Vaccin Pfizer và BioNTech Còn nhiều điều chưa rõ

Nguyễn Vũ

(TBKTSG) - Sau thời gian ngắn mừng rỡ vì đã có một loại vaccin ngừa nhiễm Covid-19 do hãng dược Pfizer và công ty công nghệ Đức BioNTech phát triển, được cho là có hiệu quả đến 90%, nay mọi người bắt đầu lo lắng về nhiều vấn đề kể cả khâu hậu cần một khi vaccin này được cấp phép sử dụng.

Trước tiên, vaccin của Pfizer phải được bảo quản trong môi trường lạnh kinh khủng - âm 75 độ C từ khi sản xuất cho đến vài ngày trước khi chích. Khi đến nơi, vaccin phải được rã đông và chỉ được để ở nhiệt độ trong tủ lạnh bình thường trong vòng 5 ngày.

Thử hình dung các vấn đề hậu cần, kể cả vận chuyển mà cách bảo quản này sẽ đặt ra; chắc chắn cơ sở hạ tầng của những nước nghèo không thể đáp ứng. Ngay ở Mỹ, người ta cho rằng các cơ sở y tế nông thôn, vùng hẻo lánh cũng khó lòng thỏa mãn các yêu cầu này.

Vì thế, cho dù tháng sau vaccin có được cấp phép chính thức, các nước nghèo cũng phải chờ và phải giải quyết một bài toán khó: bỏ tiền đầu tư một cơ sở hạ tầng đắt tiền để có thể sử dụng vaccin Pfizer hay chờ thêm một thời gian xem có loại vaccin khác, hiệu quả cũng cao mà yêu cầu bảo quản không đến mức âm 75 độ!

Ở Mỹ, Pfizer đã chọn một địa điểm ở Michigan lớn bằng một sân đá bóng xây một kho dã chiến gồm 350 tủ đông lạnh khổng lồ, sẵn sàng tiếp nhận vài triệu liều vaccin trước khi phân phối nó khắp thế giới. Một địa điểm tương tự được xây dựng ở Bỉ, cộng lại Pfizer cho biết họ sẽ phân phối chừng 100 triệu liều vaccin ngay trong năm nay và thêm 1,3 tỉ liều trong năm 2021.

Vấn đề thứ nhì là thuyết phục người dân chịu chính ngừa bởi các khảo sát trước đó cho thấy một nửa người dân các nước chưa chịu chích vaccin vì chưa tin vào độ an toàn của nó. Báo chí đưa tin rất ấn tượng về tỷ lệ hiệu quả của vaccin Pfizer - đến 90%, thế nhưng nhiều người hiểu sai con số này thành cứ 10 người tiêm chủng vaccin có 9 người được bảo vệ, chỉ có 1 người mắc Covid-19.

Trong thực tế, ở lần thử nghiệm giai đoạn 3 vào tháng 7, Pfizer chọn ra gần 44.000 người tình nguyện, một nửa được chích hai mũi vaccin, nửa kia chích một loại giả dược. Sau hai tháng quan sát, Pfizer thấy có 94 người mắc Covid-19; một tiểu ban độc lập xem xét hồ sơ những người mắc bệnh để xem ai có chủng ngừa, ai không. Họ kết luận vaccin có hiệu lực đến 90%, tức cao hơn nhiều loại vaccin khác, như vaccin cúm chỉ có hiệu lực chừng 40-60%.

Pfizer không công bố trong 94 người mắc bệnh này có bao nhiêu người nhận hai mũi vaccin nhưng từ tỷ lệ 90% người ta có thể phỏng đoán số người có chủng ngừa mà vẫn mắc bệnh là rất ít, có nguồn nói 8 người, có nguồn nói 3 người.

Các chuyên gia y tế cho rằng với tỷ lệ hiệu quả là 90% thì cần chích ngừa cho khoảng hai phần ba dân số để đạt được miễn dịch cộng đồng. Còn nếu tỷ lệ hiệu quả rơi xuống 80% thì cần chích ngừa cho toàn thể mọi người - một điều rất khó khả thi trong bối cảnh hiện nay.

Vấn đề thứ ba là công nghệ sản xuất vaccin Pfizer là công nghệ hoàn toàn mới. Trước đây người ta làm vaccin từ chính con virus còn sống nhưng làm cho yếu đi hay từ một phần con virus là các protein bề mặt. Sau khi tiêm vào người cơ thể sẽ có phản ứng sinh ra kháng thể để tiêu diệt virus, do đã yếu nên dễ dàng diệt trừ.

Nay Pfizer và BioNTech không dùng con virus cũng chẳng dùng protein của nó mà tổng hợp phân tử mRNA như một bản sao mRNA của con virus trong đó có mã di truyền yêu cầu tế bào sản sinh ra phần protein bên ngoài con virus, chính là các gai hình vương miện làm nên cái tên nổi tiếng của con corona virus. Lúc đó cơ thể người chủng ngừa tưởng có virus xâm nhập thật bèn sản sinh ra kháng thể tiêu diệt virus.

Vaccin sử dụng công nghệ mRNA phải bảo quản ở nhiệt độ rất lạnh, bằng không mRNA sẽ bị vô hiệu hóa. Một hãng công nghệ sinh học khác, cũng đi theo con đường làm vaccin bằng cách này là Moderna cho biết họ cần giữ vaccin mới sản xuất ở nhiệt độ âm 75 độ C như Pfizer nhưng sau đó đưa đến nhà máy cho vaccin vào ống. Lúc này có thể bảo quản vaccin trong vòng một năm ở nhiệt độ âm 20 độ C, là mức nhiệt độ nhiều bệnh viện có thể đạt được.

Vaccin của Pfizer cũng có phản ứng phụ như nhức mỏi, sốt nhưng mức độ tương đương với các vaccin dùng cho người lớn khác và ít nhiều nặng hơn loại vaccin ngừa sưng phổi Prevnar cũng của Pfizer. Đến nay vì thời gian quan sát quá ít, chỉ vài tháng, nên người ta vẫn chưa biết hiệu quả của vaccin kéo dài bao lâu, có được chừng một năm hay không hay chỉ vài ba tháng. Vaccin có hiệu quả với người lớn tuổi không bởi đây là nhóm người dễ tử vong vì Covid-19 nhất. Kết quả vẫn chưa được bình duyệt và chưa đăng trên các tạp chí nghiên cứu.

Đúng ra, kết quả công bố vào tuần trước chỉ là một chặng trong quá trình thử nghiệm giai đoạn 3. Chặng thứ nhất là phân tích khi trong 44.000 tình nguyện viên, trong đó một nửa nhận hai mũi vaccin, có 32 người mắc Covid-19, sau này Pfizer nâng lên 62 ca nhưng đến lúc làm xong quy trình thì có tổng cộng 94 ca mắc bệnh. Giai đoạn 3 này sẽ kết thúc khi có ít nhất 164 ca mắc bệnh - lúc đó họ sẽ có đủ thông tin để phân tích kết luận.

Dù sao kết quả ban đầu của Pfizer và BioNTech mở ra những hy vọng mới cho nhân loại; họ thành công thì các vaccin khác cũng có cơ may thành công. Trước mắt từ cuối tháng này đến hết năm 2020, sẽ có thêm vài chục triệu người, những người có nguy cơ mắc bệnh nhiều nhất như nhân viên y tế, y bác sĩ đang điều trị cho bệnh nhân Covid-19 sẽ được chủng ngừa vaccin Pfizer. Họ sẽ là câu trả lời rõ rệt nhất cho bất kỳ những băn khoăn nào còn đó về loại vaccin hoàn toàn mới mẻ này.