải bất kỳ thua thua lỗ nào nếu các doanh nghiệp SME không thể chi trả các khoản vay. Vì vậy, các ngân hàng thương mại có thể đẩy mạnh cho vay mà không lo ngại nợ xấu. Thậm chí, BOJ còn khuyến khích họ cho vay bằng cách trả cho họ lãi suất 0,1% đối với những khoản cho vay giải cứu doanh nghiệp.

Theo Cơ quan hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ Nhật Bản, cho đến nay, trong vòng chưa đầy sáu tháng, các ngân hàng thương mại đã sử dụng chương trình giải cứu doanh nghiệp SME của chính phủ để cung cấp các khoản vay trị giá hơn 250 tỉ đô la.

Kazushige Kanai, chủ nhà trọ suối nước nóng Gosho Bessho, đã vay tiền từ ba ngân hàng để lắp đắt các bồn tắm suối nước nóng riêng trong 10 phòng ở nhà trọ của ông để thu hút những vị khách lo ngại giãn cách xã hội không bảo đảm khi sử dụng khu vực tắm chung. “Chúng tôi có thể đầu tư mạnh mẽ như vậy là nhờ các khoản vay dễ dàng”, Kazushige Kanai, nói.

Hồi tháng 5, Tetsuo Azuma, chủ một nhà hàng Tây Ban Nha ở Tokyo, đã vay 570.000 đô la Mỹ với lãi suất 0% từ Công ty Tài chính Nhật Bản, một ngân hàng vùng của chính phủ Nhật Bản. Ông đã sử dụng số tiền này để dời nhà hàng từ Tokyo đến Kyoto và vẫn còn dư tiền để ra mắt thương hiệu bánh pho mát mới. Khi nhà hàng mới đã đi vào hoạt động và đang bán các suất ăn với giá 230 đô la/người,  Azuma cho biết các ngân hàng yên tâm tin rằng ông sẽ sớm trả hết nợ.

Chương trình cho vay hỗ trợ kinh doanh của Nhật Bản nhắm đến các doanh nghiệp nhỏ như nhà hàng. Ảnh: WSJ

Lo ngại sự trở lại của các doanh nghiệp ‘xác sống’

Nếu xét theo tỉ lệ tương ứng với quy mô nền kinh tế, chương trình cho vay giải cứu doanh nghiệp gặp khó khăn vì dịch bệnh của Nhật Bản lớn hơn chương trình cứu trợ doanh nghiệp nhỏ của Mỹ mà cho đến nay đã cung cấp 5 triêu khoản vay với tổng trị giá 525 tỉ đô la Mỹ.

Nhật Bản vẫn đang bơm tiền để cho các doanh nghiệp SME vay trong khi đó, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ của Mỹ đã kết thúc hồi tháng 8. Các nước khác sẽ quan sát xem chương trình cho vay giải cứu doanh nghiệp của Nhật Bản có hiệu quả hay không.

Trong nhiều thập kỷ chống giảm phát, Nhật Bản đã tiên phong triển khai nhiều sáng kiến chính sách tiền tệ và một số trong đó, đã được các nước khác học tập. Chẳng hạn, BOJ lần đầu tiên đưa ra chính sách lãi suất 0% vào cuối thập niên 1990. Đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) và Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) cũng đi theo con đường này.

Cách đây vài năm, trong một nỗ lực thúc đẩy giá cả trong nền kinh tế, BOJ đặt mục tiêu đưa lạm phát lên mức 2%, một chính sách đang được Fed áp dụng trong năm nay.

Dưới thời Thủ tướng Shinzon Abe, người rời nhiệm sở hồi tháng 9 vì lý do sức khỏe, nền kinh tế Nhật Bản tạo ra thêm nhiều việc làm và giá cả ngừng giảm nhưng BOJ chưa bao giờ đạt được mục tiêu nâng lạm phát lên mức 2%. Giờ đây, các nhà hoạch định chính sách Nhật Bản đang tăng tốc thúc đẩy các ngân hàng cho doanh nghiệp vay vốn.

Theo BOJ, tính đến ngày 30-9, tổng dư nợ trên toàn quốc của Nhật Bản đang ở mức 580.000 tỉ yen, tương đương 5.500 tỉ đô la, tăng gần 350 tỉ đô la so với cùng kỳ năm ngoái dù nền kinh tế lớn thứ ba thế giới rơi vào cơn suy thoái nghiêm trọng trong thời kỳ đại dịch.

Các ngân hàng thương mại Nhật Bản đang nới lỏng các quy trình cho vay. Chẳng hạn, Ngân hàng MUFG, thành viên của Tập đoàn tài chính Mitsubishi UFJ Financial Group, cho phép doanh nghiệp nộp bản thuyết trình kế hoạch kinh doanh của họ ngay sau khi họ nộp đơn xin vay để thúc đẩy nhanh quyết giải ngân.

Một trong những rủi ro của việc cho vay thoải mái như vậy là nguy cơ xuất hiện trở lại của các doanh nghiệp ‘xác sống’ (zombie companies) vào kỷ nguyên 1990 ở Nhật Bản. Những doanh nghiệp như vậy có tình hình tài chính rất yếu và đã mất khả năng cạnh tranh nhưng vẫn sống nhờ các ngân hàng tiếp tục cho vay.

Nana Otsuki, một chuyên gia ngân hàng và là Giám đốc Công ty dịch vụ tài chính Monex ở Tokyo, nói: “Dường như không có tiêu chuẩn nào cả cho các khoản vay”. Bà cho rằng nhiều doanh nghiệp Nhật Bản đã vay trước đại dịch và nay vay thêm, điều này có thể dẫn đến rủi ro họ mất khả năng trả nợ nếu đà phục kinh tế chậm chạp

Tuy nhiên, các chuyên gia khác cho rằng không có thời gian chần chừ trong thời kỳ đại dịch. Toshitaka Sekine, giáo sư ở Đại học Hitotsubashi và là cựu nhà kinh tế trưởng ở BOJ, nói: “Chúng ta không nên giết chết các doanh nghiệp ‘xác sống’ khi nền kinh tế tồi tệ”.

Ông nói kinh nghiệm của của Nhật Bản vào thập niên 1990 cho thấy việc loại bỏ các doanh nghiệp ‘xác sống’ không nhất thiết giúp ích cho nền kinh tế. Dù nền kinh tế Nhật Bản đang bắt đầu cải thiện, vẫn còn quá sớm để kết luận rằng việc BOJ thúc đẩy các ngân hàng cho doanh nghiệp SME vay đã thúc đẩy nền kinh tế phục hồi vì chi tiêu của doanh nghiệp và người tiêu dùng vẫn đang trì trệ.

Theo Wall Street Journal